Дар Консепсияи сиёсати ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2018-2028, ки бо Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 6 феврали соли2018 тасдиқ шудааст, омадааст, ки 9 сентябри соли 1991 халқи тоҷик соҳиби давлати комилан мустақил гардид. Бори нахуст дар таърихи давлатдории тоҷикон 6 ноябри соли 1994 Конститутсияи Ҷумҳурии соҳибистиқлоли Тоҷикистон ба сифати қонуни асосии кишвар бо роҳи раъйпурсии умумихалқӣ қабул гардид.

Конститутсия Истиқлолияти давлатии Тоҷикистонро таҳким бахшида, асосҳои сиёсиву ҳуқуқӣ ва самтҳои умдаи пешрафти ҷомеаро ба меъёрҳои эътирофшудаи ҷаҳони муосир мутобиқ гардонид – таъкид намудаанд Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон зимни суханронии худ бахшида ба 25-умин солгарди қабули Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 5 ноябри соли 2019.

Ин санади олии ҳуқуқӣ аз ҷониби коршиносон ва созмонҳои бонуфузи байналмилалӣ, мутахассисони кишварҳои Осиёву Аврупо ва Амрико баҳои баланд гирифт. Гузашта аз ин, Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон яке аз панҷ конститутсияи беҳтарини давлатҳои узви Созмони амният ва ҳамкорӣ дар Аврупо эътироф шуд. Ҳамин тавр, Конститутсия заминаи эҷоди қонуну санадҳои меъёрии ҳуқуқии моҳиятан миллӣ ва созгор ба паймонҳои байналмилалиро фароҳам оварда, таъмини ҳуқуқу озодӣ ва манфиатҳои қонунии шаҳрвандон, сарфи назар аз миллату маҳал, нажоду забон, мазҳабу эътиқодро ҳадафи асосӣ қарор дод.

Шакли асосии таҳкими меъёрҳои ҳуқуқӣ ва тарзи аз ҳама маъмули пешниҳоди муҳтавои меъёрҳои мазкур ба аҳолии ин ё он кишвар санади меъёрии ҳуқуқӣ аст, ки хусусияти умумӣ дошта, барои истифодаи тӯлонӣ пешбинӣ шудааст. Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон мисоли равшани ин гуфтаҳо мебошад, ки дар заминаи иродаи мардуми мамлакат қабул гардидааст. Илова бар ин, Конститутсия дар низоми сарчашмаҳои ҳуқуқӣ мавқеи асосиро ишѓол менамояд ва мутобиқи қисми 1 моддаи 10 Конститутсияи Тоҷикистон эътибори олии ҳуқуқӣ дорад ва меъёрҳои он мустақиман амал мекунанд.

Гузашта аз ин, нақш ва ҷойгоҳи санадҳои ҳуқуқии байналмилалии эътирофнамудаи Тоҷикистон дар низоми ҳуқуқии ҷумҳурӣ масъалаи муҳим ва мубрам арзёбӣ мешавад. Қобили қайд аст, ки санадҳои мазкур ба низоми санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон дохил карда шудаанд (моддаи 2 Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ»). Аммо дар қонуни мазкур шарҳи расмии мафҳуми «санадҳои ҳуқуқии байналмилалӣ» пешниҳод нашудааст. Таърифи ягонаи санадҳои ҳуқуқии байналмилалӣ дар адабиёти соҳаи ҳуқуқшиносӣ низ вуҷуд надорад.

Дар баробари таҳлили нуқтаи назари олимони ватанӣ эътирофи чунин таърифи мафҳуми санадҳои ҳуқуқии байналмилалиро қобили қабул мешуморем: «Санадҳои ҳуқуқии байналмилалӣ шартномаҳои байналмилалие мебошанд, ки барои ҳамроҳ шудан ба онҳо Ҷумҳурии Тоҷикистон дар шакли муқарраргардида ризояти худро додааст». Шартномаи байналмилалӣ бошад, ҳамчун созиши байни субъектҳои ҳуқуқи байналмилалие фаҳмида мешавад, ки дар шакли хаттӣ, дар як ё якчанд санади дорои меъёрҳои ҳуқуқӣ баста шудаааст.

Инчунин шартномаи байналмилалӣ ҳамчун созишномаи дар натиҷаи гуфтушуниди байни ду ё якчанд субъекти ҳуқуқи байналмилалӣ мувофиқашуда, ки муносибатҳои онҳоро бо роҳи муқаррар намудани уҳдадориҳо ба танзим медарорад, муайян шудааст. Чунки таърифи шартномаи байналмилалӣ барои гурӯҳи дигари муаллифон низ бештар боэътимод менамояд, зеро ба андешаи онҳо, он фарогири тамоми намудҳои шартномаҳои байналмилалӣ мебошад, новобаста ба он ки кадоме аз давлатҳо ё дигар субъектҳои ҳуқуқи байналмилалӣ дар онҳо ширкат меварзанд, инчунин, новобаста ба шакл, номи шартнома, объекти танзим ва тартиби бастани онҳо.

Таърифи расмии мафҳуми шартномаи байналмилалӣ дар санадҳои ҳуқуқии байналмилалии дахлдор дарҷ гардидааст. Масалан, мутобиқи Конвенсияи Вена оид ба ҳуқуқи шартномаҳои байналмилалӣ аз 23 майи соли 1969 ва Конвенсияи Вена оид ба ҳуқуқи шартномаҳо байни давлатҳо ва созмонҳои байналмилалӣ ё байни созмонҳои байналмилалӣ аз 21 марти соли 1986, шартнома ин созишномаи байналмилалиест, ки миёни давлатҳо дар шакли хаттӣ баста шуда, новобаста ба он ки чунин созишнома дар як, ду ё якчанд ҳуҷҷати ба ҳам алоқаманд ҷой дода шудааст, инчунин новобаста аз номи мушаххаси он бо ҳуқуқи байналмилалӣ танзим карда мешавад. Шартномаҳои байналмилалӣ метавонанд ҳам аз ҷониби созмонҳои байналмилалӣ ва ҳам байни як ё якчанд давлат ва як ё якчанд созмонҳои байналмилалӣ баста шаванд.

Дар моддаи 2 Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи шартномаҳои байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон», шартномаи байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун яке аз санадҳои ҳуқуқии байналмилалии эътирофнамудаи Тоҷикистон таъриф дода шудааст, ки бо давлати хориҷӣ (давлатҳои хориҷӣ) ё созмони байналмилалӣ (созмонҳои байналмилалӣ) дар шакли хаттӣ ба имзо расонида шуда, бо ҳуқуқи байналмилалӣ танзим карда мешавад, сарфи назар аз он ки ин шартнома дар як ё якчанд ҳуҷҷати бо ҳам алоқаманд оварда шудааст, инчунин новобаста ба номи мушаххаси он.

Қайд кардан зарур аст, ки амали қонуни мазкур фарогири шартномаҳои байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистонро, новобаста ба хусусияти онҳо (байнидавлатӣ, байниҳукуматӣ ва байниидоравӣ) ва номашон (шартнома, созишнома, конвенсия, протокол, паймон, табодули мактубҳо, ёддоштҳо ва ё дигар шартномаҳои байналмилалии дигар), бо давлатҳои хориҷӣ ва созмонҳои байналмилалӣ мебошад (қисми 1 моддаи 1-и Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи шартномаҳои байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон»).

Дар бораи шаклҳои гуногуни шартномаҳои байналмилалӣ, ки дар маҷмӯъ санадҳои ҳуқуқии байналмилалӣ мебошанд, дар адабиёти махсуси ҳуқуқӣ низ сухан меравад, аз ҷумла доир ба чунин шаклҳои он, аз қабили шартнома, созишнома, конвенсия, муоҳида, эъломия, паймон, хартия, оиннома, барнома, санадҳои умумӣ, қонуни амсилавӣ.

Моддаи 2 Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи шартномаҳои байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон» ба роҳҳои зерини ифодаи ризояти Ҷумҳурии Тоҷикистонро ба ҳатмӣ будани шартномаҳои байналмилалӣ ишора мекунад:

- «баимзорасонӣ» – марҳилаи бастани шартномаи байналмилалӣ ё тарзи изҳори ризояти ҷониби Ҷумҳурии Тоҷикистон барои ҳатмӣ будани шартномаи байналмилалӣ, дар сурате агар шартномаи байналмилалӣ пешбинӣ намояд, ки баимзорасонӣ чунин эътибор дорад ё ба тарзи дигар созиш байни Ҷумҳурии Тоҷикистон ва иштирокчиёни дигари гуфтушунид дар хусуси он муқаррар шудааст, ки баимзорасонӣ бояд чунин эътиборро дошта бошад ё нияти Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷиҳати додани чунин эътибор ба баимзорасонӣ аз ваколати намояндаи он бармеояд ва (ё) ҳангоми гуфтушунид изҳор шудааст;

- тасдиқ (ратификатсия) – тарзи изҳори ризояти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ҷониби Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҳатмӣ будани шартномаи байналмилалӣ, ки дар Қонуни мазкур ва ё шартномаи байналмилалӣ пешбинӣ шудааст ва аз ҷониби намояндаи ваколатдори он ба имзо расонда шудааст;

- тасдиқ – тарзи изҳори ризояти Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҳатмӣ будани шартномаи байналмилалӣ, ки аз ҷониби намояндаи ваколатдори он ба имзо расида, тарзи дигари тасдиқи иловагии онро аз ҷониби Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, ба ғайр аз баимзорасонӣ, пешбинӣ менамояд;

- ҳамроҳшавӣ – тарзи изҳори ризояти Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҳатмӣ будани шартномаи байналмилалии эътиборпайдонамуда, ки аз ҷониби намояндаи ваколатдори он ба имзо расонда нашудааст;

Усули афзалиятноки ифодаи ризояти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар хусуси барояш ҳатмӣ будани шартномаҳои байналмилалӣ, ҳамроҳ шудан ба шартномаҳо ва ба имзо расондани онҳо мебошад.

