Ҷаҳон имрӯз дар остони бӯҳрони ҷиддии соҳаи об қарор дорад. Масъалаи камбуди оби нӯшокӣ ва истифодаи оқилонаи захираҳои об дар даҳсолаи охир торафт ба мушкилоте табдил меёбад, ки ҳарчи бештар ба худ таваҷҷуҳи хоси оламиёнро ҷалб карда, қабул ва татбиқи тадбирҳои умумӣ ва таъсирбахшро ногузир гардонида истодааст.

Сабаби аслии чунин ҳолати ногувор, пеш аз ҳама, афзоиши аҳолӣ ҷаҳон, пурзӯршавии таъсироти техногунии фаъолияти инсон ба ҳолати экосистемаҳо ва дар паёмад шиддатнок гардидани мушкилоти экологии минтақа ва ҷаҳон, инчунин тағирёбии иқлими сайёра дониста мешавад.

Давлату ҳукумати ҷумҳурӣ дар ҳамкори ба ташкилоту хазинаҳои бо нуфузи байналхалқӣ баҳрои таъмини аҳоли кишвар, аз ҷумла шаҳри Душанбе бо оби тозаи ошомиданӣ чораю тадбирҳои заруриро меандешад. Дар навбати худ мо шаҳрвандон низ вазифадорем, ки дар сарфакорона истифода бурдани об бо эҳтиёт бошем ва ба ин неъмати бебаҳо ҳиссагузор бошем.

Чӣ тавре, ки маълум аст баъди бо ташаббуси Ҷумҳурии Тоҷикистон аз тарафи Ассамблеяи Генералии СММ қабул гардидани резолютсия дар бораи эълон намудани «Соли 2003 - соли байналхалқии оби тоза» ва бо мақсади муайян намудани сиёсати давлатӣ дар соҳаи истифодаи самаранок ва ҳифзи захираҳои обӣ, инчунин ҷалб намудани диққати ҷомеаи ҷаҳонӣ ба ин проблемаи муҳим ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон якчанд қарорҳоро қабул менамояд.

1. Консепсияи истифодаи самаранок ва ҳифзи захираҳои об дар Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ карда шавад.

2. Раисони Вилояти Мухтори Куҳистони Бадахшон, вилоятҳо, шаҳру ноҳияҳо, роҳбарони вазоратҳо, ташкилоту идораҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон вазифадор карда шаванд, ки оид ба татбиқи ҳамин консепсия барномаи мушаххаси дарозмуддат таҳия намуда, иҷрои онро зери назорати доимӣ гиранд.

3. Вазорати меларатсия ва хоҷагии оби Ҷумҳурии Тоҷикистон нашри Консепсияи истифодаи самаранок ва ҳифзи захираҳои об дар Ҷумҳурии Тоҷикистонро таъмин намуда, онро дастраси ҳамаи вазорату идораҳо, раисони Вилояти Мухтори Куҳистони Бадахшон, вилоятҳо, шаҳру ноҳияҳо ва корхонаҳои давлатӣ гардонад.

4. Вазорати рушди иқтисод ва савдои Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳар сол oиди иҷроиши қарори мазкур ба ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ахборoт пешниҳод намояд.

5. Вазорати корҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба ҳамин қарор Котиботи Ассамблеяи Генерали СММ-ро огоҳ созад.

Бояд қайд намуд, ки самтҳои муҳимтарини истифодаи самараноки захираҳои обӣ, ки дар консепсияи мазкур мавриди баррасӣ қарор гирифтанд аз инҳо иборат мебошад.

Арзёбии умумии манбаъҳои об.

Масоҳати яхбастаи куҳҳои ҷумҳуриҳои Осиёи Марказӣ қариб 17 ҳазор км² -ро ташкил медиҳад, ки аз он бештар аз 60% дар Тоҷикистон воқеъ гардидааст. Миқдори пиряхҳо дар ҷумҳурӣ 14509 ва масоҳати умумии яхбастагӣ 11146 км² мебошад, ки тақрибан 8% тамоми масоҳати ҷумҳуриро ташкил медиҳад. Минтақаи аз ҳама бузурги пиряхҳои Тоҷикистон (60%) масоҳате мебошад, ки ба қуллаҳои баландтарин - Исмоили Сомонӣ (7495 м) ва Ленин (7143 м) мепайвандад ва дар он майдони аз ҳама бузурги пиряхҳои Федченко (651,7 км² ), Грум-Гржимайло (143 км²), Гармо (114,6 км²) ва даҳҳо пиряхҳои дигар воқеъ шудаанд, ки масоҳати ҳар кадоми онҳо беш аз 30 км² аст. Пиряхҳое, ки масоҳаташон беш аз 1км² аст, танҳо 20% миқдори умумии пиряҳоро ташкил медиҳанд. Вале дар онҳо қариб 85% тамоми ҳаҷми яхҳо ҷамъ омадааст. Маҷмуи захираҳои ях дар пиряхҳо тақрибан 845 км³ -ро ташкил дода, 13 маротиба аз ҷараёни солонаи дарёҳои тамоми ҷумҳурӣ афзунтар мебошад.

Инчунин 90% минтақаи ташаккулёбии ҷараёни обҳои Осиёи Марказиро Тоҷикистон ташкил медиҳад. Мувофиқи маълумотҳо обшавии яхҳо то 25% ҳамаи манбаъҳои обро ташаккул дода, қисми қобили мулоҳизаи ҷараёни асосии тобистона ва дар солҳои камобӣ то 50% ташкил медиҳад.

Дар давраи обхезиҳо аз ҳамаи дарёҳо аз 70 то 90% ҳачми солонаи об ҷорӣ мешавад. Умуман, ҷараёни миёнаи бисёрсолаи дарёҳое, ки дар Тоҷикистон ташаккул меёбад, 64 км²/солро ташкил медиҳад, аз ҷумла дар ҳавзаи дарёи Аму 62,9 км ва Сирдарё 1,1 км³. Дарёҳои Тoҷикистон 55,4% ҷараёни миёнаи бисёрсолаи сатҳи ҳавзаи баҳри Аралро таъмин мекунанд.

Дар Тоҷикистон тақрибан 1300 кул бо масоҳати умумии 705 км² мавҷуд аст. Аксари кулҳо аз ҳавзаҳое иборатанд, ки масоҳати сатҳашон аз 1 км² камтар аст, ки онҳо 97,5% миқдори умумии кулҳо ва танҳо 9% маҷмуи масоҳати кулҳоро ташкил медиҳанд ва бо ин сабаб онҳо аз таъсироти антропогению техногенӣ дар оянда хеле осебпазир мебошанд.

Миқдори асосии кулҳо (73%) дар куҳҳои Помиру Олой дар баландии 3500-5000 м аз сатҳи баҳр ҷойгир шудаанд. Масоҳати онхо 80% фазои умумии обҳои кулҳои ҷумҳуриро ташкил медиҳад. Кулҳо дар минтақаҳои пасткуҳ ва наздикуҳӣ кам буда, тақрибан 30 кул бо масоҳати умумии 2,4 км² об ҷамъ мешавад, ки аз ин миқдор 20 км³ обҳои ширин мебошанд . Бинобар душворрасиашон кулҳои куҳӣ ба қадри бояду шояд омухта нашудаанд ва аз ин ру, ташкили омузишу таҳқиқи онҳо зарур аст.

Дар Тоҷикистон 9 обанбори истифодашаванда бо ҳаҷми аз 20 млн. м³ то 10,5 км³ ва масоҳати умумии сатҳашон 664 км² мавҷуд аст, ки ҳаҷми умумӣ -15,4 км³ аз он ҷумла истифодашаванда -7,63 км³ буда 13% ҷараёни миёнаи бисёрсолаи дарёҳои ҳавзаи баҳри Аралро ташкил медиҳад.

Дар ҷараёни танзимшавандаи Панҷ бештар аз 10 дарғотгоҳи муносиб барои бунёди обанбор бо истгоҳи барқии обӣ, ки ҳаҷми умумиашон 36,1 км³, аз он ҷумла ҳаҷми қобили истифодаашон 17,4 км³-ро ташкил медиҳад, ба мушоҳида мерасад. Бо назардошти ин ва бунёди обанборҳои дигар ҳаҷми умумии онҳоро то 66,8 км³ ва ҳаҷми қобили истифодаро то 35,6 км³ расондан мумкин аст, ки мутаносибан 56,6 ва 30,2% ҷараёни ҳарсолаи миёнаи бисёрсолаи дарёҳои ҳавзаи баҳри Аралро ташкил хоҳад дод. Дар робита бо ин, ҳамкориҳои давлатҳои Осиёи Марказӣ барои аз худ кардани ин манбаъҳо, мувофиқи мақсад мебошад.

Манбаъҳои обҳои зеризаминӣ ва руизаминӣ. Манбаъҳои обҳои зеризаминии Тоҷикистон ба миқдори 18,7 км³/сол муайян карда шудаанд. Манбаъҳои истифодашаванда 2,8 км3/солро ташкил медиҳанд. Дар тамоми ҷумҳурӣ гирифтани об ба ҳисоби миёна 2,3 км³/солро ташкил медиҳад.

Обҳои зеризаминӣ 39, 3% барои эҳтиёҷоти хоҷагию ошомиданӣ 7,7% барои эҳтиёҷоти истеҳсолию техникӣ ва 38,1% барои обёрӣ истифода мегардад. Дар ҷумҳурӣ бештар аз 9000 чоҳ канда шудааст, ки 4614-тои он амал мекунад. Барои аз байн бурдани камбудиҳои истифодаи об барқарор намудани чоҳҳои мавҷуда зарур аст.

Манбаъҳои обҳои зеризаминӣ дар вилояти Суғд 25,6% миқдори умуми Ҷумҳуриявӣ ва захираҳои қобили истифодаи он 45,8% ва мутаносибан ин рaқамҳо дар вилояти Хатлон 21,8% ва 25,9%, Вилояти Мухтори Куҳистони Бадахшон 21,4 ва 1,28 ва ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ 31,2 ва 27,0% муайян карда шудаанд.

Табақаи хоки барои реша давондани дарахту растанӣ мусоиди замин дорои хусусиятҳои обғунҷоиш мебошад, ки дар он обҳои руизаминӣ мавҷуданд. Ин обҳо дорои хусусиятҳои махсус буда, аз як тараф унсури таъминкунандаи мубодилаи об ва аз тарафи дигар барои мавҷудияти нашъунамои табақаи наботот, ки унсури ибтидоии мавҷудоти зинда мебошанд, заруранд. Масоҳати калони заминҳои лалмии дар қисмати марказӣ ва ҷанубу ғарбии Тоҷикистон (то 500 ҳазор га) ҷойгир буда, имконияти обёрӣ кардани онҳо нест ва тақозо карда мешавад, ки усулҳои аз назари иқтисодӣ камхарҷи истифодабарии онҳо таҳия карда шавад.

