Ҳамватанони азиз!

Ҳамаи шуморо ба ифтихори ҷашни бостонии Меҳргон, ки чун арзиши бузурги маънавӣ аз гузаштагони некномамон ба мо мерос мондааст, самимона табрик мегӯям.

Меҳргон яке аз муҳимтарин ҷашнҳои табиӣ ва фарҳангии мо – тоҷикон аст, ки реша дар таърихи чандинҳазорсола дорад.

Меҳргон ҳамчун ҷашни баракату фаровонӣ ва меҳру меҳрубонӣ дар қалбҳои мардуми ориёитабор ҷой гирифта, ойини вобаста ба мавсими ҷамъоварии ҳосил ва ҷамъбасти самараи заҳмати марди деҳқон мебошад.

Ҷашни Меҳргон чун дигар ҷашнҳои миллии мо асосҳои муътамади нуҷумӣ дорад.

Гузаштагони хирадманди мо тибқи тақвими бостонӣ ва дар асоси илми нуҷум санаи понздаҳуми меҳрмоҳро рӯзи меҳр меномиданд ва ҷашни Меҳргонро дар ҳамин рӯз таҷлил мекарданд.

Тайи ҳазорсолаҳо арзишҳои ин ойини мардумӣ дар тамаддуни тоҷикон решаҳои амиқ давонда, ҷанбаҳои гуногуни фарҳангиву фалсафӣ гирифта, дар адабиёти оламшумули тоҷик васеъ инъикосу тавсиф шудааст.

Ҷашни шоҳону хусравон будани Меҳргонро ҳанӯз дар асри даҳи мелодӣ қофиласолори шеъри Аҷам устод Абӯабдуллоҳи Рӯдакӣ хеле зебо сурудааст:

Малико, ҷашни Меҳргон омад,
Ҷашни шоҳону хусравон омад.

Заминаи ривоятии пайдоиши ҷашни Меҳргон дар «Шоҳнома»-и Абулқосими Фирдавсӣ тасвир шудааст ва шоир ин падидаро ба рӯзи ба тахт нишастани Фаридун нисбат медиҳад:

Фаридун чу шуд бар ҷаҳон комгор,
Надонист ҷуз хештан шаҳрёр,
Ба рӯзи хуҷаста сари меҳрмоҳ,
Ба сар барниҳод он каёнӣ кулоҳ.

Ҷавҳари ахлоқии Меҳргонро дар мисоли ғалабаи Фаридун бар Заҳҳоки золим пирӯзии некӣ бар бадӣ, рӯшноӣ бар торикӣ ва дӯстӣ бар душманӣ ташкил медиҳад.

Яъне фалсафаи ин ҷашн инсонҳоро ба адолатхоҳӣ, баробарӣ ва меҳрубонӣ ба ҳамдигар, сулҳпарварӣ, инсондӯстӣ ва накӯкорӣ ҳидоят мекунад.

Дар робита ба ин, хотирнишон месозам, ки соли ҷорӣ бо дастури Роҳбари давлат «Шоҳнома»-и безаволи Фирдавсӣ дар ду ҷилд ба нашр расида, ҳоло ба ҳар як хонаводаи кишвар ба таври ройгон тақсим шуда истодааст.

Мақсад аз ин ташаббус тарғибу ташвиқи таърихи бостонӣ, худшиносии миллӣ ва боз ҳам боло бурдани сатҳи ватандӯстиву хештаншиносии мардум, аз ҷумла наврасону ҷавонони кишвар мебошад.

Хонандаи ин шоҳасар бо мутолиаи он дар бораи таърихи пайдоиш ва моҳияти ҷашнҳои миллии бостонӣ – Сада, Наврӯз, Тиргон ва Меҳргон маълумоти амиқ пайдо карда, аҳаммияти бузурги онҳоро дар таҳкими истиқлоли фарҳангӣ ва ташаккули ҳувияти миллӣ дарк менамоянд.

Азбаски гузаштагони мо аз давраҳои қадим кишоварзу боғдор буданд, дар баробари корҳои деҳқонӣ одобу русум ва суннатҳои маънавии неку созандаро ба мо мерос гузоштаанд.