Ҳамроҳ шудан ба санадҳои байналмилалии зерини мисоли равшани тасдиқи андешаи мазкур мебошад: Паймони байналмилалӣ оид ба ҳуқуқҳои иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангӣ, Паймони байналмилалӣ оид ба ҳуқуқҳои шаҳрвандӣ ва сиёсӣ ва Протоколи факултативӣ ба Паймони байналмилалӣ оид ба ҳуқуқҳои шаҳрвандӣ ва сиёсӣ аз 16 декабри соли 1996, ки бо имзои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 9 декабри соли 1998 тасдиқ карда шудаанд.

Аммо амалияи ифодаи ризояти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар хусуси барояш ҳатмӣ будани шартномаҳои байналмилалӣ аз он шаҳодат медиҳад, ки барои аксари мутлақи шартномаҳои байналмилалӣ ризоят на бо имзои Президенти Тоҷикистон, балки бо роҳи тасдиқ (ратификатсия) дода шудааст.

Шартномаҳои байналмилалӣ барои Ҷумҳурии Тоҷикистон бо тартиб ва дар муҳлатҳое, ки шартномаҳои байналмилалӣ ва қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон (моддаи 20 Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи шартномаҳои байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон») пешбинӣ кардаанд, эътибор пайдо мекунанд.

Санадҳои ҳуқуқии байналмилалии эътирофнамудаи Тоҷикистон дар нашрияҳои расмӣ, аз ҷумла дар рӯзномаҳои «Ҷумҳурият», «Садои мардум», инчунин Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Маҷмӯи қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, Феҳристи ягонаи давлатии санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон нашр мешаванд.

Агар дар маъхазҳои ҳуқуқӣ нисбат ба масъалаи ҳамчун қисми таркибии низоми ҳуқуқӣ эътироф шудан ё нашудани санадҳои ҳуқуқии байналмилалӣ муносибати духӯра ҷой дошта бошад, пас дар сатҳи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ин масъала ба таври мусбат ҳалл шудааст. Масалан, дар қисми 3 моддаи 10 Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон омадааст, ки «санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, қисми таркибии низоми ҳуқуқии ҷумҳуриро ташкил медиҳанд».

Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон бо эътирофи санадҳои ҳуқуқии байналмилалӣ ҳамчун қисми таркибии низоми ҳуқуқии Тоҷикистон маҳдуд намешавад. Дар он инчунин афзалияти санадҳои ҳуқуқии байналмилалии эътирофнамудаи ҷумҳурӣ дар назди қонунҳо ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Тоҷикистон тасдиқ шудааст. Дар қисми 3 моддаи 10 Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон қайд шудааст, ки «агар қонунҳои ҷумҳурӣ ба санадҳои ҳуқуқии байналмилалии эътирофшуда мутобиқат накунанд, меъёрҳои санадҳои байналмилалӣ амал мекунанд».

Дар адабиёти ҳуқуқшиносӣ оид ба зарурати вобаста намудани афзалияти санадҳои ҳуқуқии байналмилалӣ бар қонунҳои миллӣ ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ бо тарзҳои мушаххаси ифодаи ризояти Тоҷикистон ба ҳатмӣ будани иҷрои санадҳои мазкур барои он андешаҳо баён шудаанд. Бо истифодаи ибораҳои «тасдиқ кардан», «эътироф намудан», «имзо кардан», «ҳамроҳ шудан» танҳо тарзи изҳори ризояти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар хусуси барояш ҳатмӣ будани иҷрои шартномаҳои байналмилалӣ ифода мешавад, аммо на масъалаи додани афзалият ба шартномаҳои байналмилалӣ нисбат ба қонунгузории миллӣ ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ.

Аз рӯйи маънии моддаи 10 Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва моддаҳои дахлдори дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии ҷумҳурӣ, афзалият ба шартномаҳои байналмилалии эътирофнамудаи Тоҷикистон нисбат ба санадҳои меъёрии миллӣ дар мавриде дода мешавад, агар санади меъёрии ҳуқуқии миллӣ ҳуқуқ ва озодиҳоро маҳдуд кунанд, вазъи ҳуқуқии шахсро нисбат ба он чи ки дар шартномаҳои байналмилалӣ пешбинӣ шудааст, бадтар гардонад.

Пас, агар қонунгузории миллӣ ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон доираи кафолатҳоро барои шаҳрвандон танг ва маҳдуд накунанд, балки ҳуқуқу озодиҳои имтиёзнок ва кафолат ба онҳоро муқаррар намоянд, дар ин сурат қонунгузории миллӣ ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ татбиқ мешаванд, на меъёрҳои санадҳои байналмилалӣ.

Афзалияти ҳуқуқи байналмилалӣ нисбат ба ҳуқуқи миллӣ ва афзалияти санадҳои ҳуқуқии байналмилалӣ нисбат ба қонунгузории миллӣ мутлақ ва қатъӣ нест. Афзалияти шартномаҳои байналмилалӣ танҳо нисбат ба санадҳои муқаррарии қонунгузорӣ фарзия мешавад, аммо на нисбат ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон.

Хулоса, Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон нисбат ба санадҳои ҳуқуқии байналмилалии эътирофнамудаи Тоҷикистон бе шакку шубҳа афзалият дошта, набояд боиси баҳсу мунозира қарор дода шавад. Санадҳои ҳуқуқии байналмилалӣ бояд бо Конститутсияи ҷумҳурӣ пурра мувофиқат кунанд.

Давлатхон НАЗАРЗОДА,

сардори шуъбаи кадрҳо, котибот ва корҳои махсуси

Кумита оид ба таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбии

назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон,

номзади илмҳои ҳуқуқшиносӣ

Яке аз дастовардҳои бузурги даврони соҳибистиқлолӣ қабули Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад, ки он 6 ноябри соли 1994 ба таври райъпурсии умумихалқи қабул гардидааст.

Конститутсия яке аз нишонаҳои муҳимтарини соҳибихтиёрии кишвар маҳсуб гашта, хусусиятҳои хоси давлатдории миллии соҳибихтиёр, демократӣ, ҳуқуқбунёд, дунявӣ ва ягонаро таҷассум менамояд ва дар худ моҳияти тамоми соҳаҳои ҳаёти иқтисодӣ, сиёсӣ, иҷтимоӣ, фарҳангӣ ва ҳуқуқии давлату ҷомеаи тоҷиконро ифода менамояд. Мувофиқи моддаи 1-уми он Ҷумҳурии Тоҷикистон давлати соҳибихтиёр, демократӣ, ҳуқуқбунёд, дунявӣ ва ягона эълон гардида, тибқи моддаи 6-уми он халқ баёнгари ҳокимияти ягона дар ҷумҳурӣ эътироф шуд.

Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки ҳамчун санади меъёрию ҳуқуқӣ эътибори олии ҳуқуқӣ дошта, ки мувофиқи ин қонун ҳуқуқ, озодиҳои инсон ва шаҳрвандонро давлат эътироф, риоя ва ҳифз менамояд.

Бо шарофати қабули Конститутсия Тоҷикистон чун субъекти комилҳуқуқи муносибатҳои байналмилалӣ, халқи Тоҷикистонро чун мардуми бунёдкор, сулҳпарвар ва фарҳангӣ шинохтанд. Ин санади муқаддас ва тақдирсоз чун чароғи фурӯзон роҳи рушди давлати соҳибистиқлоли тоҷикон ва мардуми онро барои садсолаҳо мунаввар мекунад.

Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон маҷмӯи ормону ниятҳои ниёгон ва дастури кору зиндагии наслҳои имрӯзу фардои миллати мутамаддини тоҷик аст. Конститутсия ин ҳуҷҷатест, ки дар он иродаи мардум, принсипҳо ва меъёрҳои асосии ташкили ҳаёти ҷамъиятӣ ва давлатӣ муқаррар мегардад. Сарвари давлат дар мавриди Конститутсия чунин гуфтаанд: “Ҳадафи сиёсии мо барпо кардани давлати демократӣ ва ҳуқуқбунёд мебошад. Дар ин ҷода Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун санади воломақоми миллат ва шоҳсутуни устувори сулҳу ваҳдат раҳнамои ҳамешагии мо хоҳад буд”.

Конститутсия имрӯз аз рӯйи таъмини ҳуқуқи шаҳрвандон ва дарбаргирии меъёрҳои демократӣ яке аз беҳтарин конститутсияҳои дунё ба шумор меравад. Конститутсияи соли 1994 аз ҷониби коршиносони ҷаҳони бисёр ҳам баҳои баланд гирифтааст. Созмони Амният ва Ҳамкории Аврупо (САҲА) бошад, Конститутсияи давлати моро дар қатори панҷ конститутсияи беҳтарини давлатҳои аъзои ин ташкилот ҷой додааст.

Конститутсияи нахустини Тоҷикистони соҳибистиқлол имконият дод, то Тоҷикистон ба сафи давлатҳои демократии ҷаҳони муосир ворид шавад ва ҳамчун субъекти комил ҳуқуқи муносибатҳои байналмилалӣ эътироф гардад.

Ҳамин тариқ Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун сарчашмаи қонунгузории кишвар ва заминаи асосии рушди муносибатҳои ҳуқуқӣ дар таҳкими рукнҳои давлатдории навини тоҷикон, яъне дар бунёди давлати соҳибихтиёр, демократӣ, ҳуқуқбунёд, дунявӣ ва ягона нақши устувор дорад.

Имсол аз қабули Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон расо 30-сол пур мешавад. Дар ин муддати кӯтоҳи таърихи аллакай Тоҷикистон дар арсаи байналмилалӣ мавқеи хоси худро пайдо намуда, ба яке аз субъектони муҳимми муносибатҳои байналмилалии минтақа ва ҷаҳон табдил ёфтааст. Метавон гуфт, ки Конститутсияи Тоҷикистон мабдаи номусу ифтихор ва сарфарозии мардуми тоҷик буда, меъёрҳои он минбаъд низ барои муаррифии кишвар дар арсаи байналмилалӣ ва рушду ободии ин сарзамини биҳиштосо хизмат хоҳад кард.