Дар ин самт таҳқиқотҳо бо мақсади муайян намудани манбаъҳои обҳои заминӣ ва истифодаи оқилонаи онҳо, бахусус, қисмати маҳсулдеҳи барои ба вуҷуд овардани ҳосил истифода мегардида анҷом дода шаванда имкон медиҳад, ки захираҳои тараққӣ додани лалмикорӣ ошкор карда шаванд.

Технологияи комплексии азхудкунӣ ва барқарорсозии ҳосилнокии заминҳои камоб, ки дар қитъаи таҷрибавии дар Файзобод будаи Пажуҳишгоҳи илмию таҳқиқотии хокшиносӣ таҳия шудааст, исбот мекунад, ки афзун гардондани ҳосили ғалладона, зироатҳои меваю ангур ва табақаи гиёҳҳо (3-4 карат) ва беҳтар кардани низоми бо об таъмин сохтани заминҳои лалмӣ ва ҳавзаҳои дарёҳои куҳӣ, имконпазир мебошад.

Сифат ва таркиби кимиёвии обҳои руизаминӣ ва зеризаминӣ. Дар бурриши амудии геологӣ oбҳои зеризаминии Тоҷикистон ба ду минтақаи гидродинамикӣ тақсим мешаванд. Минтақаи болоӣ бо ғафсии то 200-300 м дорои обҳои ширини хушсифати гидрокарбонӣ мебошад. Минтақаи поёнии иборат аз уфуқҳои амиқи ҳавзаҳои артезиaнӣ аст, ки обҳои Шур ва нимшур дошта, таносуби минералҳои он то 400 г/л мебошад. Аз ҷиҳати таркиби кимиёвӣ обҳои минтақа дорои сулфату хлоридҳо ва магнию натрий мебошанд. Ғафсии ин минтақа якчанд километр мебошад.

Дар Тоҷикистон инчунин обҳои маъдании зеризаминии дорои аҳамияти саноатӣ дар 35 ҷой кашф карда шудаанд, ки маҷмуи зиёди як қатор элементҳои кимиёвиро дар бар мегиранд. Инчунин қариб 100 чашма ва манбаи обҳои гарми заминӣ ошкор гардидаанд, ки мумкин аст барои ҷуброни камбудии тавозуни сузишворию энергетикии Тоҷикистон ба кор раванд.

Дар ин самт ба андешаи мо зарур аст, ки барномаи асоси ҳуқуқӣ ва тартиби ягонаи истифода ва ҳифзи обҳои зеризаминӣ таҳия гардад. Миқдори камтарини маъданҳо (то 300 мг/л) дар обҳои дарёҳои минтақаи баландкуҳ мавҷуд аст, ки асосан аз барфоб ва яхобҳо сарчашма мегиранд.

Неъматулло ШАРИФОВ, мудири кафедраи химия ва экологияи Коллеҷи техникӣ

Имрӯзҳо тамоми мардуми шарафманди Ҷумҳурии Тоҷикистон 29-умин солгарди Рӯзи Ваҳдати миллиро дар фазои ором ва осуда ҷашн мегиранд. Дар замони бархурди тамаддунҳо ва ҷаҳонишавӣ нигоҳ доштани сулҳу ваҳдат масъулияти бештарро талаб менамояд, зеро вазъияти ҷаҳони муосир пешгӯинашаванда ва тағийрпазир боқӣ мемонад.

Кишварҳои гуногун бо сабабҳои манфиатҷӯии гурӯҳҳои алоҳида ба хоку хун кашида мешаванд ва ҳодисаҳои солҳои охир дар миқёси ҷаҳон гувоҳи он аст, ки раванди сиёсии давлатҳои ҷудогона торафт мураккаб мегардад. Ҷангу куштор ва вайронкории кишварҳои обод аз қабили Ироқ, Сурия, Яман, Ливия ва ғайра рӯзгори талхеро пешорӯйи мардумони кишварҳои мазкур қарор додааст.

Ин санаи таърихӣ, ки бо суботи сиёсӣ ва ваҳдату ягонагии Ватани маҳбубамон иртиботи қавӣ дорад, аз Иҷлосияи ХVI Шӯрои Олии Тоҷикистон сарчашма гирифта, ҳамчун рӯйдоди муҳимму сарнавиштсоз ба хотима ёфтани мухолифати мусаллаҳона ва ҷангу хунрезиҳо, таъмин гардидани сулҳу оромии комил, бунёди давлати демократӣ ва тантанаи адолату ҳақиқат мусоидат намуд.

Ба даст овардани оштии миллӣ ва ризоияти ҳамаи табақаҳои мардуми кишвар бори дигар собит намуд, ки роҳи пешгирифтаи Сарвари хирадманд - меъмори сулҳу ваҳдат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дуруст ва бесобиқа аст.

Ваҳдати миллӣ яке аз дастовардҳои муҳимтарини таърихии мардуми тоҷик дар даврони соҳибистиқлолӣ ба шумор меравад. Зеро бо имзо гардидани Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ дар Тоҷикистон, ки бо талошу заҳматҳои пайвастаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон муяссар гардид, дар китоби сарнавишти миллати куҳанбунёди мо саҳифаи наве боз намуд, ки роҳи ояндаро ба сӯи бунёди давлати демокративу ҳуқуқбунёд равшан сохт.

Имрӯз кишвари азизамон бо шарофати Ваҳдати миллӣ ва ташаббусҳои созандаву бунёдкоронаи Пешвои миллат рӯз аз рӯз ободу зебо ва рӯзгори мардум беҳтар гардида, баҳри сазовор истиқбол намудани ҷашни 35-солагии Истиқлоли давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар тамоми қаламрави кишвари маҳбубамон корҳои бунёдкориву созандагӣ бомаром ҷараён доранд.

Сулҳу ваҳдат ва ризояти миллӣ бо қадами мубораки фарзонафарзанди ҷонфидои Ватан, Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат,Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар ҷомеа устувор гардида, соҳаҳои сиёсӣ ва иқтисодии мамлакат рушд ёфта, мактабу маориф ва илму дониш мавқеи худро боз ҳам устувор намуд.

Таҳкими Ваҳдати миллӣ ва Истиқлоли давлатӣ – ин ду рукни асосӣ боиси рушд ва шукуфоии Тоҷикистони соҳибистиқлол гардида, дар марҳилаи кунунӣ ваҳдат бевосита кафили рушди устувору муътадили ҷомеа дониста мешавад. Дар ҷодаи расидан ба ин ҳадафҳои воқеан олӣ,моро зарур аст, ки дастовардҳои даврони соҳибистиқлолиамонро ҳамаҷониба таҳлил намоем ва ба рӯйдодҳои таърихии замони муосир баҳои воқеӣ ва ҳақиқӣ диҳем.

Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон Ваҳдати миллии Тоҷикистонро арзиши волою муқаддас ва дар баробари Истиқлоли давлатӣ заминаи асосии дигаргунсозиҳои демократӣ ном бурда, таъкид менамоянд: “Мо имрӯз метавонем бо ифтихор изҳор намоем, ки истиқрори сулҳу субот ва ваҳдати миллӣ дастоварди бузургтарин ва воқеан таърихии тоҷикон мебошад, ки маҳз дар натиҷаи ҳамбастагии мардуми кишвар ва азму талоши фарзандони содиқи халқамон муяссар гардид”.

Маҳз ваҳдат аст, ки имрӯз кишвари моро дар ҷаҳон мешиносанд ва мо низ шукрона мекунем, ки мардуми соҳибватанем. Ваҳдат асоси пешравии Тоҷикистон ва ояндаи дурахшони миллати моро таъмин кард ва имрӯз ҳам ба зиндагии мардум маънии тоза бахшида, саҳифаҳои нав ба наверо боз намуда истодааст.

Сиёсатеро, ки Сарвари давлатамон дар ин ҷода анҷом дода истодаанд, на танҳо байни мардуми Тоҷикистон обрӯву манзалати зиёде пайдо карданд, балки дар тамоми дунё ҳамчун як таҷрибаи нодир ва сулҳпарварона эътироф гардида гардида, шуҳрати ҷаҳонӣ пайдо кардааст.

Бинобар ин, имрӯз беш аз ҳар вақти дигар мо бояд дарк карда бошем, ки танҳо дар сурати таҳкими ҳамаҷонибаи ваҳдат душвориҳо ва монеаҳо паси сар мешаванд, рӯзгори мардум рӯ ба беҳбудӣмеорад вакишвари азизамон ба шоҳроҳи пешрафту тараққиёт ворид мегардад. Бо роҳи ваҳдату якдигарфаҳмӣ истиқлоли кишварро устувор карда метавонем.

Ваҳдати миллӣ ба сатҳи худшиносии миллӣ ва дарки амиқи моҳияти ватандорӣ вобастагии ногусастанӣ дорад. Зарурат ва аҳамияти бузурги Ваҳдати миллӣ махсусан дар давраи соҳибистиқлолии мамлакат эҳсос мешавад. Зеро соҳиб шудан ба Истиқлоли давлатӣ барои ҳар як халқу кишвар кори саҳлу осон нест, ҳифзу таҳкими ин ганҷинаи бебаҳо бошад,кори мушкилтар аз он аст. Роҳи расидан ба Истиқлоли давлатӣ ва Ваҳдати миллӣ шояд дар тасаввур осон намояд, вале амалияи ҷамъиятӣ нишон медиҳад, ки ҳифзи истиқлол ва Ваҳдати миллӣ аз ҳар як сокини кишвар ҷаҳду талошҳои зиёд, маърифатнокӣ ва маданияти сиёсии устуворро тақозо менамояд.

Хушбахтона, дар ин маврид таърих ба мардуми тоҷдори тоҷик дар симои Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон сарвари маҳбубро ато намуд, ки мардуми мамлакатро дар атрофи идеологияи ягонагиву ваҳдат ба ҳам овард. Дар муддати кӯтоҳ аҳолии кишвар нисбат ба сарвари худ муҳаббату садоқат ва боварӣ ҳосил намуда, кӯшиш намуданд, ки дар тарғиби сиёсати давлатии эшон саҳмгузор бошанд.

27 июни соли 1997 дар шаҳри Маскав “Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ” имзо гардид ва Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо муждаи шодӣ ба Ватан баргаштанд. Дар фурудгоҳи пойтахт Сарвари маҳбуби худро аҳолии Душанбе, зиёиён ва ходимони давлатӣ бо як шукӯҳу шаҳомат ва муҳаббати хосса пешвоз гирифтанд. Маросими пешвозгирии мазкур, ки дар он аҳолии ҳамаи минтақаҳои кишвар иштирок намуданд, аллакай гувоҳӣ аз ташнаи меҳру муҳаббат ва муттаҳидӣ будани мардуми кишвар медод. Сарвари давлат ин рӯзро ҳамчун рӯзи сарнавиштсози миллат ба таърих муҳр намуданд ва онро Рӯзи ваҳдати миллӣ эълон намуданд. Чуноне Сарвари давлат таъкид карданд: “Маҳз Ваҳдати миллӣ, давлати соҳибистиқлолу озоду демократӣ имконияти таърихӣ фароҳам овард, ки мо андешаи Ваҳдати миллиамонро ба вуҷуд орем ва роҳу равиши халқамонро ба сӯи оянда муайян созем. Зеро ба фармудаи ниёгони бузургамон тавонои ва хушбахтии ҳар як миллат ба иттиҳоду ваҳдати он вобаста мебошад”.

