Имрӯз дар шаҳри Душанбе таҳти раёсати Раиси Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Раиси шаҳри Душанбе муҳтарам Рустам Эмомалӣ ҷаласаи Шӯрои Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон даъвати шашум баргузор гардид.

Дар назар аст, ки давоми рӯз Иҷлосияи нуздаҳуми Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, даъвати шашум баргузор мегардад.

Дар Коллеҷи тиббии шаҳри Ҳисор бо иштироки мудири шуъбаи ҷавонони Кумитаи иҷроияи ҲХДТ дар шаҳри Ҳисор Файдулов О. А., мудири бахши кор бо ҷавонон ва варзиши шаҳри Ҳисор Аминов Ш. Ҷ., директори Маркази ташаккули тарзи ҳаёти солим Бобиев С., директори мактаби варзишӣ Нарзуллоев Д., сармутахассиси шуъбаи рушди иҷтимоӣ ва робита бо ҷомеаи дастгоҳи раиси шаҳри Ҳисор Шарипов С., раиси Ҷамоати деҳоти Дурбат Расулов И., директори Коллеҷи тиббии шаҳри Ҳисор Раҷабов Баҳодур, кормандон, омӯзгорон ва донишҷӯён ба ифтихори 30-юмин солгарди қабули Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон чорабинии тантанавӣ баргузор карда шуд.

Чорабинӣ бо садо додани Суруди миллӣ ифтитоҳ гардида, бо суханони табрикотии муовини директор оид ба тарбия Сангинова С. О. оғоз гардид.

Дар оғози чорабинӣ паёми табрикотии раиси шаҳри Ҳисор аз ҷониби сармутахассиси шуъбаи рушди иҷтимоӣ ва робита бо ҷомеаи дастгоҳи раиси шаҳри Ҳисор Шарипов Сайёд ба самъи иштирокчиён расонида шуд.

Дар идома директори муассиса Раҷабов Баҳодур Баҳромович баромад намуда, қайд кард, ки Конститутсия асосҳои низоми сиёсӣ, ҳуқуқӣ ва иқтисодии давлатро муқаррар намуда, он санади асосии бунёдии давлат мебошад, ки тақсими ҳокимият, ҳифзи ҳуқуқ ва озодиҳои шаҳрвандонро таъмин менамояд.

“Дар ҳақиқат Конститутсияи амалкунандаи Ҷумҳурии Тоҷикистон вазифаҳои муҳиме дорад, ки асоситарини онҳо вазифаи муассисӣ, ташкилӣ, сиёсӣ, идеологӣ ва ҳуқуқӣ мебошанд. Вазифаҳои муассисии Конститутсия дар он зоҳир мегардад, ки он дар натиҷаи тағйирёбии куллии ҳаёти ҷомеаи шаҳрвандӣ қабул гардида, асоси ҳуқуқию сиёсии инкишофи марҳилаи нави ҷомеаю давлатро муайян менамояд. Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар рӯзи қабули Конститутсия ба ин маънӣ қайд карда буданд: “Имрӯз барои ман қадамҳои аввалин ба вазифаи Раиси ҷумҳур аст. Ин вазифа дар ин рӯзҳо барои ман ҳам мушкил аст, лекин бовар дорам, ки бо дастгирии халқи Тоҷикистон аз ин рӯзҳои сахт ҳам мебароем. Ман сари таъзим назди мардуми Тоҷикистон фуруд меорам ва мегӯям, то он замоне, ки ҳастам, барои миллатам, барои халқам, барои давлатам хизмат мекунам». Ин суханҳо ҳар яки моро водор месозад, ки мо шаҳрвандони мамлакат Конститутсия Бахтномаи миллатро, ки сарчашмаи тамоми қонунҳо аст, риоя намоем ва онро пос дорем”, – иброз дошт Баҳодур Раҷабов.

Дар охир миёни баромадкунандагон ва донишҷӯён мубодилаи афкор сурат гирифта, аз чорабинии мазкур донишҷӯён таасуроти маънавӣ гирифтанд.

Дар қисми фарҳангии чорабинӣ донишҷӯёни фаъол шеъру суруд хонда, бо рақсҳои ҷолиб ва бо саҳначаи омода намудаашон табъи аҳли нишастро болида гардониданд.

Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дорои мақоми олӣ буда, нисбат ба дигар қонунҳо бартарии вижверо соҳиб аст. Аз ин ҷост, ки қонунҳо, стратегияҳо ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ дар заминаи Коститутсия таҳия мегарданд. Зикр бояд намуд, ки инкишофи Конститутсия бо рушди Тоҷикистон зич алоқаманд аст.

Дар Тоҷикистон панҷ маротиба Конститутсия қабул шудааст, ки онҳо солҳои 1929, 1931, 1937, 1978 ва 1994 мебошад. Аз ин Конститутсияҳои қабулгардида танҳо Конститутсияи соли 1994 Конститутсияи давлати мустақил мебошад, ки он рӯзи 6-уми ноябри соли 1994 дар натиҷаи райъпурсии умумихалқӣ қабул карда шудааст. Солҳои 1993-1994 муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, ки ба ҳайси Раиси Шурои олии Ҷумҳурии Тоҷикистон фаъолият менамуданд, ҳамзамон Раиси Комиссияи Конститутсионӣ таъйин гардида.

Президиуми Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон 13-уми апрели соли 1994 лоиҳаро интишор намуда, Комиссияи Конститутсиониро ваколатдор намуд, ки фикру ақидаҳои шаҳрвандони оид ба Конститутсия пешниҳод гардидаро ба инобат гирад. Пас аз интишор ва муҳокимарониҳо ба қароре омада шуд, ки рӯзи 6-уми ноябри соли 1994 оиди қабули Конститутсия райъпурсии умумихалқӣ доир гардида шавад. Дар райъпурсии умумихалқӣ шаҳрвандони ҷумҳуриамон ба тарафдории лоиҳа овоз доданд ва бори аввал Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистони мустақил қабул гашта, он ба ҳукми қонун даромад.

Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳуқуқу озодиҳои инсонро арзиши олӣ эътироф намудааст, ки ин меъёрҳо яке аз асосҳои сохтори конститутсионӣ дониста шудаанд ва нишондиҳандаи муҳимтарини моҳияти демократии давлат ба шумор меравад.

Конститутсия ҳокимияти судиро яке аз рукнҳои ҳокимияти давлатӣ муқарар намуда, тибқи модаи 9-ум чун шохаи алоҳида ва мустақил фаъолият намуда, тавассути адолати судӣ амалӣ гардонида мешавад. Хусусияти фарқкунандаи ҳокимияти судӣ дар мустақилӣ, истисноӣ ва ягонагии он ифода меёбад. Ягон мақомоти дигар ё шахсони ҳуқуқӣ ба зиммаи худ гирифтани таъмину татбиқи адолати судиро надоранд. Мустақилӣ ва ягонагии мақомоти судӣ онро ифода мекунад, ки судҳо дар Тоҷикистон мақоми ягона буда, фақат аз нигоҳи салоҳияти худ тафовут доранд. Қонун мустақилии судҳоро дар татбиқи салоҳият, аз тариқи итоат онҳоро танҳо ба Конститутсия ва қонун муқарар кардааст.

Дар Конститутсияи амалкунанда тамоми меъёрҳои зиндагии ҷомеаи демократӣ, ҳуқуқбунёд ва дунявӣ таҷассум ёфтаанд, ки ҳамаи онҳо дар маҷмуъ ҷавобгӯи талаботи замон мебошанд. Аз ҷумла, садоқат ба ғояҳои олии башардӯстона, меъёрҳои ҳуқуқи байналмиллалӣ ва ҷомеаи озод, ҳифз ва ҳимояи истиқлоли сиёсиву иқтисодии давлат, таъмини ҳаёти осоишта ва шоистаи шаҳрвандон, волоияти қонун дар ҷомеа, дарки масъулият дар назди наслҳои имрӯзу оянда, пешбурди сиёсати сулҳҷӯёна ва эҳтироми истиқлоли сиёсӣ ва тамомияти арзии дигар давлатҳои ҷаҳон, принсипҳое мебошанд, ки бо иродаи тамоми мардуми Тоҷикистон дар Конститутсия таҷассум ёфтаанд.

Конститутсияи амалкунанда Ҳокимияти давлатӣ, аз ҷумла, қонунбарор, иҷроия ва судиро муайян менамояд. Конститутсия асосҳои сохти Конститутсионӣ, ҳуқуқ, озодӣ, вазифаҳои асосии инсон ва шаҳрванд, вазифаҳои Маҷлиси Олӣ, Президент, Ҳукумат, Ҳокимияти маҳалӣ, вилояти Мухтори Куҳистони Бадахшон, Суд, Прокуратура ва тартиби тағйиру иловаҳо ворид намудан ба Конститутсияро ба таври мушахас нишон медиҳад.

Раъйпурсии умумихалқие, ки рӯзи 22-юми майи соли 2016 сурат гирифт, ба Конститутсия тағйиру иловаҳо дохил намуд, ки ҳамчун маҷмуи комили принсипҳои ҷомеаи демократӣ аз ҷониби созмонҳои бонуфузи байналмилалӣ эътироф гардид. Бояд қайд кард, ки Конститутсия, пеш аз ҳама, ба омили муҳимтарини кафолати устувори ҳаёти сиёсии кишварамон табдил ёфтааст. Конститутсия ҳамчун санади бунёдиву созандае гардидааст, ки имрӯз дар асоси он ҳар як шаҳрванди мамлакат ҳуқуқҳои қонунии худро мешиносад.

Гулдастаи ҲАЙДАРАЛӢ,

ассистенти кафедраи забон ва адабиёти тоҷики

Коллеҷи омӯзгории ба номи Хосият Махсумова

Дирӯз дар Коллеҷи тиббии шаҳри Бохтар дар ҳамбастагӣ бо КИ ҲХДТ дар вилояти Хатлон ва КИ ҲХДТ дар шаҳри Бохтар чорабинии тантанавӣ таҳти унвони "Конститутсия – бахтномаи миллат" бахшида ба 30-солагии Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон баргузор гардид.