Ҳамчун ҷашни умумимиллӣ ба ҳукми анъана даромадани таҷлили Меҳргон ва дигар ойинҳои мардумӣ далели он аст, ки миллати куҳанбунёди мо рӯ ба арзишҳои гузаштаи фарҳангии хеш овардааст ва эҳё кардану густариш бахшидани онҳоро вазифаи бошарафи худ медонад.

Идома додани суннату анъанаҳои миллӣ, аз ҷумла истифодаи оқилонаи обу замин ва дигар сарватҳои табиат, махсусан, дар шароити имрӯза вазифаи бисёр муҳим мебошад.

Дар робита ба ин, кишоварзон ҷиҳати таъмин намудани бозори истеъмолӣ бо маводи озуқа, хусусан, дар фасли зимистон ба масъалаи пурра ҷамъоварӣ кардани ҳосил, захираи маҳсулот, сари вақт анҷом додани кишти тирамоҳӣ ва гузоштани замина барои ҳосили фаровони соли оянда бояд эътибори аввалиндараҷа диҳанд.

Вазъи ноороми сайёра, тағйирёбии иқлим ва оқибатҳои ногувори он, таҳримҳои иқтисодиву молиявӣ ва омилҳои дигар дар бисёр мамлакатҳои ҷаҳон боиси болоравии босуръату бесобиқаи нархи маҳсулоти кишоварзӣ ва маводи ғизоӣ гардида истодаанд.

Аз ин лиҳоз, ҳамаи мо, махсусан, масъулону мутахассисони соҳаи кишоварзиро зарур аст, ки ба хотири ҳифзи амнияти озуқавории кишвар беш аз ҳар вақти дигар заҳмат кашем, ҳарчи бештар маҳсулот истеҳсол ва захира намоем.

Бо густариш додани ойину ҷашнҳои миллати бостониямон ва дигар суннатҳои неки мардумамон мо бояд минбаъд низ тамоми саъю талоши худро ба хотири рушди кишвар, ободии Ватан, дар арсаи байналмилалӣ боз ҳам баланд бардоштани обрӯи давлат ва мунтазам беҳтар гардонидани шароити зиндагии халқамон равона созем.

Бо ибрози чунин ниятҳои нек бори дигар мардуми шарифи Тоҷикистонро ба ифтихори ҷашни пурфайзи Меҳргон самимона табрик мегӯям.

Ба ҳар як хонадони кишвар рӯзгори осуда, файзу баракати меҳргонӣ ва хушбахтиву саодатмандӣ орзу менамоям.

Ҷашни Меҳргон муборак бошад, ҳамватанони азиз!

Дар давраи ҷаҳонишавии босуръати иттилоот ва тағйироти иҷтимоиву иқтисодӣ нақши омӯзгор ҳамчун шахсияти калидии ҷомеаи донишбунёд беш аз ҳар вақти дигар аҳамияти хосса пайдо кардааст.

Маҳз омӯзгор аст, ки бо донишу ҷаҳонбинӣ, фарҳанги касбӣ ва масъулияти шаҳрвандии худ на танҳо илму маърифатро интиқол медиҳад, балки пояҳои ахлоқӣ, ватандӯстӣ ва арзишҳои миллиро дар шуури насли ҷавон таҳким мебахшад. Аз ин рӯ, қабули Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи мақоми омӯзгор», ки аз ҷониби Ҳукумати мамлакат ба Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод гардидааст, як қадами муҳим ва саривақтӣ дар самти баланд бардоштани мақоми иҷтимоиву ҳуқуқии омӯзгорон ба ҳисоб меравад.

Дар шароити имрӯза, вақте ки низоми таълим дар зери таъсири омилҳои гуногуни дохилӣ ва байналмилалӣ қарор дорад, зарурати таҳкими мавқеи ҳуқуқии омӯзгор ва кафолатҳои иҷтимоии ӯ хеле эҳсос мешавад. Қонуни нав бо дарназардошти талаботи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва санадҳои байналмилалӣ таҳия гардида, тамоми ҷанбаҳои асосии фаъолияти омӯзгорро фаро мегирад. Он мақом, ҳуқуқ, уҳдадориҳо, кафолатҳои иҷтимоӣ ва ҳифзи ҳуқуқии омӯзгоронро ба таври муфассал муайян менамояд.