Ҳамаи ин ободиву шукуфоӣ ва якдилии мардуми сарбаландикишвар натиҷаи Ваҳдати миллӣ ва заҳмату талошҳои пайдарпайи Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон мебошад. Аз ин ҷост, ки пиру ҷавони мамлакатро зарур аст, то тамоми имконоту иқтидори мавҷударо барои ҳифзи арзишҳои Истиқлолу озодӣ ва Ваҳдати миллӣ равона созанд ва дар бунёди ояндаи босуботи мамлакат ҳиссаи боризи худро гузоранд.

Аз ин рӯ, вазифаи ҳар як шахси худшиносу худогоҳ ва меҳанпарвар аз он иборат, ки Ваҳдати милӣ ва Истиқлоли даволатиро чун гаҳвари бебаҳо ва дастоварди ниҳоят азизу гаронарзиш ҳифз намояд ва онро дар баробари дигар муқаддасоти миллиамон пос доранд.

Иброҳимов Шерхон, Кумита оид ба таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон

30 май дар шаҳри Остона Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар доираи Ҳамоиши якуми “Осиёи Марказӣ ва Италия” бо Сарвазири Ҷумҳурии Италия Ҷорҷа Мелони мулоқот намуданд.

Дар вохӯрӣ вазъи кунунӣ ва дурнамои муносибатҳои ду кишвар баррасӣ шуд.

Президенти кишвари мо муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон изҳор доштанд, ки татбиқи мувофиқаҳои як сол пеш дар Рим ҳосилшуда, омили рушди минбаъдаи робитаҳо хоҳад буд. Ба таҳкими ҳамкорӣ дар соҳаҳои мавриди таваҷҷуҳ, аз ҷумла тиҷоратию иқтисодӣ, сармоягузорӣ, энергетика, саноат ва кишоварзӣ таваҷҷуҳи зиёд зоҳир гардид.

Истифодаи имкониятҳои бахши истихроҷ ва коркарди маъданҳои фоиданок, коркарди амиқи пахта ва содироти маҳсулоти тайёр, ҷалби сармоя ва воридоти технология, аз самтҳои ояндадор номида шуд.

Тавсеаи робитаҳо дар бахшҳои фарҳангиву гуманитарӣ, тандурустӣ, сайёҳӣ ва варзиш, маориф, ҷудо кардани бурсияҳои донишҷӯӣ барои шаҳрвандони Тоҷикистон, инчунин, кушодани филиалҳои мактабҳои таҳсилоти олии Италия дар кишвари мо аз мавзуъоти муҳими суҳбат буд.

Ба рушди робитаҳо дар чорчуби созмонҳои байналмилалӣ, ҳамкории муштарак барои ҳалли мушкилоти глобалӣ, аз ҷумла тағйирёбии иқлим ва масъалаҳои таъмини амнияти минтақавию глобалӣ низ таваҷҷуҳи зиёд зоҳир гардид.

Дар фароварди суҳбат Президенти кишвари мо муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз хонум Ҷорҷа Мелони даъват намуданд, ки ба Тоҷикистон бо сафари расмӣ ташриф оранд.

30 май Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон барои иштирок дар нахустин Саммити сарони давлатҳои “Осиёи Марказӣ – Италия” вориди шаҳри Остонаи Ҷумҳурии Қазоқистон шуданд.

Дар фурудгоҳи байналмилалии ба номи Нурсултон Назарбоев Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро Сарвазири Ҷумҳурии Қазоқистон Олжас Бектенов ва дигар намояндагони воломақом гарму самимӣ истиқбол гирифтанд.

Ба истиқболи меҳмони олиқадр майдони фурудгоҳ бо парчамҳои давлатӣ оро ёфта, қаровули фахрӣ саф ороста буд.

Имрӯз яке аз мушкилоти глобалие, ки на танҳо Тоҷикистон балки ҷомеаи ҷаҳонро нигарон кардааст, ин тағйирёбии иқлим, норасоии оби нӯшокӣ ва обшавии босуръати пиряхҳо мебошад. Пиряхҳо захираи асосии оби ошомиданӣ ба ҳисоб рафта, обшавии босуръати онҳо дар тамоми минтақаҳои сайёраи Замин ба назар мерасад. Бинобар ин дар шароити ҷаҳонишавӣ на танҳо барои як давлат балки ҷомеаи ҷаҳонро зарур аст ба ҳифзи пиряхҳо, ки оқибатҳои ногувор дорад, диққати ҷиддӣ зоҳир намояд.

Зарурияти ҳифзи пиряхҳоро Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳанӯз дар ҷаласаҳои қаблии Ассамблеяи Генералии СММ ба таври зайл таъкид намуда буданд: “Бинобар тағйирёбии иқлим ва ба ҳисоби миёна то 1оС гарм шудани ҳарорати миёнаи солона пиряхҳо бошиддат об шуда, захираи оби тоза дар сайёра, аз он ҷумла дар Ҷумҳурии Тоҷикистон сол ба сол кам шуда истодааст".

Моҳи декабри соли 2022 Маҷмаи Умумии Созмони Милали Муттаҳид дар иҷлосияи 77-уми худ Қатъномаи 2025 - Соли байналмилалии ҳифзи пиряхҳоро, ки Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод намуда буд, якдилона қабул намуд.

Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун узви ҷомеаи ҷаҳонӣ дар ҳалли масъалаи глобалии об ва иқлим ташаббусҳои зиёдеро дар сатҳи ҷаҳонӣ пешниҳод намудааст, ки ҳадафи онҳо пеш аз ҳама мусоидат намудан дар пешгирии паёмадҳои манфии тағйирёбии иқлим ва тақвияти ҳамкориҳо дар ҳалли масъалаҳои экологӣ, бахусус обшавии пиряхҳо ва кам шудани захираҳои об дар сатҳи ҷаҳонӣ мебошад.

Иқдоми дигари Пешвои милллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро 153 кишвари узви ин созмон дастгирӣ карданд. Қабули чунин қатъномаи муҳим ва муфид барои ҷомеаи муосири ҷаҳонӣ мояи ифтихори тамоми тоҷикони ҷаҳон гардид.

Тибқи қарори мазкур аз ҷониби Маҷмааи кулли СММ 21 март Рӯзи байналмилалии ҳифзи пиряхҳо ва соли 2025-Соли байналмилалии ҳифзи пиряхҳо эълон гардид. Инчунин тибқи ҳамин қатънома қарор дар бораи таъсиси Хазинаи байналмилалии боварӣ оид ба ҳифзи пиряхҳо дар доираи Созмони Милали Муттаҳид қабул карда шуд ва маълум гардид, ки дар соли 2025 Конфронси байналмилалӣ оид ба ҳифзи пиряхҳо дар шаҳри Душанбе баргузор мегардад. Иқдоми мазкур барои ҷомеаи ҷаҳонӣ аҳамияти бузургро доро мебошад. Маҳз тавассути он имкони бештари ҳифзи табиат ва неъматҳои он имконпазир мегардад, ки барои ҳифзи ҳаёти башарият басо муҳим мебошад.

Пиряхҳо давоми садсолаҳои мавҷудияти кураи Замин арзи ҳастӣ намуда, дар эволютсияи он низ нақши муҳимро соҳиб ҳастанд. Инкишофи мухити географии кураи замин бо мувозинати гармию намнокӣ муайян карда мешавад, ки бевосита ба раванди ташаккул ва обшавии пиряхҳо вобаста аст.

Таъсири пиряхҳо асосан дар ҳолати гармшавии бошиддати иқлим ва кам гардидани боришот таъсири худро ба табиат ва иқлими Замин мерасонанд. Ин аст, ки аҳли башарро зарур аст, барои пешгирии обшавии пиряхҳо камари ҳиммат баста, нақши босазои худро дар он гузошта бошанд.

Тӯли солҳои охир дар сар то сари ҷаҳон обшавии босуръати пиряхҳо мушоҳида карда мешавад. Аз ин ҷост, ки миёни аҳолии кураи Замин ва бахусус миёни коршиносону олимон чунин ақида пайдо гаштааст, ки то соли 2100 нисфи пиряхҳои кӯҳии ҷаҳон аз байн хоҳанд рафт.

Пиряхҳо манбаи асосии оби тозаи ошомиданӣ ба ҳисоб мераванд. Давоми солҳои охир тақрибан 1,5-2 миллиар нафар сокинони кишварҳои мухталифи Осиё, Аврупо ва Амрико аз норасоии оби тозаи ошомиданӣ дучори мушкилӣ гардида истодаанд. Сабаби асосии мушкилии мазкур хушкшавии дарёҳое арзёбӣ мегардад, ки сарчашмаи онҳоро маҳз пиряхҳо ташкил медиҳанд.

Мушкилии дигар ва бисёр муҳим ин мебошад, ки дар натиҷаи обшавии пиряхҳо сатҳи баҳру уқёнусҳо низ баланд гардида, заминҳои наздисоҳилӣ зери об мондаанд. Дар навбати худ ин падидаи фалокатзо ба киштзорҳо ва зиндагии мардуми минтақаҳои наздисоҳилӣ таъсири манфии худро расонда истодааст. Бо ин гуфтаҳо тахмин кардан мумкин аст, ки обшавии пиряхҳо дар солҳои наздик инсониятро ба афзоиши мушкилоти глобалии экологӣ рӯ ба рӯ мекунад.

Дар ибтидои асри XXI таваҷҷуҳи ҷомеаи ҷаҳонӣ ба ҳалли мушкилоти глобалии экологӣ ба таври назаррас афзоиш ёфт, зеро инсоният таҳдиди коҳиши ҳавои тоза ва обро беш аз беш дарк намуд. Инро созмонҳои бонуфузи байналмилалӣ тасдиқ мекунанд.

Тоҷикистон низ тӯли бистсолаи охир ҳамчун яке аз кишварҳои асосии ташаббускор дар пешгирӣ аз мушкилоти обу иқлим баромад мекунад. Дар тӯли муддати начандон дарози таърихӣ панҷ пешниҳоди ҷониби Тоҷикистон аз тарафи ҷомеаи ҷаҳонӣ хуш пазируфта шуд ва боиси афзун гардидани эътибори сиёсии он гардид. Ин нуфузу эътибор ва ташаббускории рӯзафзун ба номи фарзанди баномуси миллат, Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон вобастагии зич дорад. Маҳз ин нафар дар ибтидои сада диққати ҷомеаи ҷаҳониро ба масъалаҳои мазкур равона намуд. Тӯли ин солҳо аз минбари бонуфузи созмонҳои байналмилалӣ натанҳо барои баррасии масъалаҳои дохилии Тоҷикистон балки барои ҳалли мушкилоту муаммоҳои глобалии сайёра талош намуд. Ин аст, фидокории фарзанди фарзона ва боору номуси тоҷик.