Дар он раиси Кумитаи иҷроияи Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон дар вилояти Хатлон Саидзода Ҷамшед Ҳамро, муовини раиси Кумитаи иҷроияи Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон дар шаҳри Бохтар Саидзода Раҳмон Азим, Аблаева Мавлуда Ҳамрокуловна, омӯзгори кафедраи ҳуқуқ ва идораи давлатии Донишгоҳи давлатии Бохтар ба номи Носири Хусрав, роҳбарият, кормандону омӯзгорон ва донишҷӯёни Коллеҷи тиббӣ ширкат варзиданд.

Чорабиниро бо сухани ифтитоҳӣ Одилзода Исмоил Ёкубҷон, директори муассиса, кушода, ҳамаи ҳозиринро бо ҷашни 30-солагии Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон табрик намуда, аҳаммияти ин ҳуҷҷати муҳими тақдирсозро таъкид кард. Сипас, меҳмононро муаррифӣ намуда, суханро ба Саидзода Ҷамшед Ҳамро дод.

Раиси Кумитаи иҷроияи Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон дар вилояти Хатлон зимни суханронии худ доир ба арзиши Конститутсия ҳамчун санади асосии ҳуқуқӣ ва нақши он дар таъмини истиқлолияти миллӣ ва суботи кишвар андешаҳои пурмазмун баён намуд.

Баъди суханронии меҳмони олиқадр директори муассиса қайд намуд, ки роҳбарият ва омӯзгорони коллеҷ ба сиёсати созандаи Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон пайравӣ карда, ҳамеша кӯшиш менамоянд, ки муҳаббат ба Ватан ва эҳтиром ба қонуни асосӣ дар қалби донишҷӯён парварда шавад.

Дар идомаи чорабинӣ Аблаева Мавлуда Ҳамрокуловна низ суханронӣ намуда, аз таҷриба ва муҳимияти донистани ҳуқуқҳои конститутсионӣ ва риояи онҳо суханронӣ кард.

Дар рафти чорабинӣ инчунин устодони коллеҷ, аз ҷумла Комилов Фирдавс Саймахмадович, Муртазоева Нигина Наимовна ва Назаров Аҳлиддин Оймаҳмадович ба сухан баромада, дар бораи аҳамияти маърифати ҳуқуқӣ, нақши Конститутсия дар ташаккули ҳувияти миллӣ ва зарурати риояи ҳуқуқу уҳдадориҳои шаҳрвандӣ сухан гуфтанд. Суханрониҳои пурмуҳтавои онҳо дар донишҷӯён рӯҳияи ватандӯстӣ ва масъулияти шаҳрвандиро тақвият бахшиданд.

Қисмати хотимавии чорабинӣ бо эҳдо намудани шаҳодатномаҳои ҳизбӣ ба 10 нафар донишҷӯёни фаъол ва намунавӣ, ки аъзои Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон шуданд, сурат гирифт. 

Конститутсия дастурамал ва оинномаи ҳар як давлати соҳибистиқлолу мутамаддин ба ҳисоб рафта, сохтори ҳар як давлатро муайян намуда, ҳуқуқу озодиҳои инсону шаҳрвандро таъмин ва зиндагии осоиштаи онҳоро кафолат медиҳад. Ҷумҳурии Тоҷикистон баъди ба даст овардани Истиқлолӣ давлатӣ ба тариқи раъйпурсии умумихалқӣ Конститутсия худро қабул намуд, ки ин яке аз дастовардҳои азими тоҷикон дар солҳои соҳибистиқлолӣ мебошад, ки исол аз қабулион 30 сол пур шуд.

Дар солҳои соҳибистиқлолӣ Конститутсия Ҷумҳурии Тоҷикистон яке аз беҳтарин конститутсияҳои дунё эътироф шуда, сиёсати давлат ва ҳуқуқҳои шаҳрвандонро дар тамоми ҷанбаҳои ҳаёт муқаррар намудааст. Ин санади асосии меъёрии ҳуқуқӣ аҳамияти таърихии басо бузург дошта, маҳз бо қабул ва татбиқи он сулҳу субот дар кишвари азизи мо фароҳам омад. Зеро маҳз татбиқи ин санади бузурги ҳуқуқӣ тавонист, ки ҳама гурӯҳҳои сиёсиро гирди ҳам оварда, тоҷику тоҷикистониёнро дар атрофи давлат ва Президенти кишвар муттаҳид созад ва дар як муҳлати кӯтоҳ кишвари моро ба як давлати озоду демократӣ дар дунё муаррифӣ намуд.

Ҳадафи ҳар як давлати муосир ва миллати соҳибтамаддун бунёди ҷомеае ба ҳисоб меравад, ки дар он эҳтиром ва риояи ҳуқуқу озодиҳои инсон дар мадди аввал қарор дорад ва Конститутсия дар амал татбиқ шудани онро ҳаматарафа кафолат медиҳад. Бояд таъкид намуд, ки маҳз қабул ва дар амал татбиқ шудани Конститутсияи давлати соҳибистиқлоли Тоҷикистон имкон дод, ки дар кишвар як низоми мукаммали ҳуқуқиву сиёсӣ ташаккул ёбад ва дар асоси он заминаи рушди устувор ва пешрафти иқтисодиву иҷтимоии мамлакат ба вуҷуд оварда шавад.

Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар яке аз паёмҳои худ ба Маҷлиси Олӣ иброз дошта буданд, ки «Ин санади муқаддас ва тақдирсоз мисли чароғест, ки роҳи рушди давлати соҳибистиқлоли тоҷикон ва мардуми онро барои садсолаҳо мунаввар мекунад. Мову шумо бояд кӯшиш намоем, ки онро чун муқаддасоти миллӣ ва дастури зиндагии наслҳои имрӯзу фардои мардуми тамаддунсози тоҷик эҳтиром кунем ва ҳамеша аз рӯи муқаррароти он зиндагӣ ва амал намоем». Ва имрӯз мову Шумо дар амал мебинем, ки Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон баъди таъғйироту иловаҳо воқеан чароғе шуд, ки роҳи рушди давлати соҳибистиқлоли тоҷикон ва мардуми онро барои садсолаҳо мунаввар намуд.

Ҷиҳати дигари мукаммалии Конститутсия Ҷумҳурии Тоҷикистон дар он аст, ки ин санад бо дар назар гирифтани таклифу дархости мардум ва пешниҳодҳои бевоситаи мутахассисону донишмандон таҳия гардида, 6 ноябри соли 1994 бо роҳи раъйпурсии умумихалқӣ қабул гардид. Яке аз омилҳои асосие, ки барои қабули ин санади асосии кишвар боис гаштааст, ин «давлати соҳибихтиёр, демократӣ, ҳуқуқбунёд, дунявӣ ва ягона» эълон гардидани Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад. Ин гуфтаҳо аз он шаҳодат медиҳад, ки роҳи интихобкардаи давлати мо, яъне бунёди ҷомеаи ҳуқуқбунёд, демократӣ ва дунявӣ мувофиқи хоҳиш ва иродаи кулли мардуми шарифи кишвар пеш гирифта шудааст, на бо майлу хоҳиши ашхос ва ё гурӯҳҳои алоҳида.

Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистонро мутахассисон ва коршиносони созмонҳои байналмилалӣ эътироф ва ба мазмуну муҳтавои он баҳои баланд доданд. Зеро он ҳам аз ҷиҳати сифат ва ҳам мазмун ҷавобгӯи меъёрҳои демократисозии ҷомеа буда, ба қонунҳои байналмилалӣ мутобиқат мекунад. Давлати мо, инчунин тамоми санадҳои қонунгузории худро давра ба давра бо ин ҳуҷҷати тақдирсоз мутобиқ намуд, ки эътимоди кишварҳои хориҷиро низ ба вуҷуд овард.

Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҳар кадоме аз ин шохаҳои ҳокимияти давлатӣ имкониятҳои амалу фаъолияти мустақилонаро фароҳам овардааст ва муқаррар кардааст, ки дар Тоҷикистон халқ баёнгари соҳибихтиёрӣ ва сарчашмаи ягонаи ҳокимияти давлатӣ буда, онро бевосита ва ё ба воситаи вакилони худ амалӣ мегардонад. «Халқ ҳокимияти худро бо роҳи ифодаи иродаи худ дар интихобот ё интихоби мақомотҳое, ки халқро намояндагӣ мекунанд, ба амал мебарорад». Маҳз ҳамин мустақилият барои шохаҳои номбурдаи ҳоқимияти давлатӣ имконият додааст, ки ҳуқуқҳои шаҳрвандон бе дахолати шохаҳои дигар ҳимоя ва бехатарии ҳаёти онҳо кафолат дода шавад.

Ҳар як сокини мамлакатро зарур аст, ки меъёрҳои Конститутсияро риоя ва Истиқлолу Ваҳдати миллиро ҳифз намуда, сулҳу суботро дар кишвар таҳким бахшанд.

Рухшона Давлатшоева, директори Литсейи касбии техникии саноати насоҷии шаҳри Душанбе

Имрӯз дар Муассисаи давлатии таълимии «Литсейи касбии техникии нақлиёти автомобилии шаҳри Душанбе» бо ташаббуси Кумита оид ба таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон бахшида ба 30-юмин солгарди қабули Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамоиши илмӣ баргузор гардид.

Дар кори чорабинӣ академик Фарҳод Раҳимӣ, Раиси Кумита оид ба таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Маҳмудзода Маҳкам Аъзам, академики Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, доктори илмҳои ҳуқуқшиносӣ, профессор, Раҳимзода Маҳмад Забир, доктори илмҳои ҳуқуқшиносӣ, профессори кафедраи ҳуқуқи соҳибкорӣ ва савдои Донишгоҳи миллии Тоҷикистон, муовинони Раиси Кумита, кормандони дастгоҳи марказии Кумита ва роҳбарони коллеҷу литсейҳои касбии шащри Душанбе иштирок намуданд.