Дар қонун на танҳо меъёрҳои ҳуқуқӣ, балки принсипҳои ахлоқӣ ва арзишҳои инсонпарваронаи касби омӯзгор низ ифода ёфтаанд, ки аҳамияти он дар баланд бардоштани сатҳи иҷтимоии омӯзгорон ва обрӯву нуфузи онҳо дар ҷомеа ниҳоят калон аст.

Муҳимтарин паҳлуи ин санади меъёрӣ ин аст, ки омӯзгор на танҳо ҳамчун шахси таълимдиҳанда, балки ҳамчун ҳомили арзишҳои фарҳангӣ, маънавӣ ва миллии ҷомеа шинохта мешавад. Эътирофи шаъну шарафи омӯзгор ҳамчун арзиши дахлнопазир, ки дар қонун ба таври возеҳ сабт гардидааст, далели эҳтироми давлат ва ҷомеа нисбат ба ин касби муқаддас мебошад. Дар даврае, ки таҳкими пояҳои ахлоқӣ ва фарҳангии ҷомеа аҳамияти махсус дорад, ҳифзи шаъну шарафи омӯзгор ба як унсури муҳими суботи маънавӣ ва сиёсӣ табдил меёбад. Аз ҳамин ҷиҳат, қонун амалҳое, ки ба паст задани обрӯ ва нуфузи омӯзгор равона шудаанд, манъ мекунад ва ин иқдом метавонад ба баланд гардидани сатҳи масъулият ва эҳтироми мутақобилаи ҷомеа ва муаллим мусоидат намояд.

Мавқеи ҳуқуқии омӯзгор дар қонун бо таъмини як қатор ҳуқуқҳои асосӣ мустаҳкам гардидааст. Омӯзгор ҳуқуқ дорад, ки дар фаъолияти таълимӣ мустақил бошад, аз роҳбарияти муассисаҳои таълимӣ шароити заруриро талаб намояд, дар таҳияи барномаҳои таълимӣ ва китобҳои дарсӣ иштирок кунад, аз технологияҳои инноватсионӣ истифода бурда, таҷрибаи пешқадамро татбиқ намояд. Ин равиш омӯзгорро аз як иҷрокунандаи барномаҳои таълимӣ ба шахси эҷодкор ва навовар табдил медиҳад. Ҳамчунин, ҳуқуқ ба арзёбии воқеъбинонаи дониш ва малакаи шогирдон, озодии педагогӣ ва дахлнопазирии фаъолияти касбӣ нишон медиҳад, ки давлат барои рушди омӯзгор ҳамчун мутахассиси соҳибистиқлол шароити мусоид фароҳам меорад.

Қонуни нав ҳамзамон, як системаи мукаммали кафолатҳои иҷтимоиро барои омӯзгорон пешбинӣ мекунад. Ин кафолатҳо аз таъмини озодии касбӣ ва шароити мусоид барои фаъолияти таълимӣ то дастгирии моддӣ ва иҷтимоии омӯзгоронро дар бар мегиранд. Хусусан, он ҷиҳате ки давлат фаъолияти омӯзгорони деҳотро бо манзили истиқоматӣ, қитъаи замин ва имтиёзҳои андозӣ дастгирӣ менамояд, иқдоми муҳим дар самти ҳавасмандгардонии кадрҳои соҳаи маориф дар минтақаҳои дурдаст ба ҳисоб меравад. Зимнан, ин тадбир метавонад ба баробарии имкониятҳои таҳсилотӣ байни шаҳр ва деҳот мусоидат кунад.

Аз нигоҳи илмии сиёсати иҷтимоӣ, механизми ҳавасмандгардонии омӯзгорон, ки дар қонун зикр гардидааст, низ дорои аҳамияти назаррас мебошад.

Пешбинӣ шудани иловапулӣ барои дастовардҳои таълимӣ, мукофотҳои давлатӣ ва соҳавӣ, ҳамчунин, пардохти ҷубронпулӣ барои хизматрасониҳои коммуналӣ, на танҳо шакли дастгирии моддӣ, балки воситаи эътирофи меҳнати омӯзгор дар сатҳи давлатӣ мебошад. Ин сиёсати ҳавасмандгардонӣ дарозмуддат метавонад ба афзоиши рақобатпазирӣ дар соҳаи маориф ва баланд гардидани сифати таълим оварда расонад.