БОЗОРОВА НУРАФШОН - мудири шуъбаи умумии Коллеҷи омӯзгории ба номи Хосият Махсумоваи шаҳри Душанбе

Имрӯз дар дар Колеҷи техникии ДТТ ба номи М. Осимӣ Анҷумани якуми Кумитаи иттифоқи касабаи кормандони соҳаи таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбӣ баргузор гардид.

Дар кори ҷаласа Бунёд Зиёзода, Раиси Кумитаи иттифоқи касабаи кормандони соҳаи таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбӣ, Фарҳод Раҳимӣ, Раиси Кумита оид ба таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, муовинони раис, сардорони раёсатҳои дастгоҳи марказии Кумита, роҳбарони муассисаҳои таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбии шаҳри Душанбе, раисони иттифоқҳои касабаи муассисаҳои таҳсилоти ибтидо ва миёнаи касби иштирок намуданд.

Нахуст академик Фарҳод Раҳимӣ, Раиси Кумита оид ба таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, ҳамаи кормандонро ба муносибати 30-юмин солгарди қабули Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон табрик гуфта, қайд кард, ки бо шарофати қабули ин ҳуҷҷати муҳим дар кишвари мо барои таҳсил намудан ва соҳиби касби дилхоҳ шудан ҳама шароитҳо муҳайёст.

“Конститутсия соҳибмаълумот шудани ҳар узви ҷомеаро кафолат медиҳад. Аз ин рӯ, махсусан насли ҷавони кишварро, ки қисми бештари аҳолиро ташкил медиҳанд, лозим аст, аз неъматҳои даврони соҳибистиқлолӣ пурсамар истифода бурда, ҳамчун насли шоистаи замон ва донандаи забонҳои хориҷию соиби ҳунарҳои воло ба воя расад”, - гуфт академик Фарҳод Раҳимӣ.

Дар идомаи нишаст Бунёд Зиёзода, Раиси Кумитаи иттифоқи касабаи кормандони соҳаи таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбӣ, суханронӣ намуда, қайд кард, ки инкишофи дилхоҳ ниҳоди муҳим бе фаъолияти иттифоқи касаба кормандони он имконнопазир мебошад, зеро Кумитаи иттифоқи касаба ягона ташкилоти ҷамъиятии расмие мебошад, ки ҳуқуқу манфиатҳои ҳамаи кормандони муассисаю корхонаҳоро ҳимоя менамояд. Аз ин рӯ, чанде қабл дар наздии Кумита оид ба таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ниҳоди нави ҷамъиятии расмӣ - Кумитаи иттифоқи касабаи кормандони соҳаи таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбӣ ба фаъолият шуруъ намуд.

Таъкид гардид, ки минбаъд ҳамаи муассисаҳои зерсохтори Кумита оид ба таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбӣ аъзои Кумитаи иттифоқи касабаи кормандони соҳаи таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбӣ шуда, Иттифоқи касаба барои ҳифзи мақсадҳои касбӣ, меҳнатӣ, ҳуқуқ ва манфиатҳои иҷтимоӣ - иқтисодии аъзои Иттифоқ дар оянда тамоми талоши худро равона карда, барои фароҳам овардани шароит барои баланд бардоштани сатҳи зиндагии аъзои иттифоқи касаба ва аҳли оилаи онҳо мусоидат мекунад

Зикр карда шуд, ки Иттифоқи касабаи кормандони соҳаи таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбии Ҷумҳурии Тоҷикистон ташкилоти ҷамъиятии ихтиëрӣ ва мустақил буда, кормандони ҳамаи муассисаҳои соҳаи таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбӣ, сохторҳои Кумита оид ба таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбӣ ва дигар ниҳодҳоеро, ки бо фаъолияти илмию таълимӣ дар самти таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбӣ, инчунин донишҷуён, хонандагони муасисаҳои таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбиро муттаҳид менамояд.

Имрӯз дар дар Колеҷи техникии ДТТ ба номи М. Осимӣ Анҷумани якуми Кумитаи иттифоқи касабаи кормандони соҳаи таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбӣ баргузор гардид.

Дар кори ҷаласа Бунёд Зиёзода, Раиси Кумитаи иттифоқи касабаи кормандони соҳаи таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбӣ, Фарҳод Раҳимӣ, Раиси Кумита оид ба таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, муовинони раис, сардорони раёсатҳои дастгоҳи марказии Кумита, роҳбарони муассисаҳои таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбии шаҳри Душанбе, раисони иттифоқҳои касабаи муассисаҳои таҳсилоти ибтидо ва миёнаи касби иштирок намуданд.

Нахуст академик Фарҳод Раҳимӣ, Раиси Кумита оид ба таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, ҳамаи кормандонро ба муносибати 30-юмин солгарди қабули Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон табрик гуфта, қайд кард, ки бо шарофати қабули ин ҳуҷҷати муҳим дар кишвари мо барои таҳсил намудан ва соҳиби касби дилхоҳ шудан ҳама шароитҳо муҳайёст.

“Конститутсия соҳибмаълумот шудани ҳар узви ҷомеаро кафолат медиҳад. Аз ин рӯ, махсусан насли ҷавони кишварро, ки қисми бештари аҳолиро ташкил медиҳанд, лозим аст, аз неъматҳои даврони соҳибистиқлолӣ пурсамар истифода бурда, ҳамчун насли шоистаи замон ва донандаи забонҳои хориҷию соиби ҳунарҳои воло ба воя расад”, - гуфт академик Фарҳод Раҳимӣ.

Дар идомаи нишаст Бунёд Зиёзода, Раиси Кумитаи иттифоқи касабаи кормандони соҳаи таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбӣ, суханронӣ намуда, қайд кард, ки инкишофи дилхоҳ ниҳоди муҳим бе фаъолияти иттифоқи касаба кормандони он имконнопазир мебошад, зеро Кумитаи иттифоқи касаба ягона ташкилоти ҷамъиятии расмие мебошад, ки ҳуқуқу манфиатҳои ҳамаи кормандони муассисаю корхонаҳоро ҳимоя менамояд. Аз ин рӯ, чанде қабл дар наздии Кумита оид ба таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ниҳоди нави ҷамъиятии расмӣ - Кумитаи иттифоқи касабаи кормандони соҳаи таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбӣ ба фаъолият шуруъ намуд.

Таъкид гардид, ки минбаъд ҳамаи муассисаҳои зерсохтори Кумита оид ба таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбӣ аъзои Кумитаи иттифоқи касабаи кормандони соҳаи таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбӣ шуда, Иттифоқи касаба барои ҳифзи мақсадҳои касбӣ, меҳнатӣ, ҳуқуқ ва манфиатҳои иҷтимоӣ - иқтисодии аъзои Иттифоқ дар оянда тамоми талоши худро равона карда, барои фароҳам овардани шароит барои баланд бардоштани сатҳи зиндагии аъзои иттифоқи касаба ва аҳли оилаи онҳо мусоидат мекунад

Зикр карда шуд, ки Иттифоқи касабаи кормандони соҳаи таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбии Ҷумҳурии Тоҷикистон ташкилоти ҷамъиятии ихтиëрӣ ва мустақил буда, кормандони ҳамаи муассисаҳои соҳаи таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбӣ, сохторҳои Кумита оид ба таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбӣ ва дигар ниҳодҳоеро, ки бо фаъолияти илмию таълимӣ дар самти таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбӣ, инчунин донишҷуён, хонандагони муасисаҳои таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбиро муттаҳид менамояд.

Дар Муассисаи давлатии Коллеҷи тиббии шаҳри Ҳисор ба ифтихори Рӯзи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон бо ташаббуси кафедраи забонҳо байни донишҷӯёни таҳти унвонҳои “Конститутсия - бахтномаи миллат”, “Конститутсия - санади тақдирсози миллат”, “Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон: роҳнамо ва ҳомии шаҳрвандон”, “Конститутсия - ҳуҷҷати сарнавиштсоз” ва “Конститутсия - кафили сулҳу субот дар Тоҷикистон” иншои беҳтарин гузаронида шуд.

Бояд қайд намуд, ки ҳадаф аз баргузории чорабинии мазкур боз ҳам баланд бардоштани маълумотнокии донишҷӯён оид ба Конститутсия, таъмини соҳибихтиёрии давлатӣ, озодӣ, ҳуқуқи шахсият ва баробарҳуқуқӣ мебошад.

Дар замони то рафт мураккаб гаштани вазъи ҷомеаи ҷаҳонӣ ва бархӯрди тамаддунҳо, ки равишҳои пуртазодро ба миён овардааст, давлатҳо бо доштани санадҳои меъёрӣ - ҳуқуқии устувор, ки аз Конститутсия сарчашма мегиранд, метавонанд рақобатпазир бошанд. Зеро Конститутсия дар ҳифзи арзишҳои миллӣ, устувор гаштани пояҳои ҳуқуқии идоракунии давлат, баланд бардоштани маърифати ҳуқуқии шаҳрвандон ва рукнҳои давлатдорӣ нақши муассир дошта, давлатро аз нобудӣ, забонро аз олудагӣ ва миллатро аз парокандашавӣ эмин нигоҳ медорад. Гузашта аз ин дар ҷомеаи суннатӣ ва тамаддунсоз, ки солҳои тулонӣ бо расму оинҳои вижа арзи ҳастӣ намудааст, таъмини низоми одилона ва устувор дар пояи меъёрҳои ҳуқуқӣ бисёр муҳим буд.