Тоҷикистон бо сарварии муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳамчун як ташаббускори сиёсии сатҳи ҷаҳонӣ муаррифӣ гардида, барои муттаҳид намудани саъю кӯшиши тамоми ҷонибҳои манфиатдор, бахусус роҳбарони сиёсии ҷаҳон дар қабул ва татбиқи он шароит фароҳам меорад

Ба шарофати ташаббусҳои сатҳи ҷаҳонӣ ва хизматҳои хоси Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, Тоҷикистон имрӯз ҳамчун иҷрокунандаи вазифаҳои муҳимтарин ва калидӣ дар ҳалли мушкилоти глобалӣ дар сатҳи ҷаҳонӣ ва минтақавӣ шинохта шудааст.

Неъматулло Фаттоев, директори Литсейи политехникии шаҳри Душанбе

30 май Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон барои иштирок дар нахустин Саммити сарони давлатҳои “Осиёи Марказӣ – Италия” ба шаҳри Остонаи Ҷумҳурии Қазоқистон сафар карданд.

Дар фурудгоҳи байналмилалии Душанбе Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро Раиси Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Раиси Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, муовини якуми Роҳбари Дастгоҳи иҷроияи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дигар шахсони расмӣ гусел намуданд.

Дар ин сафар Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро вазири корҳои хориҷӣ, ёрдамчиёни Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба масъалаҳои робитаҳои хориҷӣ ва оид ба масъалаҳои иқтисодӣ ва дигар шахсони расмӣ ҳамроҳӣ мекунанд.

30 май Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон директори иҷроияи Бунёди иқлими сабз Мафалда Дуартеро, ки барои иштирок дар нахустин Конфронси байналмилалии сатҳи баланд оид ба ҳифзи пиряхҳо ба Душанбе ташриф овардаанд, ба ҳузур пазируфтанд.

Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон изҳори умед карданд, ки Бунёди иқлими сабз ба татбиқи ҳадафҳои конфронс ва пешбурди талошҳои глобалӣ баҳри пешгирӣ аз обшавии босуръати пиряхҳо мусоидати муассир хоҳад кард.

Ба масъалаи татбиқи лоиҳаҳо дар соҳаҳои энергетика, кишоварзӣ, таъмини устуворӣ дар муқобили хатарҳои табиӣ, рушди бахши хусусӣ ва беҳтар намудани хизматрасонӣ дар бахши обуҳавошиносӣ таваҷҷуҳи зиёд зоҳир гардид.

30 май Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон Директори генералии Созмони ҷаҳонии исломӣ оид ба масъалаҳои маориф, илм ва фарҳанг (ИСЕСКО) Салим ал-Моликро, ки барои иштирок дар нахустин Конфронси байналмилалии сатҳи баланд оид ба ҳифзи пиряхҳо ба Душанбе ташриф овардаанд, ба ҳузур пазируфтанд.

Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон иброз доштанд, ки Тоҷикистон ба густариши ҳамкорӣ дар самтҳои фарҳанг, илм ва маориф бо шарикони байналмилалӣ, аз қабили ИСЕСКО таваҷҷуҳи хос зоҳир мекунад.

Таҳияи лоиҳаҳои муштарак дар бахшҳои омӯзиши мероси ғайримоддӣ, тарғиби ҳунарҳои суннатӣ ва таҳкими заминаҳои илмии ҳифзи ёдгориҳои таърихӣ аз мавзуъоти муҳими суҳбат буд.

Гуфта шуд, ки Тоҷикистон омода аст, бо такя ба мероси ғании илмиву фарҳангии худ дар ҳамкорӣ бо ИСЕСКО ба рушди фазои фарҳангиву илмии минтақавӣ ва ҷаҳонӣ, ҳамчунин, соҳаи маориф минбаъд ҳам саҳмгузор бошад.

 30 май Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар доираи аввалин Конфронси байналмилалии сатҳи баланд оид ба ҳифзи пиряхҳо муовини Раиси Шурои машваратии сиёсии мардумии Чин, Раиси Кумитаи Созмони ҳамкории Шанхай оид ба ҳамсоягии нек, дӯстӣ ва ҳамкорӣ хонум Шэн Юэюэро ба ҳузур пазируфтанд.

Дар мулоқот роҳҳои таҳкиму тавсеаи минбаъдаи шарикии ҳамаҷонибаи стратегии Тоҷикистону Чин баррасӣ шуд. Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз рушди муносибатҳои гуногунҷанбаи Тоҷикистону Чин бар асоси усули ҳамсоягии нек изҳори қаноатмандӣ намуданд.

Дастгирии доимии якдигар, аз ҷумла ташаббусҳои ҷаҳонии кишвари мо дар соҳаҳои обу иқлим, ҳамчунин, татбиқи онҳо таъкид карда шуд.

Ба татбиқи босамари муштараки лоиҳаҳо дар бахшҳои гуногуни иқтисод, бахусус энергетика, саноат, инфрасохтори нақлиётӣ, кишоварзӣ ва дигар соҳаҳои калидӣ таваҷҷуҳи зиёд зоҳир гардид.

Атрофи ташаббуси “Як камарбанд – як роҳ”, ҳамкорӣ дар чаҳорчӯби Созмони ҳамкории Шанхай ва қолаби “Осиёи Марказӣ – Чин” табодули афкор сурат гирифт.

Пешниҳод гардид, ки байни Ҳаракати ваҳдати миллӣ ва эҳёи Тоҷикистон ва Шурои машваратии сиёсии мардумии Чин робитаҳои корӣ ба роҳ монда шавад.

Дар маҳалли ҳамоиши сатҳи баланд - Кохи Сомони бӯстонсаройи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон беш аз 2500 коршиноси сатҳи баланд аз 80 кишвар, роҳбарони ҳайатҳои як қатор ҳукуматҳо, намояндагони воломақоми созмонҳои минтақавию байналмилалӣ, пажӯҳишгоҳҳо ва шарикони рушд, ҷамъ омаданд.

Чорабинӣ бо аксбардории якҷояи Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва роҳбарони ҳайатҳои иштирокдори нахустин Конфронси байналмилалии сатҳи баланд оид ба ҳифзи пиряхҳо оғоз гардид.

Бояд гуфт, ки барои инъикоси конфронс беш аз 450 хабарнигори васоити ахбори оммаи дохилу хориҷ, аз ҷумла 150 рӯзноманигор аз расонаҳои хориҷӣ номнавис шудаанд.

Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар нахустин Конфронси байналмилалии сатҳи баланд оид ба ҳифзи пиряхҳо иштирок ва суханронӣ намуданд.

Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон иштирокдорони чорабинии сатҳи баландро ба Тоҷикистон хайрамақдам гуфта, ба кори конфронс барору комёбӣ орзу карданд.

Сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон конфронсро қадами муҳим дар самти татбиқи қатъномаи Созмони Милали Муттаҳид дар бораи эълон намудани соли 2025 ҳамчун “Соли байналмилалии ҳифзи пиряхҳо” номиданд.

Таъкид гардид, ки ҳамоиши имрӯза барои табодули афкор вобаста ба ин мавзӯи ҳаётан муҳим, инчунин, истифодаи оқилонаи захираҳои об арсаи муколамаи судмандро фароҳам меоварад.

Роҳбари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон таваҷҷуҳи коршиносонро ба масъалаи обшавии босуръати пиряхҳо, ки имрӯз ба як буҳрони глобалии замони мо табдил ёфтааст, ҷалб карда, коҳишёбии онро раванди ташвишовар дар таърихи инсоният арзёбӣ намуданд.

Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон оид ба тағйирёбии иқлим, коҳишёбии бесобиқаи пиряхҳо ва оқибатҳои фоҷеабори он барои аҳолии сайёра бо таҳлилҳо андешаронӣ намуда, зарур шумурданд, ки ҷомеаи ҷаҳонӣ барои дарёфти ҳалли ин мушкилот бояд талошу кӯшиши муштарак ба харҷ диҳанд.

Таъкид карда шуд, ки Тоҷикистон низ, ҳамчун кишвари дорои бузургтарин пиряхҳои Осиёи Марказӣ, ба ин мушкилот дучор шудааст.

Сарвари давлат иброз доштанд, ки камшавии пиряхҳо на танҳо ба мероси табиии мо, балки ба ҳаёти миллионҳо нафар дар минтақа таҳдид мекунад.

Пешниҳод карда шуд, ки бо мақсади мониторинги фарогири пиряхҳо, инчунин, барномарезӣ ва татбиқи чораҳои таъхирнопазир барои ҳифзи онҳо ҳамкории муассир бо ҳама шарикон густариш дода шавад.

Дар ин зимн, ҳамчунин, навовариҳои зеҳнӣ ва кумакҳои молию техникӣ зарур шумурда шуд.

Зикр гардид, ки пиряхҳои Тоҷикистон на танҳо манбаи бузурги оби дарёҳои Осиёи Марказӣ ба шумор мераванд, балки дар нигоҳдории устувории иқлими минтақа нақши калидиро иҷро намуда, барои ҳифзи иқлими глобалӣ низ аҳаммияти муҳим доранд ва зимнан, ҳолати кунунии ин пиряхҳо таҳқиқоти илмии дақиқро талаб мекунад.

Бо дарназардошти ҷойгир будани зиёда аз 60 фоизи пиряхҳои минтақа дар Тоҷикистон, ҳамчунин пешниҳод гардид, ки якҷо бо шарикони рушд ва пажуҳишгоҳҳои илмиву-таҳқиқотӣ экспедитсияи фарогири омӯзиши пиряхҳои Тоҷикистон ташкил шуда, дар кишвари мо як озмоишгоҳи минтақавии яхшиносӣ таъсис дода шавад.

Аз ҳамаи шарикон ва ҷонибҳои манфиатдор даъват карда шуд, ки ин ташаббусро дастгирӣ намоянд ва ба ин васила дар татбиқи “Даҳсолаи амал барои илмҳои яхшиносӣ - солҳои 2025-2034” саҳми муносиби худро гузоранд.

Роҳбари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон изҳор доштанд, ки Тоҷикистон тайи бист соли охир рӯзномаи об ва иқлимро дар арсаи байналмилалӣ фаъолона пешбарӣ намуда, ҳамзамон бо ин, зарурати вокуниши фаврию муштаракро барои ҳифзи пиряхҳо таъкид мекунад.

Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ёдовар шуданд, ки бо дарназардошти аҳаммияти масъалаи мазкур, бо ибтикори Тоҷикистон дар асоси қатъномаи Маҷмаи Умумии Созмони Милали Муттаҳид соли 2025 ҳамчун “Соли байналмилалии ҳифзи пиряхҳо” ва 21 март “Рӯзи ҷаҳонии пиряхҳо” эълон гардида, дар назди Созмони Милал Бунёди эътимоди байналмилалӣ оид ба ҳифзи пиряхҳо таъсис дода шуд.