Нахуст, академик Фарҳод Раҳимӣ суханронӣ намуда, ҳозиринро ба ифтихори ин ҷашни муҳим шодбош гуфта, қайд кард, ки имсол мардуми шарифи Тоҷикистон30-солагии қабули Констутсияи кишвари соҳибистиқлоли тоҷиконро дар фазои сулҳу субот, созандагиву бунёдкорӣ, бо шукргузорӣаз неъматҳои Истиқлоли давлатӣ бо рӯҳияи болида таҷлил менамоянд.

“Конститутсияи Тоҷикистони соҳибистиқлол ин маҳсули тафаккури дурандешона ва хирадмандонаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ- Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон мебошад, ки аз нахустин рӯзҳои ба ҳайси Роҳбари давлат интихоб гардиданашон нуктаҳои асосӣ ва диди худро доир ба сохти давлатдории Тоҷикистони соҳибистиқлол дар шакли давлати демократӣ, дунявӣ ва ҳуқуқбунёд иброз намуданд ва ин тезисҳо дар моддаи якуми Конститутсияи Тоҷикистон мавқеи худро ёфта, ба баҳсҳои дар он давра зиёде доир ба сохти давлатдории минбаъдаи ҷумҳурӣ хотима бахшиданд”, - гуфт академик Фарҳод Раҳимӣ.

Дар идомаи чорабинӣ Маҳмудзода Маҳкам Аъзам, академики Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, оид ба мавқеъ ва нақши Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар рушди қонунгузории кишвар ва таҳкими сиёсати ҳуқуқии мамлакат маърӯза намуда, зикр кард, ки нақши Конститутсияи мамлакат дар самти рушди қонунгузории кишвар назаррас буда, маҳз дар заминаи муқаррароти меъёрҳои заминавии он дурнамои инкишофи танзими ҳуқуқии муносибатҳои ҷамъиятӣ муайян ва муқарраргардидааст.

“Қабули Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон боис гардид, ки вобаста ба сохти иҷтимоӣ ва низоми давлатдорӣ санадҳои қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон мутобиқ ба меъёрҳои конститутсионӣ дар таҳрири нав қабул гардида, мураттабсозӣ, мутобиқсозӣ ва ҳамоҳангсозии онҳо таъмин карда шаванд. Вобаста ба рушди кишвар ва қабули Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон бо дарназардошти тағйиру иловаҳои минбаъдаи он сиёсати ҳуқуқии Тоҷикистон дар самти танзими муносибатҳои ҷамъиятӣ марҳила ба марҳила инкишоф ёфтааст. Дар Конститутсия меъёрҳои зиёде ҳастанд, ки дурнамо, равиши асосӣ ва стратегияи инкишофи қонунгузорӣ ва дар шакли умум принсипҳои асосии сиёсати ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистонро муқаррар менамоянд”, - гуфт академик Маҳкам Маҳмудзода.

Сипас, Раҳимзода Маҳмад Забир, доктори илмҳои ҳуқуқшиносӣ, профессори кафедраи ҳуқуқи соҳибкорӣ ва савдои Донишгоҳи миллии Тоҷикистон дар мавриди нақш ва ҷойгоҳи Конститутсия дар рушди бахши хусусӣ ва фаъолияти соҳибкорӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон суханронӣ карда, таъкид дошт, ки фаъолияти озоди иқтисодиву соҳибкорӣ дар асоси кафолатҳои конститутсионӣ тараққиёти иқтисодиву иҷтимоии кишварро таъмин намуд ва барои муайян кардани сиёсати мутавозин, хусусан, дар самти паст кардани таъсири манфии буҳронҳои молиявию иқтисодии ҷаҳонӣ ба иқтисоди миллии кишвар асоси боэътимод гузошт.

Зикр гардид, ки дар Конститутсия меъёри бунёдӣ ва бисёр муҳимми иқтисодиёт пешбинӣ шудааст, ки он эътирофи шаклҳои гуногуни моликият мебошад. Дар доираи санади мазкур давлат фаъолияти озоди иқтисодӣ, соҳибкорӣ ва ҳифзи ҳуқуқии ҳамаи шаклҳои моликият, аз ҷумла моликияти хусусиро кафолат додааст. Аз ин бармеояд, ки фаъолияти озоди иқтисодӣ, соҳибкорӣ, баробарҳуҳуқӣ ва ҳифзи ҳуқуқии ҳамаи шаклҳои моликият, аз ҷумла моликияти хусусӣ яке аз масъалаҳои асосӣ дар сатҳи Конститутсияи мамлакат ба ҳисоб меравад.

Дар ҳамоиш дигар намояндагони сохторҳои Кумита дар мавриди нақши ин ҳуҷҷати муҳиму сарнавиштсоз дар рушди давлатдории миллии тоҷикон ва дигар паҳлӯҳои фаъолиятии хоҷагии халқи мамлакат суханронӣ карданд.

Ҳамасола ҷашн гирифтани Рӯзи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистони эҳтирому арҷгузорӣ ба қонуни асосию сарнавиштсози давлат мебошад, ки барои рушду инкишофи кишвари маҳбубамон заминаи қавӣ гузошт.

Тавре ки Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон таъкид намудаанд, “Дар кишвари мо маҳз ба шарофати Конститутсия ва дар заминаи амалӣ гардидани меъёрҳои он фазои орому осуда, волоияти қонун ва тартиботи ҷамъиятӣ барқарор ва барои рушди бонизоми иқтисодию иҷтимоии давлат шароити мусоид муҳайё гардид”.

Таҳияи конститутсия бо ҷалби нерӯҳои ақлонии ҷомеа, бо назардошти манфиатҳои олии миллату анъанаҳои пурғановати таърихиву фарҳангии халқи тоҷик ва истифода аз таҷрибаву дастовардҳои давлатҳои пешрафтаи ҷаҳон дар самти бунёди ҷомеаи демократӣ сурат гирифт.

Аксарияти мутлақи ҳамватанони мо дар раъйпурсии умумихалқии соли 1994 ба тарафдории қабули конститутсияи нав овоз дода, роҳи бунёди давлати демократӣ, ҳуқуқбунёд ва дунявиро интихоб намуданд. Барпо кардани чунин давлат эҳтирому риоя ва ҳифзи ҳуқуқу озодиҳои инсон, ваҳдат, таъмини амният ва суботи устувори ҷомеа, фароҳам овардани шароити мусоид барои зиндагии арзанда ва инкишофи озодонаи ҳар як шаҳрвандро тақозо менамояд.

Ҳамаи ин арзишҳои олӣ, ки дар конститутсия ба сифати рукнҳои бунёдии давлати соҳибистиқлоли Тоҷикистон эътироф шудаанд, меҳвари фаъолияти давлат ва мақомоти онро ташкил мекунанд. Дар тамоми ин муддат аз ҷониби Ҳукумати кишвар баҳри татбиқи ин арзишҳо пайваста корҳои зарурӣ ба сомон расонида мешаванд.

Бо гузашти солҳо мо аҳаммияти бузурги сиёсиву ҳуқуқии ин ҳуҷҷати бунёдиро бештар дарк ва қадр мекунем, зеро имрӯз мо ба хубӣ медонем, ки маҳз дар заминаи он Тоҷикистони демократӣ рушд карда, дар арсаи байналмилалӣ соҳиби мавқеъ ва ҷойгоҳи шоистаи худ гардидааст.

Асосҳои бунёдии ин санади таърихӣ – эътирофи шаклҳои гуногуни моликият, фаъолияти озоди иқтисодӣ, соҳибкорӣ, баробарҳуқуқӣ ва ҳифзи ҳуқуқии ҳамаи шаклҳои моликият, шароити ҳамаҷонибаи рушди муносибатҳои иқтисодиро таъмин менамояд.

Дар Конститутсия таъкид шудааст, ки Тоҷикистон давлати иҷтимоӣ буда, барои ҳар як инсон шароити зиндагии арзанда ва инкишофи озодонаро фароҳам меорад. Ин ҷавҳари конститутсионӣ дар радифи соҳибихтиёр, демократӣ, ҳуқуқбунёд ва дунявӣ будани давлат мӯҳтавои иҷтимоии онро ифода менамояд.

Яке аз талаботи муҳими Конститутсия ин эҳтиром, риоя ва иҷрои ҳатмии меъёрҳои он ва қонунҳо мебошад. Зеро қонуният ва тартиботи ҳуқуқӣ омили асосӣ ва зарурии суботу оромии ҷомеа ва дар ин замина пешрафту созандагии он аст. Барои ноил гаштан ба ин мақсад пеш аз ҳама зарур аст, ки эҳтиром, риоя ва иҷрои ҳатмии Конститутсия ва қонунҳо ба ҳукми ниёзмандии ҳамарӯзаи шаҳрвандон дароянд. Танҳо дар ҳамин сурат мо ба ҳадафҳои олии худ — эъмори давлати демократӣ, дунявӣ, ҳуқуқбунёд ва ягона, ки дар ин санади олии мамлакат дарҷ гардидаанд, муваффақ хоҳем гардид.

Вобаста ба ин, дар моддаи 10-и Конститутсия омадааст, ки «Давлат ва ҳама мақомоти он, шахсони мансабдор, шаҳрвандон ва иттиҳодияҳои онҳо вазифадоранд Конститутсия ва қонунҳои ҷумҳуриро риоя ва иҷро намоянд».

Миллати тоҷик ба шарофати афкору андешаи солиму созанда, хештаншиносиву худогоҳӣ, ватандӯстиву ватанпарастӣ ва иттиҳоду сарҷамъӣ ҳувияту ҳастии худро ҳифз карда, аз ҷониби ҷомеаи башарӣ ҳамчун халқи фарҳангиву тамаддунсоз ва сулҳпарвару озодихоҳ шинохта шудааст.