Боиси фараҳмандист, ки 30 - сол муқаддам бо талошҳои хастанопазири Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар таърихи соҳибистиқлолии кишвари азизамон бори нахуст, тавассути раъйпурсии умумихалқӣ Конститутсияи Тоҷикистони соҳибистиқлол қабул гардид. Баъди қабули Конститутсия соли 1994, мардуми шарафманди Тоҷикистон якдилона давлати соҳибихтиёр, демократӣ, ҳуқуқбунёд, дунявӣ ва ягонаро бунёд намуданд, ки мақсад аз он ба наслҳои оянда мерос гузоштани давлати аз нигоҳи ҳуқуқӣ, иқтисодӣ иҷтимоӣ ва сиёсӣ тарақикарда ва босубот мебошад.

Дар тӯли 33 соли Истиқлоли давлатӣ, ба ҳамма мушкилоту монеаҳои зиёди пешомада нигоҳ накарда, бо шарофати эҳтиром ҷиҳати амалишавии меъёрҳои Конститутсия, миллати тоҷик тавонист таҳти роҳбарии Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҷомеае бунёд намояд, ки дар он фазои сулҳу субот ҳукумфармо пояҳои ваҳдати миллӣ устувор бошад.

Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ба унвони шиносномаи миллати тоҷик, аз ҷониби коршиносони байналмилалӣ ба панҷгонаи беҳтарин Конститутсияҳои давлатҳои узви Созмони Амният ва ҳамкорӣ дар Аврупо шомил гашта, чеҳраи сиёсии миллатро возеҳ намуда, ҷилои тоза бахшид. Давоми 30 - соли амалкарди Конститутсия, Ҷумҳурии Тоҷикистон на танҳо асосҳои ҳуқуқии давлатдории миллиро такмил дод, балки дар арсаи байналмилалӣ низ ҳамчун субъекти мустақил тавассути чандин пешниҳод ва ташаббусҳои созандаю сулҳхоҳонаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон нуфуз ва эътибори баландро соҳиб гардид. Зиёда аз ин, ташаббусҳои муҳиму сарвиақтии Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон оид ба масъалаҳои мубрами экологӣ, амнияти минтаќавию ҷаҳонӣ, таҳкими сулҳ, иштироки фаъолона дар созмонҳои байнламилалӣ аз он гувоҳӣ медиҳанд, ки нуфузи кишвари азизамон Тоҷикистон марҳала ба марҳала дар арсаи байналмилалӣбаланд шуда, аз нигоҳи сиёсӣ хело фаъолӣ минтақа ва ҷаҳон табдил ёфтааст ки нақши Конститутсия дар шинохти он бениҳоят муҳим аст.

Меъёрҳое, ки дар Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дарҷгардидаанд, нафақат барои як давраи давлатдорӣ балки барои ояндаи як миллат яъне миллатсозӣнигаронида шудааст, ки аз муккамал будани ин ҳуҷҷати тақдирсози миллат дарак медиҳад. Бинобар ин, бо гузашти солҳо аҳамияти таърихии ин ҳуҷҷати муқаддасу сарнавиштсоз боз ҳам бештар хоҳад гашт.

Лозим ба ёдоварист, ки мутобиқи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, ҳуқуқ ва озодиҳои инсон-шаҳрванд арзиши олӣ эътироф шудааст. Ҷиҳати баланд бардоштани маърифати ҳуқуқии шаҳрвандон, тарғиби арзишҳои демократӣ, амалӣ намудани принспҳои инсондӯстӣ, ташаккул додани низоми устувори рафтори ҳуқуқӣ вa тaъмини тaрбияи ҳуқуқии шaҳрвaндон, дар Паёми навбатии худ ба Маҷлис Олии кишвар Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон соли 2024-ро соли «Маърифати ҳуқуқӣ» эълон намуданд, ки иқдоми навбатии наҷибонаи Пешвои муаззами миллат дар роҳи таҳкими ҷомеаи адолатпарвар мебошад. Маърифати ҳуқуқӣ воситаи муҳими танзимкунандаи рафтор ва фаъолияти шахс дар ҷомеа маҳсуб ёфта, омили мусоид баҳри таъмини волоияти қонун ва риояи тартиботи ҳуқуқӣ дар мамлакат мебошад.

Дар фарҷон бо эътимод метавон изҳор намуд, ки 30 - солагии қабули Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун ҷашни мубораки миллӣ ба тарғиби бештари ваҳдати миллӣ, меҳанпарастӣ, худогоҳиву худшиносӣ ва ҳисси ватандӯстиву ифтихори ватандории ҳар фарди саодатманди Ҷумҳурии Тоҷикистони соҳибистиқлол нерӯи тоза мебахшад.

Хоҷазода Давронҷон Қурбоналӣ номзади илмҳои иқтисодӣ, дотсент директори коллеҷи махсусгардонидашудаи шаҳри Бохтар

Дар Муассисаи давлатии Коллеҷи тиббии шаҳри Ҳисор ба ифтихори Рӯзи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон бо ташаббуси кафедраи забонҳо байни донишҷӯёни таҳти унвонҳои “Конститутсия - бахтномаи миллат”, “Конститутсия - санади тақдирсози миллат”, “Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон: роҳнамо ва ҳомии шаҳрвандон”, “Конститутсия - ҳуҷҷати сарнавиштсоз” ва “Конститутсия - кафили сулҳу субот дар Тоҷикистон” иншои беҳтарин гузаронида шуд.

Бояд қайд намуд, ки ҳадаф аз баргузории чорабинии мазкур боз ҳам баланд бардоштани маълумотнокии донишҷӯён оид ба Конститутсия, таъмини соҳибихтиёрии давлатӣ, озодӣ, ҳуқуқи шахсият ва баробарҳуқуқӣ мебошад.

Имсол қабули Конститутсияро 30 сол сипарӣ мегардад. Воқеан 30 соли эҳё ва рушди Конститутсия аз рӯйдодҳои бузурги созандагӣ ва дастовардҳои беназир дар соҳаҳои мухталиф шаҳодат медиҳад. Дар ин солҳо дар ҳаёти ҳуқуқӣ, сиёсию иҷтимоӣ ва иқтисодии мамлакат дигаргуниҳои куллӣ рӯй кор омаданд.

Ҳар як давлати соҳибистиқлол дорои Конститутсияи худ мебошад, ки дар он асосҳои сохтори конститутсионӣ, ҳуқуқ, озодӣ ва вазифаҳои асосии инсон ва шаҳрванд, тартиби ташкил ва таҷзияи ҳокимияти давлатӣ муайян мегардад. Бо ҳамин мақсад 6 ноябри соли 1994 тариқи раъйпурсии умумихалқӣ Конститутсияи навини Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул гардид. Мувофиқи моддаи1-и Конститутсия Тоҷикистон давлати соҳибихтиёр, демократӣ, ҳуқуқбунёд, дунявӣ ва ягона эълон гардид. Дар баробари ин, Парчам, Нишон ва Суруди миллӣ ҳамчун рамзҳои давлатӣ, инсон, ҳуқуқ ва озодиҳои ӯ арзиши олӣ, халқ баёнгари сарчашмаи ягонаи ҳокимият ва забони тоҷикӣ чун забони давлатӣ муқаррар шуд.

Тибқи моддаи 9 Конститутсия ҳокимияти қонунгузор, иҷроия ва судӣ ҳамчун шохаҳои мустақили ҳокимият муайян гардиданд. Бо назардошти он, ки Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, қонуни асосӣ мебошад ва дар низоми санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ дар зинаи якум қарор дорад, эътибори олии ҳуқуқӣ ва мустақиман амал намудани меъёрҳои он дар худи Конститутсия таҷассум ёфт. Ҳамчунин, дар сатҳи Конститусияи навин гуногунии шаклҳои моликият, аз ҷумла моликияти хусусӣ эътироф шуда, замин, об ва фазо моликияти истисноии давлат муқаррар гардиданд.

Давоми 30 сол ҳадафҳои сиёсиву иҷтимоии Конститутсияи нави ҷумҳурӣ, ки таъмини ҳаёти осудаву ороми халқ, бартараф кардани оқибатҳои ҷанг, ноил гаштан ба созиши миллӣ, гузаштан ба иқтисоди бозоргонӣ, муътадил фаъолият намудани сохторҳои давлатӣ, ба роҳ мондани муносибатҳои байналмилалӣ ва дигар маҳсуб меёбанд, таъмин гардид.

Бояд таъкид намуд, ки Истиқлоли давлатии Тоҷикистон оғози дигаргуниҳои тоза дар самти бунёди давлати мустақили тоҷикон гардид ва бо қабули Конститутсияи нав барои барпо намудани давлати соҳибистиқлол ва ҷомеаи озоду пешрафтаи шаҳравандӣ заминаҳои ҳуқуқӣ фароҳам омад. Иҷлосияи XVI Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дар он интихоб шудани Эмомалӣ Раҳмон ба ҳайси Раиси Шурои Олӣ барои барқарор намудани институтҳои ҷомеаи шаҳрвандӣ ва амалисозии ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд дар ҷомеа асос гузошт.

Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон асосгузори низоми ҳуқуқи миллӣ ба ҳисоб мераванд. Зеро бунёди низоми санадҳои қонунгузорӣ ҳануз аз Иҷлосияи таърихии XVI Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон оғоз гирифт. Дар ҳамин Иҷлосияи таърихӣ муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо як қатор таклифҳои муҳим оид ба таъмини волоияти қонун, ҳифзи ҳуқуқҳои шаҳрвандон, алалхусус гурезаҳо ва такмили қонунгузорӣ изҳори андеша намуда, заминаи низоми ҳуқуқиро гузоштанд.

Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар ҳамин Иҷлосия дар хусуси аҳамияти муҳимми Конститутсияи давлати тозабунёди тоҷикон ибрози назар намуда, аз ҷумла зикр доштанд: “Низоми амалкунандаи қонунҳо аз экспертизаи байналмилалӣ гузарад ва дар таҳияи Конститутсияи нав аз машварати ташкилотҳои байналмилалии дахлдор истифода карда шавад”.