Зарур шумурда шуд, ки давлатҳо ва созмонҳои байлналмилалию минтақавӣ бо мақсади таъмини фаъолияти босамари ин Бунёд, ҳарчи бештар саҳми молиявии худро гузоранд.

Президенти кишвар дар бораи ташаббуси Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҷумҳурии Фаронса ва қабули қатъномаи СММ оид ба эълон кардани солҳои 2025-2034 ҳамчун “Даҳсолаи амал барои илмҳои яхшиносӣ” андешаронӣ намуданд.

Сарвари давлати мо муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон барои ҳифзи пиряхҳо андешидани тадбирҳои таъхирнопазирро зарур шумурда, як қатор пешниҳодҳо ба миён гузоштанд. Аз ҷумла, баланд бардоштани сатҳи огаҳии ҷомеаи ҷаҳонӣ оид ба нақши ҳаётан муҳимми пиряхҳо, таҳкими ҳамкории байналмилалӣ, ба роҳ мондани мониторинги фарогир ва таҳқиқоти илмӣ бо мақсади беҳтар дарк намудани ҷараёни тағирёбии пиряхҳо ва таъсири онҳо ба тағйирёбии глобалии иқлим, татбиқи иқдомҳои дастҷамъӣ ба мақсади бартараф намудани оқибатҳои иҷтимоию иқтисодии обшавии босуръати пиряхҳо, бахусус таъсири он ба дастрасӣ ба об, ҳифзи амнияти озуқаворӣ, истеҳсоли неруи барқ ва ҳифзи мероси фарҳангию табиӣ.

Ҳамчунин, аз ҷониби Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон пешниҳод шуд, ки аксарияти чораҳои ба ҳифзи пиряхҳо равонашуда ҳамоҳанг гардад.

Роҳбари давлат инчунин, пешниҳод намуданд, ки Стратегияи глобалии ҳифзи пиряхҳо дар сатҳи ҷаҳонӣ таҳия гардад.

Дар фароварди сухан Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон иброз доштанд, ки натиҷаҳои Конфронси имрӯза, аз ҷумла Эъломияи Конфронси Душанбе ва муроҷиати иштирокдорони Конфронс ҳамчун даъват ба иқдомҳои амалгароёнаи ҷомеаи ҷаҳонӣ барои саҳмгузорӣ дар равандҳои муҳимми глобалӣ дар соҳаи обу иқлим ва рушди устувор хизмат хоҳанд кард.

Баъди суханронии Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон як қатор коршиносони сатҳи баланд, роҳбарони ҳайатҳои ҳукуматҳои кишварҳо ва ташкилоту созмонҳои байналмилалию минтақавӣ, муовини аввали Дабири кулли Созмони Милали Муттаҳид Амина Муҳаммад, Сарвазири Ҷумҳурии Исломии Покистон Шаҳбоз Шариф, муовини аввали Президенти Ҷумҳурии Исломии Эрон Муҳаммадризо Ориф, муовини аввали Президенти Ҷумҳурии Зимбабве Константино Чивенга, ноиби Президенти Ҷумҳурии Гамбия Муҳаммад Яллоу, ноиби Президенти Ҷумҳурии Малдив Ҳусейн Муҳаммад Латиф, Дабири кулли Созмони ҷаҳонии метеорология Селеста Сауло, муовини директори генералии ЮНЕСКО Лидия Брито, директори иҷроияи Хазинаи кӯдакони СММ (ЮНИСЕФ) Кетрин Мери Рассел, муовини Дабири кулли Созмони Милали Муттаҳид, котиби иҷроияи Комиссияи иқтисодӣ ва иҷтимоии Созмони Милали Муттаҳид барои Осиё ва Уқёнуси Ором (ЭСКАТО) Армида Салсиаҳ Алишаҳбана, ноиби Президенти Бонки Осиёии Рушд Ингминг Янг ва ноиби Президенти Бонки сармоягузории инфрасохтории Осиё Аҷай Бҳушан сухан гуфта, ба ташаббусҳои ҷаҳонии Тоҷикистон дар самти ҳалли мушкилоти пиряхҳо ва ҳифзи онҳо баҳои баланд доданд.

Дар назар аст, ки аз руи натиҷаи кори нахустин Конфронси байналмилалии сатҳи баланд оид ба ҳифзи пиряхҳо Эъломияи Душанбе оид ба пиряхҳо, Даъвати Душанбе ва Ҷамъбасти Раис қабул хоҳад шуд.

Пиряхҳо ҳамчун манбаи муҳимми оби ширин дар саросари ҷаҳон нақши ҳаётан муҳимро бозида, барои таъмини экосистемаҳои гуногун ва фаъолияти инсоният аҳамияти бузург доранд. Тахмин меравад, ки тақрибан 70% оби ширини рӯи Замин дар пиряхҳо нигоҳ дошта мешавад. Ин захираҳо, махсусан дар минтақаҳои кӯҳӣ, манбаи асосии оби дарёҳо ва системаҳои обёрӣ маҳсуб мешаванд. Вале, бо зиёд шудани ҳарорати миёнаи сайёра дар натиҷаи гармшавии глобалӣ, суръати обшавии пиряхҳо босуръат афзоиш ёфта истодааст.

Тадқиқотҳо нишон медиҳанд, ки дар давоми сад соли охир масоҳати пиряхҳои ҷаҳон ба таври назаррас коҳиш ёфта, зиёда аз 50% пиряхҳо аз байн рафтаанд. Ин раванд метавонад ба сарнавишти миллиардҳо одамоне, ки ба оби ин пиряхҳо вобастаанд, таъсири манфӣ расонад.

Солҳои охир яке аз мушкилотҳои глобалие, ки ҷомеаи ҷаҳониро ба ташвиш овардааст, ин обшавии пиряхҳо мебошад. Дар робита ба ин 14 декабри соли 2022 Маҷмаи Умумии Созмони Милали Муттаҳид зимни иҷлосияи 77-уми худ қатъномаи “Соли 2025 - Соли байналмилалии ҳифзи пиряхҳо”-ро, ки аз ҷониби Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбарӣ шуда буд, бо иттифоқи оро қабул кард.

Он яке аз қатъномаҳои нодир ба ҳисоб меравад, зеро дар он ҳам эълони Рӯзи байналмилалӣ ва ҳам Соли байналмилалӣ дарҷ гардидааст. Иқдоми навбатии Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо пуштибонии 153 кишвари узви СММ пазируфта шуд.

Бо коҳиш ёфтани ҳаҷми пиряхҳо, ҷараёни оби дарёҳо тағйир меёбад. Дар солҳои аввал, обшавии босуръати пиряхҳо боиси афзоиши оби дарёҳо ва хатари обхезиҳо мегардад. Таъсири манфии обшавии пиряхҳо ба кишоварзӣ, бахусус ба амнияти озуқаворӣ низ хеле ҷиддӣ мебошад. Дар Тоҷикистон ва дигар кишварҳои Осиёи Марказӣ, 80% заминҳои кишоварзӣ тавассути обёрии сунъӣ серҳосил мешаванд. Паст шудани миқдори оби рӯизаминӣ ва хушкшавии чашмаҳо ва дарёҳо боиси кам шудани ҳосилнокии заминҳо ва ҳатто бекор мондани баъзе минтақаҳои кишоварзӣ мегардад. Ин раванд ба амнияти озуқаворӣ таҳдиди ҷиддӣ мекунад, зеро камбуди об сабаби паст шудани истеҳсоли маҳсулоти кишоварзӣ ва болоравии нархҳои ғизо мегардад. Созмони Милали Муттаҳид пешгӯӣ мекунад, ки то соли 2050 нархи маҳсулоти асосии озуқаворӣ метавонад то 30-50% афзоиш ёбад, ки ин ба кишварҳои камбизоат таъсири сахт мерасонад.

Илова бар ин, камшавии захираҳои обӣ метавонад боиси буҳронҳои иҷтимоӣ ва иқтисодӣ гардад. Дар бисёр кишварҳои ҷаҳон, бахусус дар Осиёи Марказӣ, қаторкӯҳҳои Ҳимолой ва Анд, оби пиряхҳо на танҳо барои кишоварзӣ, балки барои таъмини нерӯи барқ низ истифода мешавад. Маҳз нерӯгоҳҳои обӣ аз манбаъҳои асосии истеҳсоли барқ дар ин минтақаҳо маҳсуб мешаванд. Кам шудани оби дарёҳо метавонад ба фаъолияти нерӯгоҳҳои обӣ таъсир расонида, боиси камбуди нерӯи барқ ва болоравии нархҳои он гардад. Ба гуфтаи Бонки Ҷаҳонӣ, то соли 2040, камшавии захираҳои обӣ метавонад ба поин рафтани иқтидори истеҳсолии нерӯгоҳҳои обӣ то 20-30% сабаб шавад.

Аммо дар баробари ин, дар Ҷумҳурии Тоҷикистон НБО Роғун бунёд шуда истодааст, ки нерӯи барқи аз ҷиҳати экологӣ тоза истеҳсол хоҳад намуд. Ин нерӯгоҳ на танҳо барои таъмини эҳтиёҷоти дохилии кишвар ба нерӯи барқ муҳим аст, балки метавонад дар оянда ба содироти нерӯи барқ ба кишварҳои ҳамсоя низ мусоидат намояд.

Бо дарназардошти коҳиши захираҳои обӣ дар ҷаҳон ва таъсири он ба фаъолияти нерӯгоҳҳои обӣ, аҳамияти НБО Роғун боз ҳам бештар мегардад. Бо иқтидори пурраи худ, ин нерӯгоҳ метавонад норасоии нерӯи барқро ҷуброн намуда, ба рушди устувори иқтисодиёти Тоҷикистон ва минтақа кӯмак расонад.

Ҳамзамон, истифодаи манбаъҳои таҷдидшавандаи энергия ва идоракунии самараноки захираҳои обӣ метавонанд барои пешгирии буҳронҳои эҳтимолии энергетикӣ ва иқтисодӣ нақши муҳим бозанд. Аз ин рӯ, рушди инфрасохтори гидроэнергетикӣ ва ҳамкориҳои минтақавӣ дар соҳаи истифодаи об ва нерӯи барқ бояд дар маркази таваҷҷуҳи кишварҳои минтақа қарор гиранд.

Барои пешгирии оқибатҳои фоҷиабори обшавии пиряхҳо, тадбирҳои мушаххас ва самаранок бояд андешида шаванд. Пеш аз ҳама, давлатҳо бояд сиёсати ҳифзи пиряхҳо ва идоракунии дурусти захираҳои обиро таҳким бахшанд. Технологияҳои сарфакоронаи обёрӣ, аз қабили истифодаи системаи қатрагӣ ва барномаҳои коркарди дубораи об метавонанд ҳамчун роҳҳои муассир истифода шаванд. Илова бар ин, ҳамкориҳои байналмилалӣ барои ҳифзи пиряхҳо ва идоракунии манбаъҳои обӣ бояд густариш ёбанд. Ташаббуси Тоҷикистон дар эълон гардидани "Соли 2025 – соли байналмилалии ҳифзи пиряхҳо" як қадами муҳимме дар ин самт ба ҳисоб меравад, ки таваҷҷуҳи ҷомеаи ҷаҳониро ба ин масъалаи муҳим равона мекунад.