Имрӯз мо бояд ин анъанаҳои неки гузаштагонро идома дода, ҷавононро дар рӯҳияи ватандӯстӣ ва худшиносӣ, гиромидошти арзишҳои миллӣ, омӯхтани илму дониш ва касбу ҳунарҳои замонавӣ, риояи қонунияту тартибот ва эҳтироми волоияти қонун тарбия намоем.

Мардон БУХОРИЕВ,

сармутахассиси Раёсати таҳсилоти миёнаи касбии

Кумита оид ба таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбии

назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон

3 ноябр дар шаҳри Ал-Кувайт Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо муовини якуми Сарвазир, вазири мудофиа ва вазири корҳои дохилии Давлати Кувайт Шайх Фаҳд Юсуф Сауд ас-Сабоҳ мулоқот намуданд.

Дар вохӯрӣ масоили таҳкиму тавсеаи муносибатҳои дӯстӣ ва ҳамкории судманди ду кишвар баррасӣ гардид.

Ҷонибҳо аз сатҳи муносиботи сиёсӣ изҳори қаноатмандӣ намуда, онро заминаи мусоид барои таҳким ва густариши ҳамкорӣ дар ҳама бахшҳои дигар маънӣ доданд.

Иштироки доираҳои молиявӣ ва сармоягузории Кувайт дар татбиқи Лоиҳаҳо дар бахшҳои воқеии иқтисоди мо, аз ҷумла саноати сабук, коркарди маъдан ва маҳсулоти кишоварзӣ самти ояндадори ҳамкории ду кишвар номида шуд.

Ҳар ду ҷониб алоқаманди ба роҳ мондани робитаҳо дар соҳаи муҳоҷирати меҳнатӣ шуда, имзои Ёддошти тафоҳум оид ба танзими қувваи корӣ дар бахши хусусиро санади муҳими ҳамкорӣ дар ин соҳа маънӣ доданд.

Баргузории Конфронси байналмилалӣ - марҳилаи кувайтии “Раванди Душанбе оид ба мубориза бо терроризм” иқдоми муҳим дар самти таъмини амну субот арзёбӣ гардид.

Дар мубориза бо терроризму ифротгароӣ ва дигар хатарҳои ҷаҳони мосир ҳамчунин тақвияти ҳамкории дуҷонибаи Тоҷикистону Кувайт зарур шумурда шуд.

Пас аз анҷоми мулоқоту музокироти сатҳи олӣ дар ҳузури Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва Валиаҳди Давлати Кувайт Шайх Сабоҳ Ал-Холид Ал-Ҳамад Ал-Муборак Ас-Сабоҳ маросими имзои санадҳои нави ҳамкорӣ баргузор шуд.

Барои таҳкиму тавсеаи муносибатҳои ҳамкорӣ дар маҷмуъ 9 санади нави ҳамкорӣ ба имзо расид. Аз ҷумла 5 санади он дар ҳузури Сарони давлатҳо ва 4-тои дигар дар ҳошияи сафари расмии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Давлати Кувайт:

- Ёддошти тафоҳум миёни Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҳукумати Давлати Кувайт оид ба танзими қувваи корӣ дар бахши хусусӣ;

- Ёддошти тафоҳуми ҳамкорӣ миёни Вазорати корҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Академияи дипломатии Вазорати корҳои хориҷи Давлати Кувайт;

- Ёддошти тафоҳум миёни Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҳукумати Давлати Кувайт оид ба ҳамкории тиҷоратӣ;

- Ёддошти тафоҳум миёни Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҳукумати Давлати Кувайт оид ба ҳамкорӣ дар соҳаи саноат;

- Протокол дар бораи ворид намудани тағйиру иловаҳо ба “Созишнома миёни Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Давлати Кувайт оид ба канорагирӣ аз андозбандии дукарата ва пешгирии саркашӣ аз супоридани андозҳо аз даромад ва сармоя”;

- Созишнома оид ба ҳамкорӣ миёни Агентии миллии иттилооти Тоҷикистон “Ховар” ва Агентии иттилоотии Давлати Кувайт “Kuna”;

- Ёддошти тафоҳум миёни Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҳукумати Давлати Кувайт дар соҳаи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш;

- Ёддошти тафоҳум миёни Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҳукумати Давлати Кувайт оид ба ҳамкорӣ дар соҳаи стандартизатсия;

- Барномаи иҷроияи Созишнома миёни Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҳукумати Давлати Кувайт оид ба ҳамкорӣ дар соҳаи сайёҳӣ барои солхои 2024-2026.

3 ноябр дар шаҳри Ал-Кувайт Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо Валиаҳди Давлати Кувайт Шайх Сабоҳ Ал-Холид Ал-Ҳамад Ал-Муборак Ас-Сабоҳ мулоқот намуданд.

Дар вохӯрӣ маҷмӯи масоили муносибатҳои дуҷониба ва бисёрҷониба баррасӣ шуд.

“Мо ба рушди бештари робитаҳои густурда бо кишвари дӯсту бародар – Кувайт таваҷҷуҳи пайваста зоҳир менамоем”. - изҳор доштанд Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон.

Таъкид гардид, ки Тоҷикистону Кувайт дар татбиқи лоиҳаҳои муштараки сармоягузори барои ҳарду ҷониб судбахш имкониятҳои зиёди ҳамкорӣ доранд.

Ҷалби сармояи кувайтӣ дар Тоҷикистон барои ба роҳ мондани содироти маҳсулоти кишоварзӣ ва оби нӯшокӣ ба Кувайт ҳам ба манфиати кор дониста шуд.

Баргузории чорабиниҳои фарҳангӣ, конфронсҳои илмиву амалӣ, табодули донишҷӯён ва устодон, барқарор намудани тамосҳо миёни муассисаҳои илмӣ ва таҳсилотии ду кишвар изҳори ҳавасмандӣ карда шуд.

Гуфтугӯи судманд ҳамчунин доир ба дигар масоили мавриди таваҷҷуҳи ду ҷониб сурат гирифт.

Санаи 1 ноябр маросими ифтитоҳи Намоиши асарҳои эҷодии омӯзгорон – рассомон бахшида ба 30-солагии таъсисёбии Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон ва 30 – юмин солгарди Рӯзи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Коллеҷи ҷумҳуриявии рассомии ба номи М. Олимов баргузор гардид.

Намоишро бо сухани муқаддимавӣ директори Коллеҷи рассомӣ Сироҷиддин Ҷурахонзода ифтитоҳ намуда, аз эҷодиёти устодон, рассомон ва фаъолияти пурсамарашон дар соҳаи санъати тасвирӣ ёдовар шуданд.

Сипас, муовини вазири фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон Шарифзода Манучеҳр Муртазо, раиси Кумитаи иҷроияи Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон дар ноҳияи Фирдавсӣ Абдураҳим Шоҳиён, раиси Иттифоқи рассомони Тоҷикистон Наргис Ҳамидова дастовардҳои назарраси рассомонро қайд намуданд.

Инчунин, меҳмонон аз Коллеҷи ҷумҳуриявии хореографии ба номи Малика Собирова, директори Коллеҷи санъати шахри Душанбе ба номи Аҳмад Бобоқулов Алишер Солиев, директори Мактаб – интернати миёнаи махсуси санъати ҷумҳуриявии ба номи Миратулло Атоев Давлатзода Баҳодур, директори Филармонияи бачагона Наргис Розиқова, директори Мактаби бачагонаи рассомии назди Раёсати фарҳанги шаҳри Душанбе Шарипов Диловар ва омӯзгорону донишҷуён аз Донишкадаи давлатии санъати тасвирӣ ва дизайни Тоҷикистон дар чорабинии мазкур иштирок намуданд.

 Санаи 2-юми ноябри соли равон дар Коллеҷи муҳандисию омӯзгории шаҳри Душанбе бахшида ба 30 - солагии қабули Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва эълон гардидани соли 2024 “Соли маърифати ҳуқуқӣ” конференсияи ҷумҳуривӣ дар мавзӯи “Конститутсия-санади олии ҳуқуқӣ” баргузор гардид.

Дар конференсияи ҷумҳуриявӣ роҳбарият ва кормандони дастгоҳи Суди шаҳри Душанбе, омӯзгорони кафедраи таърих ва ҳуқуқи ДДОТ ба номи устод С. Айнӣ, роҳбарият омӯзгорон, кормандон ва донишҷӯёни Коллеҷ иштирок доштанд.

Кори Конференсияи ҷумҳуривияро директори Коллеҷи муҳандисию омӯзгории шаҳри Душанбе Рабизода Н. оғоз намуда, ҳозиринро бо 30 солагии қабули Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон таҳният гуфта, доир ба моҳият ва нақши Конститутсия, инчунин хизматҳои беназири Пешвои миллат дар қабули ин санади муҳими тақдирсоз андешаронӣ намуд.

Сипас, тибқи барномаи конференсия мудири шуъбаи омори Суди Олии иқтисодии Ҷумҳурии Тоҷикистон Файзуллозода Хуршед дар мавзӯи “Нақши созандаи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар таъмини волоияти қонун”, роҳбари дастгоҳи суди шаҳри Душанбе Назирмадзода Даврон Назирмад дар мавзӯи “Нақши Конститутсия дар сохтори ҳокимияти судӣ”, корманди дастгоҳи Суди шаҳри Душанбе Муҳаммад Сафарзода дар мавзӯи “Конститутсия-кафили ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд”, омӯзгори калони кафедраи “Таърих ва ҳуқуқ”-и ДДОТ ба номи устод С. Айнӣ Маҳмудов Давлатшоҳ дар мавзӯи “Таърихи қабули Конститутсияи Тоҷикистони соҳибистиқлол” ва ҳуқуқшиноси Коллеҷи муҳандисию омӯзгории шаҳри Душанбе Абдуллоев Исфандиёр дар мавзӯи “Нақш ва мавқеи Конститутсия дар низоми қонунгузории миллӣ” бо маърӯза баромад намуданд.

Ҳамзамон, дар рафти чорабинии мазкур байни меҳмонон ва иштирокчиён оид ба аҳаммияти Конститутсия мубодилаи афкор сурат гирифт.