Зарурат ва аҳамияти қабулшавии Конститутсияи кишварро дар бунёди давлатдории миллӣ Президенти мамлакат Эмомалӣ Раҳмон дар Иҷлосияи таърихииXVI Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва муроҷиатномаи худ ба мардуми шарифи Тоҷикистон 12 декабри соли 1992 таъкид намуда, иброз доштанд, ки «асоси қонунҳои Тоҷикистонро нав карда, онро бо назардошти меъёрҳои байналхалқӣ такмил дода, барои бунёди давлати демократии ҳуқуқбунёд замина гузоштан лозим аст».

Баъд аз қабули Конститутсия дар кишвар ислоҳоти бунёдиву фарогири сиёсиву ҳуқуқӣ ва иқтисодиву иҷтимоӣ оғоз шуда, тамоми соҳаҳои ҳаёти ҷомеа ва давлатро ба танзим даровард ва барои суботи конститутсионӣ заминаи мустақим фароҳам овард. Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон асоси низоми ҳуқуқи миллӣ ба ҳисоб меравад. Зеро, бунёди низоми санадҳои қонунгузорӣ маҳз аз Конститутсия сарчашма мегирад. Дар заминаи Конститутсияи Тоҷикистони соҳибистиқлол, ки аввалин бор дар таърихи давлатдории тоҷикон бо роҳи раъйпурсии умумихалқӣ6 ноябри соли1994 қабул карда шуд, инкишоф ва такмили минбаъдаи низоми қонунгузории миллӣ ҷузъи сиёсати ҳуқуқии давлат қарор гирифт.

Имрӯз бо шарофати Конститутсия ҷомеаи ҷаҳонӣ Тоҷикистонро ҳамчун давлати соҳибихтиёр, демократӣ, ҳуқуқбунёд ва пешбарандаи сиёсати сулҳҷӯёна мешиносад ва эътироф менамояд, ки ин мояи ифтихор ва сарфарозии тамоми халқи шарафманди тоҷик мебошад.

Айни ҳол, Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун дурнамои пешрафти халқу давлати Тоҷикистон хизмат намуда, яке аз вазифаҳои асосии он таъмини пойдории сулҳ дар Тоҷикистон ва бунёди ҷомеи адолатпарвар мебошад.

Шаҳзода Шарипова, муовини директор Литсей касбии махсуси маъюбони шаҳри Душанбе

Тавре ҳамагон аз таърих огаҳӣ дорем, маншуури ҷаҳонии ҳуқуқи башар, яъне эъломияи ҳуқуқи башар, аз ҷониби шоҳ Куруши Кабир асосгузори давлати Ҳахоманишиён дар соли 538 пеш аз мелод эълом шудааст. Эъломияи Куруши Кабир на ин ки яке аз манбаъҳои муқаддаси давлати Ҳахоманишиён балки муҳимтарин сарчашмаи таърихи оид ба ҳуқуқи инсон дар масълаҳои озодии эътиқод, зисту зиндагонӣ, муҳнату фаъолият, интихоби манзилу моликият ва амсоли инҳо мебошад.

Дар давоми зиёда аз дуюмин ҳазорсола меъёрҳои Эъломияи Куруши Кабир моҳияти худро гум накарда, муҳимтарин нишондодҳои он дар санадҳои байналмиллалӣ, аз ҷумла дар Эъломияи ҳуқуқи башар, ки 10-уми декабри соли 1948 қабул гардидааст, истифода шудаанд.

Дар ҳазорсолаи охир зуҳуроти Конститутсионӣ рӯйи оламро ба кишвари Амрико нисбат медиҳанд. Бори аввал соли 1778 дар Амрико нахустин Конститутсия таҳия гардид, ки ба таври расмӣ он соли 1791 мавриди амал қарор гирифт. Баъдтар Фаронса, Австрия, Венгрия, Олмон ва дигар кишварҳои Аврупо Конститутсияро қабул карданд. Дар собиқ Ҷумҳури Шӯравии Сотсиалистӣ бори аввал дар соли 1918 ва баъдан дар соли 1924 Конститутсия қабул гардид.

Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳанӯз то ба даст даровардани Истиқлолияти давлатӣ кӯшиши ҷавобгӯии талаботи замон таҳия шудани Конститутсияи нав ба миён омада буд. Соли 1990 дар авҷи насими демократия ҳаракати истиқлолхоҳи дар собиқ давлатҳои Иттиҳодияи Шӯравии Сотсиалистӣ зиёд шуд ва ин раванд тайёр кардани лоиҳаи нави Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистонро тезонид. Ҳанӯз соли 1989 аз ҷониби ҳизби ягонаи ҳукмронии коммунистӣ бо роҳбарии Ҷумҳруи Шӯрави Сотсиалистии Тоҷикистонро дар шакли кумитети марказии Партияи Коммунистии Ҷумҳруи Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон ба зимма дошт,ҷиҳати лоиҳаи Конститутсияи нав гурӯҳи корӣ таъсис дода шуда буд.

23-юми августи соли 1990 бо қарори Шурои олии Ҷумҳури Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон комиссияи Конститусионӣ барои тайёр кардани лоиҳаи нави Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дода шуд. Иҷлосияи ҳокимияти Конститутсияро таъсис дод ва заминаҳои воқеи барои таҳия ва Конститутсияи нав ба миён омад, 23-июни соли 1993 комиссияи нави кори бо мақсади қабули Конститутсияи нав таъсис дода шуд, ки раисии онро Раиси Шурои олии Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон ба ӯҳда дошт.

Рӯзҳои 21-22 апрели соли 1994 лоиҳаи нави Конститутсия дар саҳифаи матбуоти даврӣ ва рӯзномавӯ маҷаллаҳо чоп гардид. Лоиҳаи мазкур пас аз шаш моҳ, пас аз такмилу ворид намудани тағиру иловаҳо 6-уми ноябри соли 1994 ба таври райпурсии умумихалқӣ қабул карда шуд.

Бояд қайд намуд,ки дар таърихи давлатдории Тоҷикистон панҷ маротиба Конститутсия қабул гардидааст, 28-уми апрели соли 1929 , 25-уми феврали соли 1931 ,1-уми марти соли 1934, ва 14-уми апрели соли 1978. Рӯзи 6-уми ноябри соли 1994 дар райпурсии умумихалқӣ бахшида ба қабули Конститутсияи нави Ҷумҳурии Тоҷикистон 94.4% шаҳрвандон иштирок намуданд, ки 87,59%-и онҳо тарафдори қабули Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон овоз доданд ба ҳамин тавр 6-уми ноябр рӯзи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷашн гирифта мешавад. Дар Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон таъкид гардидааст, ки инсон ҳуқуқ ва озодиҳои ӯ арзиши олӣ буда, 34- моддаи Конститутсия ба ҳуқуқу озодӣ ва вазифаҳои асосии инсон ва шаҳрванд бахшида шудааст.

Бо назардошти пешрафти рӯзафзун ва талаботи дигаргуниҳои айём, инчунин таъмини рушди устувори иқтисодию иҷтимоӣ, фардои мунаввари ватан ва ҳёти хушбахтонаи сокинони он бо Конститутсияи мамлакат се маротиба: 26-сентябри соли 1999, 22-июни соли 2003, 23-марти соли 2016 бо тариқи райпурсии умумихалқӣ тағйироту иловаҳо ворид гардид.

Таъкиди Асосгузори сулҳу Ваҳдати миллӣ пешвои миллат президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар бораи “Ин санади муқаддас, ки Истиқлоли давлатии Тоҷикистонро ба расмият дароварда, орзую ормони мардуми барӯманди моро амалӣ сохта, роҳи ояндаи миллати сарбаланду созандаи моро ба сӯйи бунёди ҷомеаи нав ба таҳкими пояҳои давлатдории муосир мунаввар мегардонад.”

МИРЗОХОНОВА МАРҶОНА,

ОМӮЗГОРИ КАФЕДРАИ ГУМАНИТАРӢ ВА ЗАБОНҲОИ КОЛЛЕҶИ МАХСУСГАРДОНИДАШУДАИ ШАҲРИ БОХТАР

Бо қарори Раиси шаҳри Душанбе бахшида ба эълон гаштани “Соли маърифати ҳуқуқӣ” ва 30-солагии қабули Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон 30-31 октябр озмуни шаҳрии «Беҳтарин донандаи Конститутсия» баргузор мегардад.

Гуфта шуд, ки сабқат бо сарпарастии Раиси шаҳри Душанбе ҷиҳати баланд бардоштани донишҳои ҳуқуқӣ, шиносоӣ бо санадҳои меъёрӣ-ҳуқуқии байналмилалӣ ва миллӣ, таъмини реҷаи қонуният, назм ва тартиботи ҷамъиятӣ ва волоияти қонун баргузор карда мешавад.

Дар озмун хонандагони муассисаҳои таҳсилоти миёнаи умумӣ (синфҳои 8-11), муассисаҳои таҳсилоти ибтидоии касбӣ (литсейҳои касбӣ), донишҷӯёни муассисаҳои таҳсилоти миёнаи касбӣ (коллеҷҳо) ва муассисаҳои таҳсилоти олии касбӣ (донишгоҳу донишкадаҳо) иштирок карда метавонанд.

Донишҳои ҳуқуқии иштирокдорони озмун аз рӯйи хондан ва донистани Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон бо роҳи гирифтани имтиҳонҳои тестӣ ва саволу ҷавоб муайян карда мешаванд.

26 октябр Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо мақсади шиносоӣ бо вазъи зиндагии мардум ифтитоҳи як қатор иншооти таъйиноти гуногун ба ноҳияи Рудакӣ ташриф оварданд. Сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон нахуст корхонаи қаннодии «Шоҳасар»-ро мавриди истифода қарор доданд. Корхонаи қаннодии «Шоҳасар» аз ҷониби соҳибкори ватанӣ Муҳаммад Насриддинов дар масоҳати 2,42 гектар сохта шудааст.