Ташаббусҳои ҷаҳонии ҷониби Тоҷикистон дар самти истифодаи оқилонаи об ва ҳифзи пиряхҳо назаррас буда, маҳз бо пешниҳоди Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар сатҳи СММ як қатор чорабиниҳои байналмилалӣ баргузор ва пешниҳодҳои созанда ироа шуданд.

Бо мақсади ҳалли масъалаҳои обу экология Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар сатҳи Созмони Миллали Муттаҳид соли 2003 “Соли байналмилалии оби тоза”, солҳои 2005-2015 Даҳсолаи байналмилалии “Об барои ҳаёт”, соли 2013 “Соли байналмилалии ҳамкорӣ дар соҳаи об”, солҳои 2018-2028 Даҳсолаи байналмилалии амал “Об барои рушди устувор”, соли 2025 “Соли байналмилалии ҳифзи пиряхҳо” ва 21 март ҳамчун “Рӯзи байналмилалии ҳифзи пиряхҳо” эълон карда шуд.

Ҳамин тариқ, обшавии босуръати пиряхҳо як мушкили ҷиддии умумиҷаҳонӣ буда, ба захираҳои обӣ, кишоварзӣ ва амнияти озуқаворӣ таъсири бевосита мерасонад. Агар чораҳои таъхирнопазир андешида нашаванд, инсоният бо мушкилоти сахти норасоии об, камшавии маҳсулоти озуқаворӣ ва таназзули иқтисодӣ рӯ ба рӯ хоҳад шуд. Аз ин рӯ, ҳифзи пиряхҳо ва идоракунии оқилонаи захираҳои обӣ бояд яке аз самтҳои асосии рушди устувор ва сиёсати экологӣ дар тамоми ҷаҳон гардад.

Нахустин Конфронси байналмилалии сатҳи баланд оид ба ҳифзи пиряхҳо, тайи 3 рӯз 29-31 дар шаҳри Душанбе бо иштироки роҳбарони кишварҳо, коршиносони байналмилалӣ, намояндагони беш аз 70 ташкилоти минтақавию байналмилалӣ баргузор гашта истодааст.

Итминон дорем, ки баргузории Конфронси байналмилалии сатҳи баланд оид ба ҳифзи пиряхҳо дар шаҳри Душанбе натиҷаи хуб дода, ҷиҳати пешгирии обшавии пиряхҳо як қатор корҳо анҷом дода мешавад.

Давлатшоева Рухшона, директори Литсейи касбии насоҷии шаҳри Душанбе

Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомали Раҳмон ҳамчун сиёсатмадори сатҳи ҷаҳонӣ дар минбарҳои баланди байналмилалӣ пайваста бо пешниҳодҳо оиди роҳҳои ҳалли масоили барои ҷаҳониён зарур баромад намуда, доимо ояндаи инсониятро андеша карда, барои ба зиндагии боз ҳам шоиста расидани башарият масъалаҳои зиёдеро ба миён гузошта, барои ҳалли онҳо чораҳои зиёдеро андешидаанд.

Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон то ин дам муаллифи чаҳор ташаббуси сатҳи ҷаҳонӣ: “Соли байналмиллалии оби тоза 2003”, ”Соли байналмиллалии ҳамкорӣ дар соҳаи об 2013”, “Даҳсолаи байналмиллалии амалиёти об барои ҳаёт 2005-2015”, “Даҳсолаи байналмиллалии амал “Об барои рушди устувор 2018-2028” мебошанд ва эълон гардидани “Соли 2025 - Соли байналмилалии ҳифзи пиряхҳо” ташаббуси навбатии кишвари мо дар сатҳи ҷаҳонӣ мебошад, ки бо пешниҳоди Роҳбари давлати мо Маҷмаи Умумии Созмони Милали Муттаҳид зимни иҷлосияи 77-уми худ қабул намудааст.

Бояд зикр намуд, давоми солҳои охир таъсири манфии гармшавии иқлим, тасодуфан обшавии пиряхҳо мушоҳида мегардад, ки метавонад оқибатҳои номатлуберо чун, тақсимоти нодурусти об дар обанборҳои сунъӣ, неругоҳҳои барқии обӣ, киштзорҳо, маҳалҳои ахолинишин ба миён орад. Дар Паёми Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 21 декабри соли 2021 таъкид шудааст: «Дар давоми чанд даҳсолаи охир дар кишвари мо қариб сеяки ҳаҷми умумии пиряхҳо аз байн рафт, ки зиёда аз 60 фоизи захираҳои оби минтақаи Осиёи Миёна аз он ташкил карда мешавад. Бо дарназардошти ин, кишвари мо дар якҷоягӣ бо шарикони байналмилалии худ барои эълони соли 2025 Соли байналмилалии ҳифзи пиряхҳо, таҷлил намудани Рӯзи умумиҷаҳонии ҳифзи пиряхҳо ва таъсиси Хазинаи байналмилалии ҳифзи пиряхҳо саъй дорад. Дар робита ба тағйирёбии иқлим, бесобиқа боло рафтани ҳарорати миёнаи сайёраи Замин ва оқибатҳои манфии ҳаёти инсон, олами набототу ҳайвонот ва пиряхҳои кишвар олимони моро зарур аст, ки дар ин минтақаҳо якҷо бо олимон тадқиқот, ва мониторинги доимиро ба роҳ монанд».

Вобаста ба ин масъала дар сатҳи байналмилалӣ ҳанӯз моҳи марти соли 2021 зимни нахустин ҷаласаи пешвоёни Эътилофи обу иқлим Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон иброз дошта буданд, ки обшавии босуръати пиряхҳо дар баробари зиёдшавии истеъмоли об, ки аз афзоиши аҳолӣ ва рушди иқтисодӣ вобастагӣ дорад, метавонад ба оқибатҳои манфӣ оварда расонад. Аз тарафи коршиносони соҳа обшавии пиряхҳо ҳатто дар Антарктида ва Арктика ба қайд гирифта шудааст. Пиряхҳо дар натиҷаи гармшавии иқлим ба обшавӣ дучор шуда истодаанд, ки Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон пиряхи калонтарин дар Тоҷикистон – Ванҷяхро (Федченко) мисол оварданд, дарозии он ба 75 километр мерасад. Тадқиқотҳо нишон медиҳанд, ки дар давоми 70-80 соли охир пиряхи Ванҷях об шуда истода, майдони он ба 44 километри мураббаъ кам шудааст.

Президенти мамлакат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар Паёми шодбошии худ ба муносибати қабул гардидани қатъномаи Маҷмаи Умумии СММ дар бораи эълон гардидани “Соли 2025 - Соли байналмилалии ҳифзи пиряхҳо” ихҳор доштанд, ки тағйирёбии глобалии иқлим ба сифати яке аз мушкилоти муосир, пеш аз ҳама, ба ҳолати пиряхҳо, захираҳои барф ва об таъсири манфӣ мерасонад.Ҷомеаи ҷаҳонӣ хуб дарк мекунад, ки коҳиш ва харобшавии минбаъдаи манбаъҳои обҳои ошомиданӣ дар сайёра метавонад аҳли башарро ба фалокатҳои зиёди ҷонӣ, иҷтимоӣ ва иқтисодӣ дучор намояд. Аз ин лиҳоз, ба ҷомеаи ҷаҳонӣ зарур меояд, ки барои ҳалли ин масоили глобалӣ ҳарчи зудтар чораҳои зарурии муштаракро таҳия ва татбиқ намояд.

Бояд зикр намоем, ки қабул гардидани Қатъномаи «Соли 2025 - Соли байналмилалии ҳифзи пиряхҳо» барои баланд бардоштани нуфузи Тоҷикистон дар масъалаи ҳифзи пиряхҳо ва ҷалби таваҷҷуҳи ҷомеаи ҷаҳон ба ин масъала такони ҷиддӣ хоҳад бахшид. Таъсис додани Фонди боварии байналмилалӣ барои саҳмгузорӣ ба ҳифзи пиряхҳоро муҳаққиқон қадами устуворе ҷиҳати суръат бахшидан ба баргузории экспедитсияҳо дар масъалаи ҳифзи пиряхҳо ном мебаранд. Ҳамзамон, дар соли 2025 баргузор гардидани Конфронси байналмилалӣ оид ба ҳифзи пиряхҳо дар шаҳри Душанбе имконияти хубе барои муаррифии иқтидори илмӣ ва имконияти бунёдии Тоҷикистон дар масъалаи ҳифзи пиряхҳо арзёбӣ мегардад.

Мо мутмаинем, ки ташаббусси навбатии сатҳи ҷаҳонии Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон оид ба эълон намудани «Соли 2025 - Соли байналмилалии ҳифзи пиряхҳо» барои ҷаҳон ва башарият манфиатбахш буда, дар шароити ҷаҳонишавиии муосир ва бархурди манфиатҳои миллӣ, ҳамчун замина ҳифзи муҳити солим, сарсабзии сайёра ва ҳаёти наслҳои ояндаи инсониятро таъмин менамояд.

Аҳмадшо Саидзода н.и.п, дотсент, директори Литсейи касбии техникии сохтмони шаҳри Душанбе

Имрӯз дар Китобхонаи миллии Тоҷикистон дар ҳошияи нахустин Конфронси байналмилалии сатҳи баланд оид ба ҳифзи пиряхҳо дар шаҳри Душанбе бо ташаббуси Кумита оид ба таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар ҳамкорӣ бо Коллеҷи муҳандисию омӯзгории шаҳри Душанбе Конференсияи байналмилалии илмӣ-амалӣ дар мавзӯи “Тоҷикистон – пешоҳанги ҳифзи пиряхҳо дар ҷаҳон” баргузор гардид.

Дар чорабинӣ раиси Кумита академик Фарҳод Раҳимӣ, муовинони раис Баҳрулло Давлатзода ва Алишер Ализода, сардорони раёсату шуъбаҳо, кормандони дастгоҳи марказии Кумита, роҳбарият, кормандону омӯзгорони муассисаҳои таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбии шаҳри Душанбе иштирок намуданд.

Конференсияро бо сухани муқаддимавӣ академик Фарҳод Раҳимӣ ифтитоҳ намуда, иброз дошт, ки дар шароити имрӯз гармшавии ҳарорати ҳаво, обшавии пиряхҳо, хушк шудани чашмаву дарёчаҳои минтақаҳои аҳолинишин ва дигар пайомадҳои офатҳои табиӣ ба яке аз мушкилоти глобалӣ мубаддал гашта, ба иқтисодиёт ва ҳаёти мардуми осоиштаи дунё рӯз ба рӯз таъсири манфӣ мерасонанд.