Дар ҷамъбаст меҳмонон барои ҳамкориҳои судманд дар самти баланд бардоштани маърифати ҳуқуқии донишҷӯён бо "Сипоснома"-и директори Коллеҷ қадрдонӣ гардиданд.

Рӯзи 6-уми ноябри соли 1994 дар таърихи Ҷумҳурии Тоҷикистон воқеаи бузург ба вуқуъ пайваст. Халқи тоҷик дар таърихи беш аз ҳазорсолаи давлатдориаш бори аввал Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистонро бо роҳи раъйпурсии умумихалқӣ қабул кард. Иштироки фаъолонаи сокинони кишвар дар ин маъракаи муҳими сиёсӣ яке аз дастовардҳои бузург ва пирӯзии демократия дар Тоҷикистон мебошад.

Эмомалӣ Раҳмон

Имсол мардуми шарифи Тоҷикистон 30-солагии қабули Констутсияи кишвари соҳибистиқлоли тоҷиконро дар фазои сулҳу субот, созандагиву бунёдкорӣ, бо шукргузорӣ аз неъматҳои Истиқлоли давлатӣ бо рӯҳияи болида таҷлил менамоянд.

Таъкиди аввалин ин аст, ки Конститутсияи Тоҷикистони соҳибистиқлол ин маҳсули тафаккури дурандешона ва хирадмандонаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон мебошад, ки аз нахустин рӯзҳои ба ҳайси Роҳбари давлат интихоб гардиданашон нуктаҳои асосӣ ва диди худро доир ба сохти давлатдории Тоҷикистони соҳибистиқлол дар шакли давлати демократӣ, дунявӣ ва ҳуқуқбунёд иброз намуданд ва ин тезисҳо дар моддаи якуми Конститутсияи Тоҷикистон мавқеи худро ёфта, ба баҳсҳои дар он давра зиёде доир ба сохти давлатдории минбаъдаи ҷумҳурӣ хотима бахшиданд.

Таърих гувоҳ аст, ки Истиқлоли давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон оғози дигаргуниҳои тоза дар самти бунёди давлати мустақили тоҷикон гардид ва бо қабули конститутсия барпо намудани давлати соҳибистиқлол ва ҷомеаи озоду пешрафтаи шаҳравандӣ ба миён омад. Иҷлосияи 16-уми Шурои Олии Тоҷикистон бо интихоби ҳайати нави ҳукумат бо сарварии Раиси Шурои Олӣ Эмомалӣ Раҳмон барои барқарор намудани институтҳои ҷомеаи шаҳрвандӣ ва амалӣ намудани ҳуқуқу озодиҳои инсон дар ҷомеа шароити мусоидро фароҳам овард. Баъди барҳам хӯрдани Иттиҳоди Шуравӣ эҷоди санаду қонунҳо ва барои ин амал қабули конститутсияи нав зарур буд. Зеро дар он марҳала маълум набуд, ки мо кадом роҳи рушди ҷомеа ва кадом шакли идораи давлатро интихоб менамоем.

Тақдирсоз будани Конститутсияро дарк намуда, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон баъди Раиси Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон интихоб шуданашон, бевосита ба мураттабсозии лоиҳаи он ба ҳайси Раиси Комиссияи конститутсионӣ машғул гардиданд ва новобаста аз вазъи ногувори сиёсиву иқтисодии ҷумҳурӣ, барои омӯзиши таҷрибаи пешрафта, аъзои комиссияро ба давлатҳои гуногуни мутараққӣ фиристоданд. Комиссия тайи ду соли мураттабсозии лоиҳаи Конститутсия фикру андешаҳои гуногунро омӯхта, лоиҳаро ба муҳокимаи умумихалқӣпешниҳод намуд. Таклифу пешниҳодҳои мардуми шарифи Тоҷикистон имконият дод, ки лоиҳа ба райпурсии умумихалқӣ пешниҳод карда шавад.

Сокинони кишвар 6 ноябри соли 1994 дар ин маъракаи муҳимми сиёсӣ фаъолона ширкат варзиданд ва бо тарафдории 2 352 554 нафар, ё 87,59% овозҳо Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул шуд. Бо назардошти муҳиммияти ин санаи таърихӣ дар ҳаёти мардуми саодатманди кишвари соҳибистиқлоли мо, ҳар сол 6 ноябр дар ҷумҳурӣ ҳамчун иди «Рӯзи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон» бо шукӯҳу шаҳомати хоса ҷашн гирифта мешавад.

Дар даврони соҳибистиқлолии кишвар қабул кардани Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва амали мустақими меъёрҳои он шаҳодат медиҳад, ки он яке аз конститутсияҳои асосии беҳтарини дунё маҳсуб меёбад. Ҳанӯз соли 1993 бо пешниҳоди Сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон таъкид шуда буд, ки «мақсади Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон бунёд намудани давлати ҳуқуқбунёд, демократӣ, дунявӣ ва гузариш ба иқтисодиёти бозоргонӣ аст». Ин суханҳои пешгӯинамудаи Сарвари давлат баъди қабули Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ба қисми таркибии ин санади сарнавиштсоз ворид гардид ва дар муддати кӯтоҳи таърих самараи худро нишон дод.

Ҳамин тавр, имрӯз Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон санади сарнавиштсоз ва муайянкунандаи муносибатҳои муҳимми ҳуқуқии кишвар ба шумор рафта, дар он самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии Тоҷикистон, шакли давлатдорӣ, фаъолияти мақомоти давлатӣ ва ҳуқуқу озодиҳои асосии инсон ва шаҳрванд ба расмияти ҳуқуқӣ дароварда шудаанд. Ин санади меъёрии ҳуқуқиест, ки қувваи олии ҳуқуқӣ дошта, шоҳроҳи муайянкунандаи самтҳои асосии фаъолияти ҳар давлат ва ҷомеаи пешрафта мебошад.

Бо шарофати замонавӣ ва мутобиқ ба меъёрҳои санадҳои байналхалқӣ будани Конститутсия, Тоҷикистони соҳибистиқлолро зиёда аз 180 давлати дунё расман пазируфтанд. Имрӯз давлати мо бо зиёда аз 150 давлати дунё муносибатҳои дӯстона ва равобити дипломатӣ дошта, аъзои зиёда аз 50 ташкилотҳои бонуфузи байналмилалӣ мебошад.

Президенти мамлакат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳамчун ҳомии халқ ва Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон барои дарёфти роҳҳои ҳалли муаммоҳои глобалии ҷаҳони муосир диққати ҷиддӣ зоҳир менамоянд. Маҳз ин талошҳо аст, ки имрӯз миллати тоҷик ва давлати тоҷикон мавриди таваҷҷуҳи оламиён ва мактаби сулҳофари Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат Эмомалӣ Раҳмон мавриди омӯзиши сиёсатмадорони Шарқу Ғарб қарор дорад.

Рӯйдодҳои охири олам собит намуданд, ки сиёсати пешгирифтаи давлати тоҷикон дар ҳалли пешгирии низоъ ва таҳкими ваҳдати миллӣ беҳтарин ва озмудашуда мебошад. Миллати тоҷик ва ҳамаи сокинони Тоҷикистони азиз дар доираи талаботи Конститутсияи интихобнамудаашон кору зиндагӣ мекунанд ва ин роҳи муқаддас миллатро ба манзили мурод мерасонад.

Конститутсия ҳамчун санади асосӣ ва муҳимтарини ҳаёти давлату ҷомеа дар пешрафти минбаъдаи кишвар асоси устувори ҳуқуқӣ ба вуҷуд оварда, бунёди давлати соҳибихтиёр, ҳуқуқбунёд, демократӣ, дунявӣ ва ягона, эъмори ҷомеаи шаҳрвандӣ, ривоҷи муносибатҳои нави иқтисодӣ, фаъолияти муътадили сохторҳои ҳокимияти давлатӣ, таъмини қонуният ва тартиботи ҳуқуқиро кафолат медиҳад. Ин санади олии ҳуқуқӣ, воқеан ҳам мояи ифтихор ва сарфарозии ҳар шаҳрванди мамлакат маҳсуб меёбад.

Конститутсия ба таъсис ва рушди низоми ҳуқуқии мамлакат, сохтору мақомоти давлатӣ, бунёди ҷомеаи демократию ҳуқуқбунёд асос гузошта, бори аввал дар таърихи давлатдории тоҷикон инсон, ҳуқуқ ва озодиҳои ӯ арзиши олӣ эътироф гардид. Халқи Тоҷикистон тибқи дебочаи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон худро қисми ҷудонашавандаи ҷомеаи ҷаҳонӣ шинохта, садоқатмандиашро ба арзишҳои ҳуқуқи башар пайваста изҳор намудааст.

Бояд зикр кард, ки, ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд, волоияти ҳуқуқ, таҷзияи ҳокимият, фаъолияти озоди иқтисодӣ, гуногунандешӣ, бисёрҳизбӣ, ки дар Конститутсияи кишвари соҳибистиқлол дарҷ гардидаанд, аз ҷумлаи арзишҳои умумибашарӣ маҳсуб меёбанд.

Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон санади меъёриву ҳуқуқӣ буда, эътибори олии ҳуқуқӣ дорад ва арзиши олии миллату давлат ҳисобида мешавад. Дар Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳуқуқу вазифаҳои инсон аз ҷониби давлат эътироф ва кафолат дода шуда, дар моддаи 5-уми он омадааст, ки “Инсон, ҳуқуқ ва озодиҳои он арзиши олӣмебошанд. Ҳаёт, қадр, номус ва дигар ҳуқуқҳои фитрии инсон дахлнопазиранд. Ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрвандро давлат эътироф, риоя ва ҳифз менамояд”.

Лозим ба тазаккур аст, ки Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон тимсоли шиносномаи давлату миллат маҳсуб ёфта, дар он номи давлат, сохти давлатдорӣ ва сохтори он нишон дода мешавад. Тавре ки Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон таъкид намудаанд: ”Бузургӣ ва аҳаммияти ин санади муҳимми таърихӣ, пеш аз ҳама, дар он ифода меёбад, ки он бори нахуст аз ҷониби худи халқ бо роҳи ифодаи озодонаи майлу иродаи шаҳрвандони мамлакат қабул карда шудааст”.