Баъди ба истифода додани корхона, ки дар доираи татбиқи яке аз ҳадафҳои стратегии Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон – Саноатикунонии босуръати кишвар бунёд ёфтааст, дар маҷмӯъ 85 нафар бо кор ва маоши хуб таъмин шудаанд. Вобаста ба самарахшии фаъолият, ҳаҷми истеҳсолот зиёд ва шумораи ҷойҳои корӣ тибқи нақша то соли 2026 то ба 150 нафар расонида мешавад.

Дар 7 хатти истеҳсолии корхонаи «Шоҳасар» 7 намуд маҳсулоти қаннодӣ истеҳсол карда мешавад, ки ҳар яки онҳо бо шаклу намуд аз ҳамдигар фарқ дошта, дорои дизайни зебо ва диққатҷалбкунанда мебошад. Бояд таъкид дошт, ки ҳамаи маҳсулоти корхона воридотивазкунанда аст.

Корхонаи «Шоҳасар» дар маҷмӯъ аз 5 бино – 2 сехи истеҳсолӣ, анбори ашёи хом, захираи маҳсулот ва маъмурият иборат мебошад.

Корхона ҳамчунин дорои озмоишгоҳ бо таҷҳизоти пешрафтаи ҷаҳон ва ошхона бо сад ҷойи нишаст мебошад.

Ба Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон иттилоъ дода шуд, ки 60 фоизи коргардонро занон ташкил дода, иқтидори истеҳсолии ҷамъияти мазкур дар як сол то 800 тонна маҳсулоти қаннодиро дар бар мегирад.

Сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба корҳои сохтмонӣ дар ин корхона ва насби таҷҳизоти пешрафта, ки боиси баланд гардидани сифати маҳсулот мебошад, баҳои баланд доданд.

Дар ҳаминҷо Сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз намоиши маҳсулоти корхона, дидан намуданд.

Ҳамчунин соҳикори ватаниро ба тақвияти фаъолияти корхона ва саҳм гузоштан дар рушди санати сабук, ки яке аз соҳаҳои афзалиятнок дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҳисоб меравад, ҳидоят намуданд.

Тавассути бунёди коргоҳу корхонаҳои нав на танҳо ҳаҷми истеҳсоли маҳсулоти ватанӣ бештар мегардад, балки сокинони кишвар бо ҷойи кор таъмин шуда, сатҳи некуаҳволии мардум боз ҳам беҳтар мешавад.

26 октябр Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз Варзишгоҳи марказии ноҳияи Рӯдакӣ, ки пурра таъмиру навсозӣ шудааст, боздид карданд. Варзишгоҳи марказӣ бо 8 ҳазор ҷойи нишаст бо ибтикори Мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии ноҳияи Рӯдакӣ, аз ҳисоби Фонди рушди ноҳия ва соҳибкорони маҳаллӣ бо харҷи 4,3 миллион сомонӣ навсозӣ карда шуд. Масоҳати иншоот 1,7 гектарро ташкил дода, корҳои барқарорсозӣ ибтидои соли равон оғоз гардида буд.

Сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аснои боздид аз варзишгоҳ ва суҳбат бо масъулону варзишгарони ноҳия дастур доданд, ки миёни аҳолӣ, бахусус ҷавонону наврасон тарзи ҳаёти солим бештар тарғиб ва тарбияи варзишгарони касбӣ васеъ ба роҳ монда шавад.

Дар ин варзишгоҳ, ки солҳои 80-уми асри гузашта бунёд шуда буд, баъд аз навсозӣ барои ду дастаи варзишӣ, мураббиҳо ва доварон 10 ҳуҷраи корӣ сохта шудааст. Навсозии майдони калон ва майдончаи футбол, насби 4 манораи равшанидиҳанда, гузоштани 8 ҳазор нишастгоҳи замонавӣ, сохтмони минбар, насби монитор барои пахши ҷараёни мусобиқаҳо дар майдони асосӣ, бунёди чаман барои баргузор кардани бозиҳои футбол ва дигар мусобиқаҳо, иваз кардани болопӯши бино, панҷарабандиву бунёди 3 даромадгоҳ ва мумфаршкунии атрофи иншоот аз зумраи корҳое буд, ки дар доираи навсозии Варзишгоҳи марказӣ бо сифати баланд ба анҷом расонида шуд.

Аснои шиносоӣ ба Пешвои миллат иттилоъ доданд, ки ҳуҷраҳои либосивазкунӣ, ҳаммом, нуқтаи тиббӣ, дафтари кории маъмурият ва ҳуҷраҳои техникии ҷавобгӯ ба талаботи замони муосир аз имкониятҳои дигари нав дар варзишгоҳ мебошад.

Иттилоъ дода шуд, ки дар ҳудуди варзишгоҳ ҳамчунин Мактаби варзишии захираҳои олимпӣ ва Муассисаи давлатии Мактаби варзишии ноҳияи Рӯдакӣ амал мекунанд. Шумораи умумии варзишгарон дар мактабҳои варзишӣ 892 нафарро ташкил медиҳад.

Дар сатҳи ноҳия омӯзиши 11 намуди варзиш, аз ҷумла футбол, волейбол, тенниси рӯйи миз, гӯштинҳои тарзи “Озод”, “Самбо”, “Юнону Румӣ”, “Ҷудо”, варзиши сабук, шашка ва шоҳмот, дастхобонӣ, муштзанӣ, кикбоксинг ва панкратион фаъолият намуда, 27 мураббӣ ба таълиму тарбияи наврасону ҷавонон машғуланд.

Фаъол сохтани 90 толори варзишӣ низ самараи татбиқи сиёсати созандаи роҳбарияти олии сиёсии Тоҷикистон арзёбӣ мешавад. Теъдоди дастаҳои футбол дар ноҳия ба 8 адад расида, шумораи футболбозон дар мактабҳои варзишӣ 128 нафарро ташкил медиҳад. Аз ин теъдод 14 нафар футболбоздухтарон мебошанд.

Зимнан гуфта шуд, ки дар ноҳияи Рӯдакӣ 3 тими маъруфи футбол фаъолияти босамар доранд, аз ҷумла “Куктош” дар лигаи олӣ, “Рангон” дар лигаи дуюм ва тими футболи занона бо номи “Ситора”.

Сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аснои боздид ба корҳои анҷомёфта баҳои баланд дода, варзишгаронро муаррифгари давлату миллат номиданд ва таъкид доштанд, ки рӯ овардан ба варзиш, қабл аз ҳама, нишонаи солимии инфиродӣ буда, шахсе, ки ба варзиш машғул мешавад, аз ҳама гуна амалу кирдорҳои ношоиста дур мешавад.

26 октябр Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар деҳоти Чоргултеппаи ноҳияи Рӯдакӣ ба фаъолияти марҳилаи дуюми корхонаи истеҳсоли пойафзоли ҶДММ-и «Сарҷамъ» оғози расмӣ бахшиданд.

Иттилоъ дода шуд, ки корхонаи нави саноатӣ бо ҳадафи таъмини талаботи бозори дохилӣ бо маҳсулоти худӣ аз ҷониби соҳибкори ватанӣ Маҳмадюсуф Ятимов бунёд шуда, дар он 25 сокини маҳаллӣ соҳиби кори доимӣ гардидаанд.

Дар ин корхона тавассути хатҳои нави технологӣ, истеҳсоли 2 намуди пойафзоли мавсимӣ ба роҳ монда шудааст, ки дар бозор талаботи зиёд доранд.

Корхонаи мазкур дар як сол имкон дорад то 366 ҳазор ҷуфт пойафзоли мардона, занона ва кудаконаро бо шаклу андозаҳои гуногун истеҳсол намояд.

Ба Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон иттилоъ доданд, ки ояндаи наздик бо ворид ва насби таҷҳизоти ҳозиразамон номгӯй ва ҳаҷми истеҳсоли пояфзолро афзоиш дода, 20 нафари дигарро бо кор таъмин менамоянд.

Бо омодашавии коргоҳи навбатӣ дар марҳилаи дуюм дар маҷмуъ ҳаҷми истеҳсоли пойафзол наздик ба 515 ҳазор ҷуфт ва шумораи коргарон ба 45 нафар расонда мешавад.

Ёдовар мешавем, ки марҳилаи аввали корхонаи истеҳсоли пойафзоли ҶДММ «Сарҷамъ» 1 сол қабл (26 октябри соли 2023) аз ҷониби Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ифтитоҳ гардида буд.

Лозим ба зикр аст, ки дар кишвар барои дастгирии фаъолияти бахши хусусӣ ва рушди соҳибкории истеҳсолӣ шароити мусоиди корию хизматрасонӣ мавҷуд аст ва онҳо бо истифода аз ин имконот саҳми худро дар рушди самтҳои муҳими иҷтимоию иқтисодӣ мегузоранд.

Дар ҳамин ҷо Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз намоиши маҳсулоти истеҳсолгардидаи корхона дидан карданд.

Аз рӯйи маълумот дар марҳилаи аввал ва дуюми корхона зиёда аз 50 намуди пойафзол истеҳсол карда мешавад.

Пойафзолҳои корхонаи мазкур бо сифати баландаш аллакай дар бозори дохилӣ харидорони зиёд пайдо кардааст.

Ба масъулини соҳа дастур доданд, ки шумораи чунин корхонаҳо ва ҳаҷми истеҳсоли ин ва дигар намуди пойафзол афзун карда шавад, то ки оянда бозори дохилиро бо ин маҳсулот худамон таъмин карда тавонем

26 октябр Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар деҳоти Сарикиштии ноҳияи Рӯдакӣ бо бардоштани парда аз рӯйи лавҳаи рамзӣ корхонаи «Хишти аввал»-ро мавриди баҳрабардорӣ қарор доданд.

Корхонаи муосири «Хишти аввал» дар ноҳияи Рӯдакӣ ба истиқболи ҷашни бузурги миллӣ – 35-солагии Истиқлоли давлатии Тоҷикистон ва дар доираи ҳадафи чоруми миллӣ – саноатикунонии босуръат аз тарафи ҶСП «Корпоратсияи Тоҷвар» бунёд шуда, иқтидори он дар як шабонарӯз 200 ҳазор дона хишт мебошад.