«Дар Тоҷикистон манбаи асосии об пиряхҳо ва барфу борон ба ҳисоб мераванд. Пиряхҳо яке аз бойигариҳои беҳамто ва манбаи оби ошомидании сарзамини Тоҷикистон мебошанд. Майдони умумии пиряхҳо 8476,2 километри мураббаъ мебошад, ки қариб 6 дарсади масоҳати ҷумҳуриро ташкил медиҳад. Бинобар гармшавии иқлими сайёра, давоми 30 соли охир дар Тоҷикистон 1000 пирях об шудааст. Муаммои тағйирёбии иқлим ва пайомадҳои он, бахусус обшавии босуръати пиряхҳо, аз масъалаҳое мебошад, ки ҷомеаи ҷаҳон, аз ҷумла Тоҷикистонро, нигарон кардааст. Оқибати ин тағйирёбӣ ба захираҳои обии Осиёи Марказӣ таъсиррасон буда, аллакай, аз худ дарак дода истодааст», - гуфт академик Фарҳод Раҳимӣ.

Таъкид гардид, ки аҳамияти пирях бобати ба об таъмин кардани соҳаҳои гуногуни халқи мамлакат бузург аст. Қариб ҳамаи обҳое, ки дар ҳудуди Тоҷикистон ташаккул меёбанд, барои нӯшидан ва истифода дар соҳаи кишоварзӣ мувофиқанд. Дар минтақаи Осиёи Марказӣ, махсусан ҳудуди Тоҷикистон, ки яке аз манотиқи ба тағйирёбии иқлим осебпазир мебошад, бинобар сабаби баланд шудани ҳарорат, кам гаштани миқдори боришот ва дигар омилҳои метеорологӣ захираи пиряхҳо коҳиш меёбад.

Зикр карда шуд, ки Тоҷикистон таҳти роҳбарии Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар арсаи байналмилалӣ ҳамчун давлати ташаббускор дар соҳаи обу иқлим эътироф шудааст. Боиси хурсандист, ки ташаббуси панҷуми кишвари мо дар соҳаи об аз ҷониби Маҷмаи умумии Созмони Милали Муттаҳид бо қабули қатъномаи махсус тасдиқ шуда, тибқи ин қатънома, соли 2025 ҳамчун Соли байналмилалии ҳифзи пиряхҳо эълон гардид ва аз оғози соли 2025 ҳамасола 21-уми март ҳамчун Рӯзи ҷаҳонии пиряхҳо таҷлил мешавад.

Дар идомаи чорабинӣ олимону коршиносони дохилию хориҷӣ, аз ҷумла директори Маркази рушди инноватсионии илм ва технологияҳои нави Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Қодиров Анвар Саидқулович, ходими калони Маркази омӯзиши пиряхҳои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Убайдуллоҳи Равшан, сармутахасиси Шуъбаи пешгӯии обшиносии Маркази пешгӯии обуҳавосанҷии Агентии обуҳавошиносии Кумитаи ҳифзи муҳити зисти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон Раҳимзода Амрулло Сикандаршо, мудири кафедраи геоэкологияи Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи С. Айнӣ Шоназаров Беҳрӯз Баҳромович ба таври ҳузурӣ ва директори Маркази сайёҳии фавқулодда, саломатӣ ва сайёҳии Донишгоҳи Химачал Парадеши шаҳри Деҳлии Ҷумҳурии Ҳиндустон Сандип Кулшрешта, директори Коллеҷи донишҳои тиҷоратии Донишгоҳи марказии Карнатакаи Ҷумҳурии Ҳиндустон Мехендер Гавинола Редди, профессорони Донишкадаи технологии Чайтания Бхарати шаҳри Ҳайдарободи Ҷумҳурии Ҳиндустон Савмия Кети Редди, Пурна Чандрика ва донишҷӯи Коллеҷи олии технологияҳои информатсионӣ ва навини шаҳри Семейи Ҷумҳурии Қазоқистон Рахимбетова Дилназ Айдарбековна тариқи маҷозӣ маърӯза карданд.

Сиёсати давлатии ҷавонон маҷмуи тадбирҳои мушаххас ва мақсадноки Ҳукумати кишвар аст, ки барои таъмини рушди таълиму тарбия, таҳкими мавқеи ҷавонон дар ҷомеа, ҷалби онҳо ба ҳаёти сиёсӣ, иқтисодӣ ва фарҳангӣ нигаронида шудааст.

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи сиёсати давлатии ҷавонон», ки соли 1992 қабул гардид, яке аз аввалин санадҳои ҳуқуқиест, ки мақоми ҷавононро дар ҷомеаи навини тоҷикон танзим намуда, заминаи мустаҳкам барои дигар барномаҳо ва стратегияҳои давлатии ҷавонон фароҳам овард.

Сиёсати давлатии ҷавонон дар асоси ниёзҳои равонӣ, иҷтимоӣ, иқтисодӣ ва фарҳангии ҷавонон таҳия мешавад. Созмонҳои ҷавонон, ки мақсад ва вазифаҳои худро дар пешрафти ҷавонон ва беҳбудии онҳо мебинанд, нақши калидӣ дар амали кардани сиёсати мазкур доранд. Ин созмонҳо ба маърифати ҳуқуқии ҷавонон, рушди фарогир ва иҷтимоии онҳо, инчунин ҷалби ҷавонон дар фаъолияти сиёсӣ, иҷтимоӣ ва иқтисодӣ кӯмак мерасонанд.

Созмонҳои ҷавонон ташкилотҳое мебошанд, ки ба ҳимояи манфиатҳои ҷавонон ва мусоидат ба рушди иҷтимоӣ, фарҳангӣ ва иқтисодӣ ихтисос ёфтаанд. Ин созмонҳо метавонанд дар шакли ҳизбҳо, ассотсиатсияҳо, клубҳо ё маҳфилҳои ҷавонон фаъолият кунанд. Вақте ки онҳоро бо сиёсати давлатии ҷавонон пайванд медиҳем, метавонем бигӯем, ки онҳо беҳтарин платформа барои робита байни ҳукумат ва ҷомеа, хусусан ҷавонон мебошанд.

Ҳамкории созмонҳои ҷавонон бо давлат ва муассисаҳои давлатӣ як масъалаи муҳим дар татбиқи сиёсати давлатии ҷавонон аст. Дар доираи ҳамкорӣ, чунин корҳоро метавонанд:

- Созмонҳои ҷавонон барои рушди ҷавонон дар соҳаҳои гуногун (масалан, таълим, ҷойи кор, саломатӣ ва фарҳанг) барномаҳо ва лоиҳаҳо роҳандозӣ кунанд.

- Воситаҳои иттилоотӣ дар дасти созмонҳои ҷавонон имкон медиҳанд, ки сиёсати Ҳукумати кишварро байни ҷавонон ба роҳ монад ва онҳоро дар бораи ҳуқуқҳояшон огоҳ созад.

- Созмонҳои ҷавонон метавонанд маърифати сиёсӣ ва ҳуқуқии ҷавононро баланд бардоранд ва онҳоро ба иштироки фаъол дар қарорсозӣ ҳидоят кунанд.

- Созмонҳои ҷавонон барои беҳтар кардани сатҳи зиндагии ҷавонон ва татбиқи сиёсати иҷтимоии давлатӣ дар якчанд ҷабҳаҳо кӯмак мекунанд:

- Барномаи шуғл ва омӯзиш: Созмонҳои ҷавонон метавонанд, ки барномаҳои шуғл ва омӯзиш барои ҷавонон эҷод намоянд, ки дар он ҷавонон тавонанд дониш ва малакаҳои кории худро равнақ диҳанд.

- Дастгирии ҷавонон дар шуруи зиндагӣ: Барномаҳои волонтёрӣ ва дастгирии иҷтимоӣ барои ҷавонон, кӯмак мекунанд, ки онҳо ба ҷомеа хизмат кунанд ва эҳсоси масъулият ва ҳувият пайдо кунанд.

- Дастрасии баробар: Ташкил кардани барномаҳои муайян барои равнақ додани имкониятҳои баробари таълим ва шуғл барои ҷавонони камбизоат ё аз хонаводаҳои зарардида.

- Барномаҳои созмонҳои ҷавонон дар соҳаи фарҳангӣ ва таълимӣ нақши муҳим доранд:

- Ташкили семинарҳо ва тренингҳо: Барномаҳои омӯзишӣ ва тренингҳо дар соҳаҳои фарҳангӣ, иҷтимоӣ ва корӣ, ки ҷавононро ба шодии маънавӣ ва илмӣ ташвиқ мекунанд.

- Маърифати фарҳангӣ: Пешбурди фарҳанг ва санъат дар байни ҷавонон, ташкил кардани фестивалҳо, намоишҳо ва чорабиниҳои муҳимми иҷтимоӣ ва фарҳангӣ, ки боиси баланд бардоштани ҳисси ватандорӣ ва масъулияти ҷавонон мегардад.

Созмонҳои ҷавонон метавонанд бо ташкилотҳои байналмилалӣ, аз қабили СММ, ЮНЕСКО ва дигар созмонҳои байналмилалӣ ҳамкорӣ кунанд, ки барои рушди соҳаи ҷавонон дар як пояи глобалӣ кӯмак мерасонанд. Ин ҳамкорӣ метавонанд аз ёдоварии масъалаҳои глобалӣ, аз қабили тағйироти иқлим ва ҳуқуқи инсон, то ташкили конференсияҳо ва саммитҳои байналмилалӣ, ки ҷавонон дар онҳо иштирок мекунанд, иборат бошад.

Барномаҳо ва лоиҳаҳои созмонҳои ҷавонон метавонанд бо кӯмак дар рушди муҳити корӣ барои ҷавонон, кам кардани сатҳи бекорӣ ва таъмини пешрафт дар сатҳи иқтисодӣ дар кишвар таъсир гузоранд. Ин метавонад дар шомил кардани ҷавонон ба меҳнат бозори нави иқтисодӣ ва дасти нав дар рушди истеҳсолот ва тиҷорат бошад.

Хулоса, созмонҳои ҷавонон дар татбиқи сиёсати давлатии ҷавонон нақши марказӣ бозида бо иҷрои барномаҳо ва лоиҳаҳои гуногун, ҳимояи манфиатҳои ҷавонон, таъмини ҳуқуқи онҳо ва рушди иқтисодӣ ва иҷтимоии ҷавонон кӯмак кунанд. Ҳамкориҳои мустаҳкам байни Ҳукумат ва созмонҳои ҷавонон як омили муҳим барои татбиқи муваффақи сиёсати давлатии ҷавонон мебошанд.

Далер ҶАЛИЛОВ, мудири шуъбаи тарбия ва кор бо ҷавонони Коллеҷи омӯзгории ба номи Хосият Махсумоваи шаҳри Душанбе

Воқеан, вобаста бо афзоиши аҳолӣ дар ҷаҳон ва тағйирёбии иқлим норасоии оби ошомиданӣ бошиддат меафзояд. Ҳамасола, танҳо тавассути маълумоти расмӣ дар рӯйи Замин бо сабаби сифати пасти об ва норасоии оби сифатнок 4,5 миллион одамон ҳалок гашта, анқариб як миллиарду 200 миллион одамон ба маризиҳои мухталиф гирифтор мегарданд.