Ҷанбаҳои ахлоқӣ ва касбии фаъолияти омӯзгор низ дар қонун бо масъулияти баланди шаҳрвандӣ пайвастаанд. Омӯзгор уҳдадор аст, ки насли наврасро дар руҳияи ватандӯстӣ, эҳтироми арзишҳои миллӣ ва фарҳангӣ тарбия намояд, ба амалҳое, ки шаъну шарафи омӯзгор ва таълимгирандагонро паст мезананд, роҳ надиҳад ва аз ҳама гуна фаъолияти сиёсӣ ва таблиғотии ғайритаълимӣ дар муҳити мактаб худдорӣ кунад. Ин талабот нишон медиҳад, ки қонун омӯзгорро ҳамчун нигаҳбони ахлоқ ва суботи иҷтимоӣ мебинад, ки нақши ӯ берун аз доираи синфхона ва дар сатҳи васеи фарҳангӣ ва ҷомеавӣ густариш меёбад.

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи мақоми омӯзгор», инчунин, масъалаи дахлнопазирии фаъолияти касбии омӯзгорро ба таври возеҳ танзим мекунад. Маҳдуд кардани дахолати мақомоти ғайрисоҳавӣ ва падару модарон ба фаъолияти таълимӣ яке аз шартҳои муҳими таъмини самаранокии таълим аст. Вақте ки омӯзгор худро аз фишор, зӯроварӣ ва таҳқир эмин эҳсос мекунад, имкони татбиқи пурраи салоҳиятҳои касбии ӯ меафзояд. Ҳамзамон, муқаррар гардидани масъулияти мақомоти давлатӣ дар пешбурди сиёсати эҳтиром ва баланд бардоштани мақоми омӯзгор ба ин раванд неруи ҳуқуқӣ мебахшад.

Дар муҳити илмии педагогӣ ин қонунро метавон ҳамчун санади стратегӣ арзёбӣ намуд, ки на танҳо ба танзими равобити ҳуқуқии омӯзгор бо давлат ва ҷомеа, балки ба ташаккули фарҳанги нави муносибат ба касби омӯзгор равона шудааст. Дар ин самт, қонун ба омӯзгор на танҳо ҳуқуқ, балки масъулият медиҳад - масъулияти ҳифзи арзишҳои маънавӣ, интиқоли донишҳои муосир ва таҳкими ватандӯстӣ миёни наслҳои оянда. Ҳамин тавр, тавассути татбиқи пурраи меъёрҳои он метавон ба баланд гардидани сатҳи сифати таълим, устувории муҳити ахлоқии муассисаҳои таълимӣ ва таҳкими пояҳои фарҳангии ҷомеа ноил шуд.

Қонуни мазкур, дар маҷмӯъ, бозгӯйи сиёсати иҷтимоӣ ва фарҳангии давлати тоҷикон нисбат ба омӯзгор аст. Он нишон медиҳад, ки дар ҷомеаи муосири Тоҷикистон омӯзгор танҳо як корманди маориф нест, балки шахсияти бунёдгузори фарҳанг, илму маърифат ва як сутуни муҳими рушди инсон ва давлат мебошад. Аз ин рӯ, татбиқи самараноки ин қонун метавонад ба густариши фазои эҳтиром ба илм, баланд бардоштани сифати таҳсилот ва таҳкими мақоми омӯзгор ҳамчун «меъмори рӯҳи инсон» дар ҷомеаи тоҷик мусоидат намояд.

Дар поён бояд зикр кард, ки ин санади меъёрӣ на танҳо як ҳуҷҷати ҳуқуқӣ, балки як омили муҳими сиёсати миллии инсонсозист. Вақте омӯзгор эҳсос мекунад, ки давлат ва ҷомеа ба ӯ ҳамчун сутуни маърифат эҳтиром доранд, ӯ бо неруи бештар барои тарбияи насли босавод, ватандӯст ва инсонгаро саъй хоҳад кард. Ин аст, ки қонуни мазкур, дар асл, ба ояндаи миллат, ба суботи фарҳангӣ ва пешрафти устувори Тоҷикистон нигаронида шудааст.