Зимни шиносоӣ ба Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон иттилоъ доданд, ки иншоот дар муҳлати 4 моҳ бо сифати баланду ҷавобгӯи талаботи стандартҳои байналмилалӣ сохта шуда, дар вақти сохтмон сокинони зиёди маҳаллӣ ба кор ҷалб мешуданд.

Корхона дар доираи фазои мусоиди соҳибкорию сармоягузорӣ бо ҳадафи саҳмгузорӣ дар рушди истеҳсолоти ватанӣ ва вусъат бахшидан ба корҳои созандагӣ бо истифода аз таҷҳизоти муосири истеҳсолӣ дар масоҳати 1,7 гектар бунёд гардида, раванди коркарду истеҳсоли маҳсулот дар ин ҷо автоматӣ сурат мегирад.

Бо мавриди истифода қарор гирифтани корхонаи «Хишти аввал» 50 нафар сокини маҳаллӣ бо кор таъмин шуданд.

Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон иқдоми сармоягузори ватаниро барои бунёди чунин иншооти муҳташами саноатӣ муҳим арзёбӣ карда, ба масъулон супориш доданд, ки бештар ба сифат ва стандарти маҳсулот таваҷҷуҳ зоҳир намоянд.

Аз рӯйи маълумот ҳоло дар ноҳияи Рӯдакӣ 25 корхонаи хиштбарорӣ фаъолият доранд.

Дар ин ҷо барои кормандону мутахассисон бинои дуошёнаи маишию хизматрасонӣ бо шароити хуб сохта шудааст, ки дорои ҳуҷраҳои барҳавои корӣ, маҷлисгоҳ ва ошхона мебошад.

Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон пас аз шиносоӣ бо раванди фаъолияти корхонаи «Хишти аввал» дар ҳамин ҷо ҳамзамон барои бунёди ду корхонаи дигари саноатӣ оғоз бахшиданд.

Тавре иттилоъ доданд, корхонаи истеҳсоли маҳсулоти керамзит дар ноҳияи Рӯдакӣ ва корхонаи истеҳсоли хишти пухта дар ноҳияи Данғара аз тарафи ҶСП «Корпаратсияи Тоҷвар» бунёд карда мешавад.

Корхонаи истеҳсоли маҳсулоти керамзит дар шафати корхонаи «Хишти аввал» бо истифода аз технологияи муосир сохта мешавад, ки пас аз ба кор даровардани он 30 нафари дигар аз мардуми маҳаллӣ соҳиби кор мешаванд.

Ҳоло мувофиқи лоиҳа дар ноҳияи Данғара корҳои сохтмонӣ бо ҷалби бинокорони маҳаллӣ барои бунёди корхонаи нави хишт оғоз гардидааст.

Баъди пурра мавриди истифода қарор гирифтан корхонаи «Хишти Данғара» бо иқтидори истеҳсолии 200 ҳазор дона хишт дар як шабонарӯз фаъолият карда, 50 нафар дар он бо кори доимӣ таъмин мегарданд.

Сокинон ва соҳибкорони ватанӣ дар пайравӣ ба иқдомҳои созандаи Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон талош мекунанд, ки ба хотири таҷлили сазовори ҷашни 35-солагии Истиқлоли давлатии Тоҷикистон тадбирҳои ободониро дар шаҳру ноҳияҳои кишвар вусъат дода, саҳми худро дар ободонии Ватани азизамон гузоранд.

Дар Коллеҷи омӯзгории ба номи Хосият Махсумоваи шаҳри Душанбе ҷашни Меҳргон бо шукуҳу шаҳомати хоса ва бо риояи анъанаҳои миллӣ таҷлил карда шуд, ки дар он директори коллеҷ, дотсент Зоир Ғафурӣ, доктори илмҳои филология, профессор Қосимӣ Саъдӣ, сарходими Академияи илмҳои кишоварзи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва ҳайати омӯзгорону кормандон иштирок ва суханронӣ карданд.

Нахуст, факултетҳои Коллеҷ дар саҳни муассиса гӯшаи идона оростанд, ки рамзи Меҳргон ва фаровонии маҳсулотҳои кишоварзиро дар кишвар ифода мекард.

Зоир Ғафурӣ, ҳамагонро ба ин ҷашни миллии тоҷикон таҳният гуфта, чунин изҳор дошт: "Меҳргон дар радифи пуршукуҳтарин ҷашнвораҳои аҷдодии мардуми мо қарор дорад, ки дар замони соҳибистиқлолӣ бо ташаббуси беназиру таърихии Пешвои муаззами миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дубора эҳё гардида, он рамзи тирамоҳи зарнисору айёми ҷамъоварии ҳосили марди деҳқон мебошад".

Зикр шуд, ки мақсад аз баргузории чорабинӣ ин пеш аз ҳама, боз ҳам тақвият бахшидан ба анъанаи неки ниёгон, муаррифии фарҳангу тамаддуни миллӣ ва ба ин васила тарбияи ҷавонон дар руҳияи эҳтиром ба арзишҳои таърихиву фарҳангӣ аст.

Дар идома барномаи фарҳангии омоданамудаи қисми тарбияи Коллеҷ аз қабили шеъру суруд, рақсҳои тоҷикона ва саҳначаи тарбиявию ҳаҷвӣ пешниҳод гардид.

Санаи 24-уми октябр дар муассисаи давлатии таълимии "Коллеҷи омӯзгории ба номи Мирзо Турсунзодаи шаҳри Конибодом" бахшида ба "Бистсолаи омӯзиш ва рушди фанҳои табиатшиносӣ, дақиқ ва риёзӣ дар соҳаи илму маориф (солҳои 2020 2040)" ва ҳафтаи фанни химия ва биология конференсияи илмӣ-амалӣ таҳти унвони "Элементҳои химиявии паҳншудаи табиат" баргузор гардид.

Дар конференсия муовини директор оид ба илм ва муносибатҳои байналмилалӣ З.Негматова, декани факулта З. Содиқова, мудири бахши идоракунии сифати таҳсилот Ҳ.Зоиров ва дигар омӯзгорону донишҷӯён ширкат намуданд.

Нахуст сухани ифтитоҳиро муовини директор оид ба илм ва муносибатҳои байналмилалӣ З.Негматова оғоз намуда, доир ба аҳамияти омӯзиши фанҳои дақиқ сухан гуфт.

Сипас, аз тарафи омӯзгорони фанни химия ва биология Ҳ.Ғаниева ва Т.Тоирова маърӯзаҳо хонда шуд. Дар чорабинӣ донишҷӯён оид ба элементҳои химиявии паҳнгаштаи табиат маълумот дода, ба аҳли толор чистонҳо пешкаш намуданд.

Дар фарҷоми конфронс байни донишҷӯён саволу ҷавоб доир гардид.

Дар вазъияти муташанниҷи замони муосир, ки падидаҳои номатлуб ва фазои номусоиди сиёсӣоламро фаро гирифтааст, роҳи ягонаи расидан ба ҳадафҳои бузурги сиёсӣ ва миллию ҳадафманд дуруст тарбия намудани насли наврас ва фароҳам овардани шароити мусоид барои соҳиби маълумоти зарурӣ намудани ҷомеа мебошад.

Дар шароити имрӯз ҳизбу ҳаракатҳо ва равияву созмонҳое ҳастанд, ки кӯшиш менамоянд мақсаду маром, ғояву андеша, афкор ва нақшаҳои худро бо ҳар роҳу васила ва ҳатто бо амалҳои тундравона амалӣсозанд. Дар ин замина онҳо ҳомиёни пуштипардагие доранд, ки онҳоро ҷонибдорӣ ва барои қатлу ғоратгарии онҳо шароит фароҳам меоранд. Ин рафтори онҳо ба манфиати ҷомеаи имрӯз набошад ҳам, вале дар амалӣнамудани кишварҳои абарқудрат ҷиҳати тақсими бозори нави ҷаҳонӣ роҳ фарох месозад.

Экстремизм ва терроризм аз мафҳумҳоеанд, ки дар ҷаҳони имрӯз вирди забони ҳама шуда, ҳолати тарсу ҳарос ва нафратро ба ин туддаи авбошсурат миёни ҷомеа ба бор овардааст.

Дар Паёми худ Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон «Дар бораи самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии ҷумҳурӣ», ки 23 декабри соли 2022 ироа гардид, доир ба ин масъала, ки дарди рӯз ва сабабгори нооромии ҷомеаҳо мебошад, чунин иброз намуданд: “Имрӯзҳо гурӯҳҳои террористиву эктремистӣ барои даъват ва ҷалб намудани шаҳрвандон ба сафҳои худ бо истифода аз технологияҳои муосири иттилоотӣ роҳу усулҳои навро истифода карда, ҷавонони камтаҷрибаву ноогоҳро бо ғояҳои тундгароӣ гумроҳ месозанд”.

Ин зуҳуроти паст на танҳо ба сиёсати дохилии кишварҳои алоҳида, балки дар муносибатҳои давлатҳои ҷудогона ҳам таъсири пасти худро гузошта, ба раванди боварию эътимод ва ҳадафмандонаи иҷрои созишномаҳои байнидавлатӣ ҳам таъсир расонидааст. Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар як суханронии худ қайд намуда буданд, ки “мубориза бо терроризм ва экстремизм фароҳам овардани фазои боварӣ, эҳтиром ба манфиатҳои ҳамдигар ва муттаҳид шудани ҳамаи кишварҳои дунёро дар пешорӯи ин хатари умумӣ тақозо менамояд. Истифодаи “сиёсати дугона” нисбат ба терроризм ва экстремизм самаранокии кӯшишҳои ҷомеаи ҷаҳониро дар муборизаи муштарак бо ин зуҳурот ҷиддан коҳиш дода, баръакс, мухолифатҳои наверо байни эътилофҳои ҳарбиву сиёсӣ эҷод мекунад ва авзои ҷаҳонро боз ҳам ноором месозад. Ман чандин маротиба аз минбарҳои Созмони Милали Муттаҳид ва дигар ташкилотҳои бонуфузи байналмилалӣтаъкид карда будам, ки террорист ватан, миллат ва дину мазҳаб надорад”.