Имрӯз дар Боғи фарҳангӣ - фароғатии ба номи Садриддин Айнии шаҳри Душанбе маросими ҷоизасупории озмуни ҷумҳуриявии «Малакаи касбӣ» миёни муассисаҳои таҳсилоти ибтидоии касбӣ баргузор гардид.

Дар маросими ҷамъбастии озмуни мазкур, Дилрабо Мансурӣ - Муовини Сарвазири Ҷумҳурии Тоҷикистон, Фарҳод Раҳимӣ – Раиси Кумита оид ба таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, муовинони раиси Кумита Давлатзода Баҳрулло, Ализода Алишер, Содиқзода Хурсанд – муовини якуми Директори Агентии назорат дар соҳаи маориф ва илми назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, роҳбари Намояндагии Иттиҳоди Аврупо дар Тоҷикистон Раймундас Каробли, роҳбарону омӯзгорони муассисаҳои таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбӣ, ғолибони озмун иштирок ва суханронӣ намуданд.

Қабл аз оғози маросими ҷоизасупори меҳмонон аз дастовардҳои муассисаҳои таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбии шаҳри Душанбе дидан намуданд.

Чорабиниро академик Фарҳод Раҳимӣ, ифтитоҳ намуда, иброз доштанд, ки озмуни ҷумҳуриявии «Малакаи касбӣ» соли дуюм аст бо ташаббуси Кумита дар ҳамкорӣ Иттиҳоди Аврупо дар доираи дастуру ҳидоятҳои Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҷиҳати соҳибкасб гардонидани аҳолии мамлакат баргузор мегардад.

Ташкили озмуну олимпиадаҳои ҷумҳуриявӣ дар пойтахти кишвар ва дигар шаҳру ноҳияҳои гуногуни ҷумҳурӣ агар аз як ҷиҳат боиси таҳкими дӯстии хонандагон гардад, аз дигар паҳлӯ, ба рушди сайёҳии дохилӣ замина мегузорад, зеро аксарияти донишҷӯён маҳз бо шарофати чунин сабқатҳо ба шаҳри Душанбе ва мавзеъҳои гуногуни кишвар сафар карда, бо таърих, имкониятҳои сайёҳӣ ва инфросохтори мавҷудааш шинос мешавад. Аз ин рӯ, тасмим дорем, ки дар оянда чунин озмуну олимпиадаҳо зиёд шуда, дар дигар шаҳру ноҳияҳои ҷумҳурӣ баргузор намоем.

Хонандагони муассисаҳои таълимӣ метавонанд дар ҳолати иштироки фаъолона ва ноил гардидан ба натиҷаҳои назаррас дар озмуни малакаи касбӣ муассисаи таълимиро муаррифӣ намуда, обрӯ ва нуфузи муассисаи таълимиро баланд бардошта барои ҷалби бештари довталабон ба муассисаи таълмӣ ва барои ҳавасманд гардидани хатмкунандагони синфҳои 9 ва 11-и муассисаҳои таҳсилоти миёнаи умумӣ барои давом додани таҳсил дар муассисаҳои таълимии таҳсилоти ибтидоии касбӣ саҳми арзандаи хешро гузоранд.

Зикр гардид, ки давлат ва Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон бо мақсади фардои дурахшони наврасону ҷавонон ва тамоми шаҳрвандони кишвар барои омӯзонидани касбҳои коргарӣ ба онҳо пайваста тадбир меандешад.

Дилрабо Мансурӣ, зимни баромади худ иброз дошт, ки бо мақсади пешрафти зинаҳои таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбӣ ва беҳтар намудани сатҳу сифати донишандӯзии хонандагону донишҷӯён ва тайёр намудани мутахассисони касбии дар бозори меҳнат рақобатпазир ва ба ин васила ғанӣ гардонидани нерӯи зеҳнӣ ва касбии коргарии кишвар Кумита оид ба таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон таъсис дода шуд.

Муовини Сарвазир, таъкид намудаанд, ки Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон касбомӯзии шаҳрвандон ва бо шуғл таъмин кардани нафарони бекорро яке аз самтҳои афзалиятноки кишвар маҳсуб дониста, мунтазам барои рушду нумуи он тадбирҳо меандешад. Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон зимни суханронӣ дар Паёми навбатиашон «Дар бораи самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии ҷумҳурӣ» бори дигар ба ин нукта ишора карда, таъкид намуданд, ки «бовар дорам ҷавонони ватандӯсти мо минбаъд низ бо илму донишҳои замонавӣ, касбу ҳунарҳои муосир ва саъю талоши навҷӯёнаи худ барои рушди илму инноватсия ва боз ҳам таҳким ёфтани нуфузи кишварамон дар арсаи байналмилалӣ саҳми арзишманд мегузоранд».

Моро месазад, ки ҷиҳати баланд бардоштани маҳорату малакаҳои насли наврас ва барои саҳми худро гузоштан дар пешрафти илм ва фарҳанг, чеҳраҳоеро омода намоем, ки чи дар дохили ҷумҳурӣ ва чи берун аз он номбардори миллат ва фарҳанги худ бошанд. Маҳз ҳамин гуна озмунҳо боис мегарданд, ки чеҳраҳои нави донишманд пайдо гардад ва номи миллати тоҷикро дар сартосари ҷаҳон баланд бардорад, -илова намуд, Дилрабо Мансурӣ.

Иттилоъ дода шуд, ки озмуни мазкур аз ду давр иборат буда, даври якуми он миёни хонандагони ҳамаи минтақаҳо аз рӯи 15 ихтисос, аз ҷумла системаи компютерӣ ва интернет-технология, челонгар оид ба таъмири муҳаррики автомобил, тракторчӣ-мошинисти истеҳсолоти кишоварзӣ, монтёри барқӣ оид ба таъмир ва хизматрасонии таҷҳизотҳои барқӣ, барқчӣ оид ба таъмири қисмҳои барқии автомобил, дӯзанда, ҳисобдор бо донистани компютер доир шуд. Дар даври якуми озмун аз рӯи 15 ихтисос беш аз 1150 нафар хонанда аз муассисаҳои таҳсилоти ибтидоии касбии ҳамаи шаҳру ноҳияҳои мамлакат бо супоридани тест аз рӯи фанни таълимӣ ва нишон додани маҳорат аз рӯи ихтисос иштирок карданд. Аз ин теъдод 250 нафар ба даври ҷумҳуриявӣ роҳхат гирифтан.

Даври ниҳоии озмун рӯзҳои 26-27 майи соли равон дар муассисаҳои таълимии Литсейи касбии техникии нақлиёти автомобилии шаҳри Душанбе, Литсейи касбии техникии сохтмони шаҳри Душанбе ва Литсейи касбии политехникии шаҳри Душанбе баргузор гардид.

Дар маросими ҷамъбаст ба ғолибони ҷойҳои 1, 2 ва 3 аз рӯи 15 номинатсия медал, диплом ва туҳфаҳои хотиравӣ ва ба роҳбарони муассисаҳои таҳсилоти ибтидоии касбие, ки дар баргузории озмун саҳми назаррас доштанд, «Сипоснома»-и Кумита оид ба таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбӣ тақдим мегардад.

Ҳадаф аз баргузории озмун инкишофи шавқу завқи хонандагон, дар амал истифода намудани донишҳои назариявӣ, тақвияти кӯшиши онҳо ба корҳои эҷодӣ, тарғиби интихоби касб, фароҳам овардани шароити муносиб барои дарёфти хонандагони лаёқатманд, тақвияти тафаккури техникии онҳо ва рушди малакаи касбӣ байни хонандагони муассисаҳои таҳсилоти ибтидоии касбӣ мебошад.

Дар интиҳои чорабини бо иштироки санъаткорони саршиноси кишвар ва ансанблҳои рақси чорабинии бошукуҳи фарҳангӣ доир шуд.

ДАР ОН ҶАМОЛИДДИН НАЗАРЗОДА, МУОВИНИ САРДОРИ РАЁСАТИ ТАҲСИЛОТИ ИБТИДОИИ КАСБӢ, НАҶИБУЛЛО РАБИЗОДА, ДИРЕКТОРИ КОЛЛЕҶИ МУҲАНДИСИЮ ОМӮЗГОРИИ ШАҲРИ ДУШАНБЕ, ИМАТЧОЕВ ЗИНАТШО, ДИРЕКТОРИ ЛИТСЕЙИ КАСБИИ ТЕХНИКИИ НАҚЛИЁТИ АВТОМОБИЛИИ ШАҲРИ ДУШАНБЕ ИШТИРОК ВА СУХАНРОНӢ НАМУД.

Имрӯз дар доираи Озмуни VI-уми ҷумҳуриявии малакаҳои касбӣ “ProfSkills Belarus 2025” дар шаҳри Мински Ҷумҳурии Белорус миёни Кумита оид ба таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Муассисаи таълимии “Институти ҷумҳуриявии таҳсилоти касбӣ”-и назди Вазорати маорифи Ҷумҳурии Белорус Созишнома оид ба ҳамкорӣ ва фаъолияти муштарак ба имзо расид.

Созишномаи мазкурро раиси Кумита академик Фарҳод Раҳимӣ ва ректори муассиса Голубовский Валерий Николаевич ба имзо расонида, иброз доштанд, ки дар асоси санади мазкур дар оянда ҳамкорӣ миёни муассисаҳои таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва муассисаҳои таълимии Ҷумҳурии Белорус, ки барномаҳои таълимии таҳсилоти касбӣ-техникӣ доранд, рушд намуда, табодули таҷриба ва иштирок дар конфронсу ҳамоишҳои илмии ҷониби якдигар сурат хоҳад гирифт.

Аз ҷониби академик Фарҳод Раҳимӣ таъкид шуд, ки соҳаи таҳсилоти касбӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон чун самти меҳварии фаъолият зери таваҷҷуҳи махсуси давлату Ҳукумат қарор дошта, доир ба таҳияи маводи муосири таълимӣ, истифодаи босамари технологияҳои рақамӣ, усулҳои нави омӯзиши забонҳои хориҷӣ, такмили маҳорати касбии омӯзгорон дар дохилу хориҷ, бунёди муассисаҳои нави таълимӣ, беҳтар кардани шароити таълим, таҳсили донишҷӯёни тоҷик дар муассисаҳои хориҷӣ, тақвият бахшидани корҳои илмӣ, зиёд намудани шумораи олимони соҳа ва дигар ҷанбаҳои фаъолият пайваста тадбирҳои муассиса андешида мешаванд, ки ҳамкорӣ бо шарикони рушд ва ниҳодҳои илмии байналмилалӣ дар ин самт ба манфиати ҷонибҳост.