Бо қабули Конститутсия миллати тоҷик ба марҳалаи сифатан нави таърихии инкишофи худ ворид шуд ва дар ҷомеаи навин дигаргуниҳои куллии соҳаҳои мухталифи ҳаёти ҷамъиятиву давлатӣ, ислоҳоти иқтисодиву сиёсӣ, иҷтимоиву фарҳангӣ ва судӣ-ҳуқуқӣ оғоз гардиданд. Ҳокимияти судӣ рукни муҳим ва зарурии сохтори ҳокимияти давлатӣ муаррифӣ гардида, принсипи конститутсионии мустақилияти судяҳо чун яке аз талаботи асосии давлати ҳуқуқбунёд барои таъмини фаъолияти суди босалоҳият, мустақил ва беғараз дар Конститутсия ва қонунҳои амалкунанда мавқеи хосса пайдо намуд. Бешубҳа, ин санади олии ҳуқуқӣдастоварди Истиқлолият ва сутуни асосии таҳкимбахшандаи он буда, рӯзи қабули он ҳамчун яке аз санаҳои таърихӣ дар саҳифаҳои китоби давлатдории тоҷикон бо ҳарфҳои заррин сабт шуд.

Конститутсияи давлати тоҷикон яке аз беҳтарин конститутсияҳои ҷаҳон шинохта шуда, он ҳамчун бахтномаи миллат ва шоҳсутуни давлатдории миллӣ маҳсуб меёбад. Пояи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар асоси ормонҳои миллӣ ва мардумии халқи мо бино ёфтааст. Ин санади муҳимми тақдирсоз давлати соҳибистиқлоли тоҷиконро ба сӯйи комёбиҳои бузург раҳнамоӣмекунад.

Дар давоми 30 соли баъди қабули Конститутсия ҷумҳурии соҳибистиқлоламон таҳти сарварии хирадмандонаи Пешвои муаззами миллат дар ҳамаи соҳаҳои хоҷагии халқ ва кулли паҳлӯҳои ҳаёти ҷамъиятию сиёсӣ, иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангӣ як қатор пешравиҳои бузургро ба даст овард. Минҷумла, фароҳам омадани фазои осоиштаву босубот, таъмини сартосарии сулҳу ваҳдати миллӣ, барқарор намудани муносибатҳои судбахши байналмилалӣ ва сиёсати сулҳҷӯёнаи Ҷумҳурии Тоҷикистон аз рисолати таърихии ин санади бебаҳои сарнавиштсоз ва олии ҳуқуқӣ маншаъ мегирад. Зеро Конститутсияи амалкунандаи кишварамон кафили сулҳ, якпорчагӣ, ваҳдати комил ва пойдориву таҷассумгари давлату давлатдории мо, барномаи амал ва зиндагии шоиставу роҳнамои ояндаи дурахшони мардуми тоҷик аст.

Тавре ки дар оғоз гуфтем, Конститутсия маҳсули зеҳнии Пешвои муаззами миллат ва кулли мардуми Тоҷикистон мебошад, ки он тариқи райпурсии умумихалқӣ муҳокима ва қабул карда шуда, заминаҳои пайдоиш ва ташаккулёбии худро дорад. Дар марҳалаи рушди қонунгузории Тоҷикистон дар ҳайъати Иттифоқи Шуравӣ чор маротиба конститутсия (солҳои 1929, 1931, 1937, 1978) қабул ва такмил ёфта буд.

Дар муқоиса бо конститутсияҳои замони ШуравӣКонститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки 6 ноябри соли 1994 қабул гардид, хусусиятҳои фарқкунанда ва афзалиятҳои зиёд дорад. Ин санад сохти нави давлатдории миллии тоҷиконро ҳамчун давлати соҳибихтиёр, демократӣ, ҳуқуқбунёд, дунявӣ ва ягона муайян намуда, ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрвандро арзиши олӣ эътироф намуда, барои такрор наёфтани вазифаҳои мақомоти давлатӣ таҷзияи ҳокимияти давлатӣ ба роҳ монда шуда, Президенти мамлакат, вакилони Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олӣ, маҷлисҳои вакилони ҳалқи маҳаллӣ ва ворид намудани тағйиру иловаҳо ба Конститутсия бо пурсиши иродаи халқ тариқи интихобот ва райпурсӣ муқаррар карда мешавад. Инчунин, Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ба гузаронидани ислоҳоти ҳуқуқӣ-конститутсионӣ ва қабули қонунҳои миллӣ дар Тоҷикистон замина гузошт. Дар марҳалаи мавҷудияти Конститутсия 22 кодекс ва зиёда аз 400 қонуни умумию соҳавӣ қабул карда шуданд.

Илова бар ин, пас аз қабули Конститутсия зарурати гузарондани ислоҳоти конститутсионӣ ва қабули қонунҳои конститутсионӣ ба миён омад. Бо ин мақсад, 1 декабри соли 1994 Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи ислоҳоти конститутсионӣ» қабул шуд. Дар заминаи ин ислоҳот соли 1995 қонунҳои конститутсионӣ«Дар бораи сохтори судӣ», «Дар бораи Суди конститутсионӣ», «Дар бораи Суди Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон», «Дар бораи мақоми судяҳо дар Ҷумҳурии Тоҷикистон», «Дар бораи судҳои иқтисодии Ҷумҳурии Тоҷикистон», «Дар бораи судҳои ҳарбӣ» қабул ва мавриди амал қарор гирифтанд. Қонунҳои қабулшуда аз агар як тараф ба фаъолияти судҳои иқтисодӣ, ҳарбӣ ва Суди конститутсионӣ оғоз бахшида бошанд, аз ҷониби дигар сохтори судии мамлакатро ба танзим дароварданд.

Табиист, ки баробари такмили ҳар як ҷомеа зарурати даровардани тағйиру иловаҳо ба Конститутсия низ ба миён меояд. Бо тағйир ёфтани шароит чунин зарурат дар мамлакати мо низ ба миён омад ва хушбахтона, ин тағйиру иловаҳо дар асоси иродаи мардум бо роҳи раъйпурсии умумихалқӣ ба Конститутсияи ҷумҳурӣ ворид карда шуданд. Тағйиру иловаҳое, ки мутобиқи Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ соли 1999 ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ворид карда шуданд, ба таҳкими ваҳдати миллӣ ва суботи ҷомеа мусоидат намуданд. Мувофиқи ин тағйиру иловаҳо, бори аввал дар Тоҷикистони соҳибистиқлол парлумони касбӣарзи вуҷуд намуд, ки он дар роҳи инкишоф ва ба муносибатҳои сифатан нави ҷамъиятӣ мутобиқ сохтани қонунгузории мамлакат мусоидат намуд. Хамин тариқ, ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон се маротиба - 26 сентябри соли 1999, 22 июни соли 2003 ва 22 майи соли 2016 тағйиру иловаҳо ворид карда шуд.

Ворид гардидани тағйиру иловаҳо ба Конститутсия аз он шаҳодат медиҳад, ки меъёрҳои он вобаста ба талаботи замон ва рушди давлатдории миллии тоҷикон такмил дода мешавад. Такмили Конститутсия имкон дод, ки дар таҳкими минбаъдаи дастовардҳои истиқлолият, мустаҳкам гардонидани рукнҳои давлатдорӣ, ваҳдату суботи ҷомеа, бунёди ҷомеаи шаҳрвандӣ, рушди иқтисодиву иҷтимоӣ ва сиёсиву фарҳангӣ, болоравии нуфузи Тоҷикистон дар арсаи байналмилалӣ боз ҳам устувор гардад.

Ҷойи зикр аст, ки миллати сарбаланди тоҷик аз Конститутсияи одилонаи худ эҳтирому итоат ба қонунро омӯхт ва дарк намуд, ки бунёди ҷомеаи демократию ҳуқуқбунёде, ки мавриди таваҷҷуҳи аҳли башар қарор гирифта аст, маҳз бо роҳи итоату риояи қонун, ҳурмату эҳтиром доштан ба шаҳрвандони мамлакати худ ва дӯст доштани аҳли башар муяссар мегардад. Аз ин лиҳоз, метавон зикр намуд, ки Конститутсияи амалкунанда орзуҳои ҳазорсолаи аҷдодони моро ҷомаи амал пӯшонд ва шукрона бояд кард, ки мо аз ин афзалиятҳо баҳравар ҳастем.

Дар ин муддат ба халқи Тоҷикистон муяссар гашт, ки як силсила меъёрҳои усулии низоми демократӣ, аз ҷумла асосҳои демократии сохти давлатдорӣ, моҳияти дунявӣ ва иҷтимоии давлат, муқаддас будани ҳуқуқу озодиҳои шаҳрвандон, принсипи гуногунфикрии сиёсӣ, фаъолияти парлумони касбӣ, бунёдҳои ҳуқуқии ҷомеаи шаҳрвандӣ, дахлнопазирии моликияти хусусӣ, таъмини адолати судӣ, баробарии ҳама дар назди қонун, баробарии ҳуқуқи зану мард ва ғайраро дар сатҳи Конститутсияи кишвар асоси устувори қонунӣ бахшад.

Бо шарофати қабули Конститутсия Тоҷикистон чун субъекти комилҳуқуқи муносибатҳои байналмиллалӣ ва халқи Тоҷикистон чун мардуми бунёдкор, сулҳпарвару фарҳангӣ шинохта шуд. Конститутсия тавонист ифодагари манфиатҳои халқи тоҷик буда, тоҷиконро дар арсаи олам муаррифӣ созад. Аз ин рӯ, эҳтиром нисбат ба Конститутсия вазифаи ҳар як шахс мебошад ва ба ин хотир, мо ҳамеша бо мақсади баланд бардоштани сатҳи тарбияи насли наврас, тарғибу ташвиқи одоби ҳамидаи муошират, риояи арзишҳои волои умумибашарӣ ва миллӣ, дар рӯҳияи ватандӯстӣ, хештаншиносӣ ва ҷавонмардиву ахлоқи нек ба воя расонидани ҷавонон бояд кӯшиш намоем ва танҳо дар ин сурат метавонем ба дастовардҳои нав ноил гардида, муқаррароти Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистонро воқеан дар ҳаёт амалӣ созем.