Ҳамин тариқ, дар баробари муқаррароти танзимкунандаи фаъолиятӣдавлатӣ ва баҳри амалинамоии онҳо дар самти мубориза бар зидди тероризм ва экстремизм фаъолияти якҷояи қишрҳои гуногуни ҷомеаро талаб менамояд. Имрӯз танҳо муборизаи дастаҷамъонаи аҳолӣ бо мақомот ва ҳушёрии зиракии мардум имкон медиҳад, ки пеши роҳи ин омилҳои манфӣ гирифта шуда, суботу оромӣ таъмин ва зиндагии ободу осоишта дошта бошем. Бо ҳисси баланди миллӣ пояҳои давлатдории миллиамонро ҳамчун гавҳари ноёб эҳтирому нигоҳ медорем.

Дар чанд соли охир рафтору гуфтор ва тарзи муоширати идае аз наврасону ҷавонон ба пуррагӣ тағйир ёфта, дар либоспӯшию ороиш, аз қафои муд давидан, эҳтиром накардани калонсолону занон, қабеҳгӯию дашномдиҳӣ, беҳудагӯию дағалрафторӣ дар ҷойҳои ҷамъиятӣ, беэҳтиромӣ нисбати падару модарон, бародару хоҳарон, калонсолон инчунин, риоя накардани талаботҳои гигиению санитарӣ, беодобӣ дар нақлиёти ҷамъиятӣ, кӯчаю хиёбон ва боғу майдон ва оҳиста-оҳиста ба як амали оддӣтабдил шудани ин рафторҳо наметавонад боиси ташвиши ҷомеа ва махсусан соҳаи маориф, оила ва ҷомеа қарор нагирад.

Бо назардошти ин, дарсҳои тарбиявӣ ва машғулиятҳои гуногуни тарбиявию беруназсинфӣ дар ҳамаи муассисаҳои таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбӣ ташкил карда шудаанд. Айни замон, дар баробари дигар масъалаҳои тарбиявӣ бештар ба масъалаи пешгирии гаравиши ҷавонон ба гурӯҳҳои террористию экстермистӣ аҳамият дода шуда, барои огоҳӣ пайдо намудани ҷомеа ва махсусан, ҷавонон аз мақсадҳои нопоки ин гурӯҳҳо бештар ба ин масъала аҳамият додан зарур аст.

Тарғибу ташвиқи ҷавонон аз ҷониби гуруҳҳои ифротӣ тариқи шабакаҳои иҷтимоӣ, китобу дастурҳои дар хориҷа нашргардида ва суҳбатҳои инфиродӣ сурат гирифта, боиси майл намудани як теъдод ҷавонони фиребхӯрда ба ин гурӯҳҳо гардидааст. Омили асосии гаравиши ҷавонон ба ин гурӯҳҳои тундрав таъсири сусти оила, беназоратӣ, оворагардӣ ва фирефтаи даромади муфт шудани онҳо ва руҳан халал ёфтани мағзи онҳо мебошад. Бо назардошти ҳамин, дарсҳои тарбиявӣ зери назорати доимии Кумита оид ба таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбӣ қарор гирифта, барои ошкор намудани чеҳраҳои ин иғвогарон ва огоҳии ҷавонону наврасон аз мақсади онҳо назорати доимии муассисаҳо ва тарзи гузаронидани дарсҳои тарбиявӣ ба роҳ монда шудааст.

Бобоҷон МАҲМАДАЛИЗОДА,

сардори Раёсати таҳсилоти миёнаи касбии Кумита оид ба таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон

Конститутсия дастурамал ва оинномаи ҳар як давлати соҳибистиқлол ба ҳисоб меравад. Зеро маҳз Конститутсия сохтори ҳар як давлатро муайян намуда, ҳуқуқу озодиҳои шаҳрвандонро таъмин ва зиндагии осоиштаи онҳоро кафолат медиҳад. Ҷумҳурии Тоҷикистон низ чун дигар давлатҳои соҳибтамаддун баъди ба даст овардани Истиқлолӣ давлатӣ бо роҳи раъйпурсии умумихалқӣ Конститутсия худро қабул намуд, ки ин яке аз дастовардҳои азими халқи мо дар даврони соҳибистиқлолӣ мебошад. Аз ин рӯ, 30 - юмин солгарди қабули ин санади олии ҳуқуқӣ ба маънои арҷ гузоштан ба муқаддасоти давлатӣ ва миллӣ буда, ҳар як шаҳрванди Тоҷикистонро, новобаста ба мансаб, нажод ва миллаташ, ба риояи бечунучарои меъёрҳои он даъват мекунад.

Дар солҳои соҳибистиқлолӣ Конститутсия Ҷумҳурии Тоҷикистон яке аз беҳтарин конститутсияҳои дунё эътироф шуда, сиёсати давлат ва ҳуқуқҳои шаҳрвандонро дар тамоми ҷанбаҳои ҳаёт муқаррар намудааст. Ин санади асосии меъёрии ҳуқуқӣ аҳамияти таърихии басо бузург дошта, маҳз бо қабул ва татбиқи он сулҳу субот дар кишвари азизи мо фароҳам омад. Зеро маҳз татбиқи ин санади бузурги ҳуқуқӣ тавонист, ки ҳама гурӯҳҳои сиёсиро гирди ҳам оварда, тоҷику тоҷикистониёнро дар атрофи давлат ва Пешвои миллат муттаҳид созад ва дар як муҳлати кӯтоҳ кишвари моро ба як давлати озоду демократӣ дар дунё муаррифӣ намуд.

Нақш ва мавқеи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар самти такмил додани меъёрҳои конститутсионӣ бениҳоят бузург мебошад. Зеро бо талошҳои пайвастаи Пешвои миллат ва дар заминаи меъёрҳои Конститутсия санадҳое қабул гардиданд, ки хусусияти миллӣ дошта, дар дунё ҳамчун намуна хизмат намуда истодаанд. Инчунин, сиёсати хирадмандонаи Пешвои миллат боис гашт, ки ҷомеаи ҷаҳонӣ кишварро ҳамчун давлати демократӣ, ҳуқуқбунёд ва ташаббускор дар самти ҳимояи ҳуқуқи инсон шиносад.

Бо қабули Конститутсия халқи Тоҷикистон дар айёми ниҳоят ҳассоси таърихӣ бори дигар исбот кард, ки ҳеҷ гуна душвориву мушкилот, аз ҷумла ҷанги даҳшатбори ба сари давлат ва мардуми Тоҷикистон таҳмилшуда наметавонанд сокинони сулҳдӯсту созандаи кишвари моро аз роҳи ҳақиқату ростӣ, эъмори давлати муосири миллӣ ва фаъолияти бунёдкорона берун созанд. Маҳз аз ҳамин хотир, қабули нахустин Конститутсияи давлати соҳибистиқлоли мо рӯйдоди дорои аҳаммияти бузурги таърихиву сиёсӣ ба ҳисоб меравад. Аз ҷониби дигар, бо иродаи озодонаи мардуми сарбаланди кишвар қабул гардидани Конститутсия баёнгари маданият ва ҷаҳонбинии пешрафтаи ҳуқуқии халқи тоҷик мебошад. Аз ин рӯ, ин санади олии ҳуқуқӣ, воқеан, мояи ифтихор ва сарфарозии ҳар як шаҳрванди ватандӯсти мамлакат ва дастоварди муҳимтарини даврони истиқлол шуморида мешавад. Аҳамияти таърихии Конститутсия дар он аст, ки ин ҳуҷҷати сиёсиву ҳуқуқӣ, ки арзишҳои олии халқи тоҷикро дар худ таҷҷассум намуда, суннатҳои таърихии давлатдорӣ ва ғояҳои инсондӯстонаи миллати фарҳангсолори моро инъикос кардааст ва таъмин намудани адолати иҷтимоӣ, волоияти қонуну тартиботи ҳуқуқиро яке аз мақсадҳои асосии фаъолияти тамоми шохаҳои ҳокимияти давлатӣ қарор додааст. Конститутсия барои таъсис ва рушди низоми ҳуқуқии давлат, сохтору мақомоти давлатӣ ва дар меҳвари фаъолияти онҳо қарор додани инсон ва ҳуқуку озодиҳои ӯ, манфиатҳои давлат ва шаҳрвандон, инчунин бунёди ҷомеаи адолатпарвар асос гузошта, кафолати таъмини озодӣ, адолати иҷтомоӣ ва баробарҳуқуқии ҷомеаи навини Тоҷикистон гардидааст.

Тавассути ин дастоварди олӣ, Тоҷикистони азизу маҳбубамон барои гузариш ба марҳалаи нави рушди ҷомеаи кишвар, яъне ба сӯи бунёди давлати ҳуқуқбунёду иҷтимоӣ ва ҷомеаи озоди шаҳрвандӣ заминаи боэътимод гузошт ва ин санад дар давраи басо ҳассос ва мураккаби сиёсии мамлакат барои таҳкими пояҳои истиқлоли давлатӣ, пойдории сулҳу субот ва устувории ваҳдати миллӣ ҳамчун роҳнамо хизмат намуд.

Ҳамин тариқ, 30 соли амали Конститутсия Ҷумҳурии Тоҷикистон шаҳодати он аст, ки ин санади тақдирсози миллат, бунёдгузори давлати мо на танҳо ба мардуми Тоҷикистон, балки барои ҳамаи шаҳрвандони хориҷӣ ва шахсони бешаҳрванд аввилиндараҷа буда, барои рушду инкишофи ин сарзамин ва миллати куҳанбунёд боз садсолаҳо хизмат хоҳад кард.

Саидзода Масрур Мирзохон, директори коллеҷи техникии шаҳри Душанбе, доктори илмҳои техникӣ