Бинобар ин, конститутсия ҳамчун ҳуҷҷати ифодакунанда ва равшангари роҳ ба сӯи ояндаи неку пурсаодат моро водор месозад, ки минбаъд низ бо риояи арзишҳои волои демократӣ ва ҳуқуқӣ ҷомеаи худро аз ҳама гуна хатарҳои дохиливу берунӣ эмин нигоҳ дорем ва дар ватани азизамон барои ҳар як шаҳрванд шароити мусоиду шоистаи зиндагӣ ва фаъолиятро муҳайё созем.

Дар маҷмӯъ, 6-уми ноябри соли 1994 дар таърихи Тоҷикистони соҳибистиқлол санаи фархунда ва фаромӯшнашаванда мебошад, чунки дар ин рӯз ду зуҳуроти муҳим ва тақдирсоз - қабули Конститутсия ва интихоботи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон сурат гирифт. Ин ду воқеаи сиёсӣ дар давлатдории навини Тоҷикистони соҳибистиқлол падидаи нав ба шумор мераванд. Халқи тоҷик тавонист дар он марҳилаи ҳассос шахси ботаҳаммул, хоксор, пурзаковату хирадмандро сарвари давлати худ интихоб намояд. Мо шоҳиди хизматҳо ва заҳматҳои шабонарӯзии барои миллату давлат ба харҷдодаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон мебошем, ки он дар таърихи давлатдории тоҷикон бо ҳарфҳои заррин навишта мешаванд.

Бинобар ин, вазифаи ҳар яки мо аз он иборат аст, ки ин дастоварди бебаҳои таърихиро тақвият бахшем, сулҳу ваҳдати миллӣ, озодӣ, оромию осудагӣ ва якпорчагии Тоҷикистони азизамонро, ки маҳз бо шарофати хизматҳои шоиставу беназири Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба даст омадаанд, чун гавҳараки чашм ҳифз намоем, арзишу меъёрҳои Конститутсияро, ки Тоҷикистонро ба ҷомеаи мутамаддини ҷаҳонӣ пайваст кард, қадр кунем ва дар асоси ин санад дар роҳи расидан ба иҷрои ҳадафҳои созандаамон кӯшиш намоем.

Фарҳод РАҲИМӢ,

Раиси Кумита оид ба таҳсилоти ибтидоӣ

ва миёнаи касбии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон,

академики Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон

Нишони асосии ҳар давлат ва давлатдорӣ забони модарӣ, Нишону Парчам, Суруди миллӣ, пули миллӣ, ҳудуди маъмурӣ, Конститутсия ва осудагии халқаш аст. Бешак, ин ҳамаро кишвари маҳбуби мо - Тоҷикистон дорост. Аз ҷумла, чун дигар давлатҳои сайёра дар кишвари мо Конститутсияи комил ва мутобиқ ба меъёрҳои байналмилалӣ амал мекунад.

Пас аз он ки соли 1991 дар Тоҷикистон сулҳу озодӣ пойдор гардид ва маҷрои нави давлатдорию давлатсозӣ оғоз шуд, иҷрои як масъалаи муҳими саросарӣ пеши роҳи кор буд. Ин масъала қабули конститутсия барои ба танзим даровардани низоми сохтори давлатӣ буд. Ҳарчанд Ҷумҳурии Тоҷикистон дар аҳди ИҶШС4 маротиба (солҳои1929, 1931, 1937 ва 1978) Конститутсия қабул карда ва дар ҳайъати иттиҳод конститутсияи амалкунандаи худро дошт, аммо он баъди пошхӯрии ин иттиҳод ба принсипҳои давлати навбунёди мо созгор набуд. Барои давлатдории навини мо тоҷикон конститутсияе зарур буд, ки пеш аз ҳама, он кафили ҳуқуқу озодиҳои шаҳрвандон, ҳимояи арзишҳои миллӣ ва фарогири ҳамаи ҷанбаҳои давлатдорӣ бошад.

Ҳамин тариқ, дар такя ба масъалаҳои болозикр соли 1994 ҷиҳати қабули санади муҳими ҳуқуқию танзимоварии муносибатҳои давлатию миллӣ - Конститутсия раъйдиҳии умумихалқӣ баргузор гардид. Ин маъракаи сиёсӣ бо мақсади баёни фикру андешаҳои мардум барои қабули конститутсияи комилу такмилёфта равона гардида буд. Ин буд, ки он сол бештари шаҳрвандон ҳуқуқ ба овоздиҳӣ дошта, дар райъдиҳӣ иштирок карданд. Дар натиҷа 6 ноябри соли 1994 Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон расман қабул гардид. Он аз 10 бобу 100 модда таркиб ёфта, тамоми масоили сохтори давлатдориро дарбар гирифтааст.

Конститутсияи амалкунанда аз конститутсияҳои гузашта куллан фарқ дошта, меъёрҳои он мустақиман амал намуда, ба стандартҳои санадҳои меъёрӣ-ҳуқуқии байналмилалӣ ҷавобгӯ мебошад. Он нишони волои озодӣ ва мустақилияти давлатдорӣаст.

Конститутсия ин кафолати ҳимояи шаъну шараф, маъдану сарватҳои табии давлат, сохтори давлатдорӣ, ҳуқуқу озодиҳои инсон, озодии халқ эътироф гардидааст. Маҳз дар ҳамин замина дар саҳифаи нахустини Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистонро матни зер дарҷ гардидааст, ки он фарогири якпорчагии Тоҷикистон ва соҳибихтиёрии он, ҳуқуқу озодиҳои шахс, баробарҳуқуқии миллату халқиятҳо ва ҷамъияти адолатпарвар мебошад:

Барои қабули Конститутсия ва сохтани давлати демократӣ, дунявӣ, ҳуқуқбунёд ва ягона, инчунин дар сатҳи ҷаҳон муаррифӣ намудани кишвари азизамон – Тоҷикистон хизматҳои Пешвои муаззами миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон басо бузург ва боиси таҳсин аст. Дар мавриди моҳияту арзиш ва қабули ин санади муҳими таърихӣ Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба маврид қайд карданд: «Ҳадафи сиёсиси мо барпо кардани давлати демократию ҳуқуқбунёд аст. Дар ии ҷода, Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун санади воломақоми миллат ва шоҳсутуни устувори сулҳу ваҳдат, раҳнамои ҳамешагии мо хоҳад буд».

Аз рӯи сарчашмаи аввали қонунгузорӣ будан Конститутсияро дар кишвар моҳиятан сарқонун, қонуни аввал, бахтномаи миллат ҳам меноманд, ки дигар қонунҳои соҳавӣ ҷиҳати дар амал татбиқ шудан аз он сарчашма мегиранд. Бахтномаи миллат ба он маъно ки ба бахти миллати мо пас аз соҳибистиқлолии кишвар имкон даст дод, то Тоҷикистон соҳиби Конститутсияи худ шавад.

Инак, аз қабули Конститутсия-бахтномаи миллат 30 сол пур мешавад. Ба ҳамагон возеҳ аст, ки ин санади муҳими давлатдорӣ фарогири ҳамаи ҳуқуқу озодиҳо шаҳрвандон, танзимдарорандаи соҳаҳои муҳими давлаторӣ, таъмингари арзишҳои демократӣ ва тартибу низом аст. Ин далоил нишони давлати демократию ҳуқуқбунёд, зиндагии шоиста доштани мардум, иштироки онҳо дар ҳаёти сиёсию, иҷимоӣ ва фарҳангӣ, муносибати хубу ғамхоронаи давлат ба шаҳрвандонаш ва дигар ҷанбаҳои ҳаёт мебошад.

Латофат ОДИНАЗОДА,

директори Коллеҷи омӯзгории шаҳри Кӯлоб,

номзади илмҳои педагогӣ, дотсент

Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун ҳуҷҷати ҳуқуқии сарнавиштсоз ва бахтномаи миллат дар роҳи эъмори давлатдории тоҷикон, робитаи он бо ҷомеаи ҷаҳонӣ ва ҳимояи манфиатҳои миллӣ, таъмини сулҳу субот ва ҳуқуқу озодиҳои инсон нақши бузургу таърихӣ дорад. Ин ҳуҷҷати сарнавиштсоз 6 ноябри соли 1994 тариқи раъйпурсӣ қабул гардида, ҳамасола аз ҷониби миллати сарбаланду тамаддунофари тоҷик бошукуҳу шаҳомати хосса таҷлил карда мешавад.

Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар бораи қабули Конститутсия чунин изҳор доштанд: “Мардуми шарифи Тоҷикистон ҳар сол ин саннаи таърихӣ, яъне 6-уми ноябрро бо эҳсоси гарми ватандӯстӣ ва ифтихори ватандорӣ ҷашн мегиранд, зеро маҳз ба шарофати амали гардидани меъёрҳои ин санади сарнавиштсоз ҷомеаи мо аз давраи бисёр душвори таърихӣ раҳоӣ ёфта, дар ҳамаи соҳаҳо тадриҷан ба дастовардҳои бесобиқа ноил гардид ва имрӯз ба сӯи фардои боз ҳам ободу осуда бо қадамҳои устувор пеш рафта истодааст”.

Шоистаи зикру ифтихор аст, ки Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар солҳои соҳибистиқлолӣ барои пойдории ҳокимияти конститутсионӣ, таҳкими рукнҳои давлатдорӣ, ноил гардидан ба дастовардҳои бузургу таърихӣ ва муҳайё кардани фазои мусоид барои озодии инсон заминаи мустаҳкаму бузург гузошт.

Бо мақсади огоҳии бештари мардум аз қонун ва ҳуқуқҳои хеш аз ҷониби Пешвои муаззами миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон пешниҳод гардид, ки соли 2024 ба ифтихори 30-юмин солгарди Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар кишвари соҳибихтиёру соҳибистиқлоламон «Соли маърифати ҳуқуқӣ» эълон карда шуд. Ин иқдоми арзишманду саривақтии Роҳбари давлат ба муносибати ин санаи таърихӣ шоистаи таҳсину ифтихори мо - шаҳрвандони Тоҷикистони соҳибистиқлол аст. Зеро ба муносибати эълон гардидани «Соли маърифати ҳуқуқӣ» дар саросари кишвар чорабиниҳои илмию оммавӣ роҳандозӣ шуда, сатҳи маърифати ҳуқуқии ҳама қишри ҷомеаро боз ҳам баланд мебардорад.

Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар Паёми хеш ба Маҷлиси Олӣ оид ба нақши Конститутсия ва маърифати ҳуқуқии шаҳрвандон сухан гуфта, чунин қайд карданд: “Конститутсияи Тоҷикистони соҳибистиқлол, ки заминаи эъмори давлати мустақили миллӣ ва пешравии тамоми ҷанбаҳои ҳаёти мардуми кишварро фароҳам овардааст, яке аз дастовардҳои муҳимтарини мо мебошад. Амалӣ намудани меъёрҳои Конститутсия ба мо имкон дод, ки пояҳои устувори ҷомеа ва давлатро созмон диҳем, сулҳу оромӣ, суботи сиёсӣ ва ваҳдати миллиро таҳким бахшем, рушди устувори иқтисодии кишварамонро таъмин намоем, барои ҳар як шаҳрванди мамлакат шароити зиндагии арзанда ва инкишофи озодонаро муҳайё созем”.

Дар маҷмӯъ, вазифаи ҳар як шаҳрванди ватандӯсту худшинос ин аст, ки ин дастоварди бебаҳои таърихӣ - Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистонро дар амал татбиқ намояд ва ояндаи дурахшони Ватанамонро бо заҳмату меҳнати содиқонаву самимона таъмин намуда, дар асоси ин бахтномаи миллат дар роҳи расидан ба иҷрои ҳадафҳои созанда кӯшиш намояд.

Зоир ҒАФУРӢ,

директори Коллеҷи омӯзгории ба номи Хосият Махсумоваи ДДОТ ба номи С. Айнӣ,

номзади илмҳои филология, дотсент

31 октябр таҳти раёсати Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат, Раиси Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон маҷлиси Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон баргузор гардид.

Дар баробари дигар соҳаҳо бахши энергетика низ мавриди таҳлил қарор гирифта, Сарвари давлат супориш доданд, ки татбиқи саривақтиву босифати лоиҳаҳои кам кардани талафоти неруи барқ дар шаҳру ноҳияҳои кишвар таъмин гардида, дар самти ҷорӣ намудани низоми биллингӣ ва баҳисобгирии пурраи истифодабарандагони неруи барқ, ҷамъоварии саривақтии маблағ аз аҳолӣ ва ташкилоту корхонаҳо тадбирҳои муассир амалӣ карда шаванд.

Дар фароварди маҷлис Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатӣ ва дигар ташкилот супориш доданд, ки корҳоро барои дар сатҳи зарурӣ гузаронидани зимистон дар ҳамаи соҳаҳо, бахусус муассисаҳои иҷтимоӣ ҷоннок намоянд.

Бо мақсади дарёфти чеҳраҳои нави суханвару сухандон 29-уми октябри соли 2024 дар Коллеҷи омӯзгории ба номи Хосият Махсумоваи шаҳри Душанбе даври аввали озмуни шаҳрии “Ту қалби Тоҷикистонӣ, Душанбе” баргузор шуд.

Дар озмун донишҷӯёни факултетҳои муассиса аз рӯйи чор номинатсия - эҷоди шеъри беҳтарин дар васфи пойтахти Ҷумҳурии Тоҷикистон, қироати шеъри беҳтарин дар васфи шаҳри Душанбе, иҷрои суруди беҳтарин дар васфи пойтахт ва суруди беҳтарини гурӯҳӣ дар васфи пойтахти мамлакат иштирок карда, ҳунару истеъдоди худро нишон доданд. Ҷараёни озмунро аъзои ҳакамон баҳогузорӣ намуда, беҳтаринҳоро ба даври ноҳиявӣ пешниҳод карданд.

Озмуни мазкур дар асоси қарори Раиси шаҳри Душанбе муҳтарам Рустами Эмомалӣ баргузор мешавад. Он аз 1 октябр дар се давр оғоз гардида, то 15 декабри соли 2024 идома меёбад. Ҷамъбаст ва маросими ҷоизасупорӣ ба ғолибони даври ниҳоии озмун дар арафаи таҷлили Рӯзи пойтахт (шанбеи сеюми моҳи апрели соли 2025) баргузор карда мешавад.

Озмуни мазкур байни хонандагону донишҷӯёни муассисаҳои таҳсилоти миёнаи умумӣ, ибтидоӣ, миёна ва олии касбӣ, таълимгирандагони муассисаҳои таҳсилоти иловагии соҳаи маориф, санъат ва мусиқии ҳудуди шаҳри Душанбе, эҷодкорону ҳаваскорон ва намояндагони касбу кори гуногун, ки дар ҳудуди шаҳри Душанбе зиндагӣ, фаъолият ва эҷод менамоянд, баргузор мешавад.

Ҳадаф аз баргузории он дарёфт ва муаррифии чеҳраҳои нави суханвару сухандони дорои маҳорати баланди ровигию наттоқӣ ва сарояндагию овозхонӣ мебошад.

Агар муаррифкунандаи халқу миллат рамзи суботи давлат дар арсаи байналмилалӣ ин Парчаму Нишон ва Суруди миллӣ бошад, пас Конститутсия ҳуҷҷати асосӣ ва сарнавиштсозест, ки тақдири тамоми давлатро ҳал мекунад.

Конститутсия танҳо як калима ё якчанд ҳарф нест, балки баёнкунандаи орзу, маром ва мақсади миллати азизамон - Тоҷикистон аст. Баъди аз сари қудрат рафтани Иттиҳоди Шӯравӣ дар соли 1991, ки Тоҷикистон низ узви ин сиёсати бузурги чаҳонӣ буд, кишвари мо ҳамчун давлати тозабунёду ҷавон ба ҷомеаи чаҳонӣ қадам гузошт. Дар ҳоле, ки ин кор барои давлати ҷавоне мисли Тоҷикистон осон набуд, аммо халқи тоҷик аз як гиребон сар бароварда, сараввал Истиқлолияти сиёсӣ ва сипас, Конститутсияи давлати хешро қабул намуд.

Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ки 6-уми ноябри соли 1994 бо тариқи райъпурсии умумихалқӣ қабул гардид, аввалин Конститутсияи давлати соҳибистиқлоли мо ба шумор меравад. Барои қабули ин ҳуҷҷати асосӣ ва сарнавиштсоз саҳми Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар Иҷлосияи XVI Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон асосӣ буд.

Ин қонуни асосии мамлакат аз 10 боб ва 100 модда иборат мебошад, ки ҳар як боб дар мақоми муайяни худро дарбар мегирад. Агар мо ба моддаи 1 назар намоем идоракунии кишварро ба маънои том мефаҳмем.

Дар моддаи 1-и Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон чунин омадааст: “Тоҷикистон давлати соҳибихтиёр, демократӣ, ҳуқуқбунёд, дунявӣ ва ягона мебошад”. Яъне, миллати мо давлати соҳибистиқлолу озод мебошад. Тоҷикистон ҳуқуқҳои халқи худро ҳифз ва дастгирӣ мекунад. Ҷумҳурии Тоҷикистон давлати ягона буда, роҳбари ягона, қонуни ягона ва системаи идоракунии ягона дорад.

Бартарии дигари ин ҳуҷҷати сарнавиштсоз таҳияи боби алоҳида бо номи “Ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд” мебошад, ки аз ҳама боби калонтарини Конститутсия ба шумор меравад. Тибқи боби мазкур давлат ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрвандро риоя ва ҳифз мекунад ва ба шаҳрвандон шароити арзандаи зиндагӣ ва инкишофи озодонаро фароҳам меорад.

Тоҷикистон мувофиқи ин санад воҳидҳои марзиву маъмурӣ, вилоятҳо ва шаҳру ноҳияҳоро таъсис дод. Рамзҳои давлатии мо Парчам, Нишон, Суруди миллӣ ба муқадасоти давлатӣ дохил карда шуд. Пойтахти кишвари азизамон Душанбе эълон гардид. Забони давлативу коргузорӣ маҳз забони тоҷикӣ эътироф шуд.

Мардуми шарифи Тоҷикистон барои боз ҳам ободу зебо кардани Ватани аҷдодии худ ба меъёрҳои байналмиллалӣ мутобиқ кардани Конститутсияи кишвар 3 маротиба тағийиру иловаҳоро дар Конститутсия ба тариқи райъпурсии умумихалқӣ ворид намуданд. Якумин маротиба тағийиру иловаҳо 26 сентябри соли 1999, дуюмин маротиба 22 июни соли 2003 ва охирон маротиба 22 май соли 2016 ворид карда шуданд.

Имсол мо дар арафаи истиқболи 30-юмин солгарди Конститутсия қарор дорем. Маҳз Конститутсия буд, ки давлати тозабунёди мо, дар муддати 30 сол ба бисёр комёбиҳо ноил гардид. Конститутсия роҳнамои рушди давлатдории мост. Конститутсия санади тақдирсозест, ки зиндагиамонро ҳифз ва ояндаамонро дурахшон месозад. Ин ҳуҷҷат кафили адолат ва ҳақиқат буд, ҳаст ва мемонад.

Набиев Субҳон Абдулҳафизович,

омӯзгори фанни диншиносии

Коллеҷи тиббии ноҳияи Ёвон