Мурод ҶУРАЕВ,

муовини директор оид ба таълими

Коллеҷи тиббии шаҳри Ҳисор

номзади илмҳои тиб

Дар муассисаи давлатии таълимии “Коллеҷи тиббии шаҳри Кӯлоб ба номи Раҳмонзода Раҳматулло Азиз” сифати таълим дар сатҳи баланди муосир буда, бо истифодаи технологияҳои нави таълимӣ ва ҳамкории судманд бо муассисаҳои тиббии вилоят ва ҷумҳурӣ, ба тайёр намудани мутахассисони ҷавон ва масъулиятшинос равона гардидааст. Мо тасмим гирифтем бо директори он Назарзода Ҷумъахон Шамс дар ин хусус суҳбате анҷом диҳем.

- Устод, нахуст доир ба фаъолияти имрӯзаи Муассисаи давлатии таълимии “Коллеҷи тиббии шаҳри Кӯлоб ба номи Раҳмонзода Раҳматулло Азиз” чанд сухан мегуфтед.

- Воқеан, бо дастгирии Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар шаҳру деҳоти Кӯлоб барои муассисаҳои таълимӣ тамоми шароити мусоид фароҳам оварда шудааст. Омӯзгорон ва донишҷӯёни Муассисаи давлатии таълимии “Коллеҷи тиббии шаҳри Кӯлоб ба номи Раҳмонзода Раҳматулло Азиз” низ бо хушнудӣ ва масъулиятшиносӣ истиқбол аз сиёсати маорифпарваронаи Пешвои муаззами миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон менамоянд ва талош меварзанд, ки ба боварию эътимоди Президенти кишвар сазовор бошанд. Муассисаи мо барои тайёр намудани матахассисони миёнаи тиббӣ барои шаҳру ноҳияҳои вилояти Хатлон солҳои зиёд хизмат намуда истодааст.

- Донишҷӯён дар кадом муассисаҳои тандурустӣ таҷриба мегузаранд ва самаранокии он чӣ гуна таъмин мегардад?

- Коллеҷи тиббии шаҳри Кӯлоб бо тамоми муассисаҳои тиббии вилоят ҳамкории хуб дошта, донишҷӯён аз беморхонаҳои гуногуни вилоят, аз ҷумла Беморхонаи клиникавии вилояти Хатлон, Беморхонаи клиникавии бачагонаи вилоят, Маркази бемориҳои дил ва ҷарроҳии дилу рагҳо, беморхонаҳои шаҳру ноҳияҳо мунтазам боздид карда, бо рафти ташхис ва табобати беморон, тарзи муносибат бо бемор, раванди табобат, доругузаронӣ, коргузорӣ мустақиман ошно мешаванд. Коллеҷ бо 37муассисаи тандурустии шаҳрӣ ва вилоятии воқеъ дар шаҳри Кӯлоб шартномаҳои дуҷониба баста, ҳамкориро ба роҳ мондааст, ки донишҷӯён мунтазам дар он ҷо ба таҷрибаомӯзӣ фаро гирифта мешаванд. Ҳамзамон, донишҷӯёни курсҳои болоӣ дар муассисаҳои тиббии вилоят зери роҳбарии табибони соҳибтаҷриба ва ҳамширагони шафқат таҷрибаомӯзӣ намуда, нозукиҳои касбро аз худ менамоянд.

- Шароити техникию технологӣ дар муассиса чӣ гуна ба роҳ монда шудааст?

- Муассисаи мо дар солҳои охир ба таҷҳизонидани базаи моддӣ-техникӣ таваҷҷуҳи ҷиддӣ зоҳир намудааст. Маркази таълимии мо бо кабинетҳои симулятсионӣ, лабораторияҳои муҷаҳҳази фаннӣ, моделҳои анатомӣ ва таҷҳизоти замонавии ташхисӣ таъмин гардидааст. Барои фанҳои амалӣ, синфхонаҳои алоҳида бо таҷҳизоти интерактивӣ ва таҷҳизоти тиббии воқеӣ ташкил карда шудаанд, ки ба донишҷӯён имкон медиҳанд малакаҳои амалию касбии худро дар шароити наздик ба воқеият инкишоф диҳанд. Аз ҷумла, дар муассиса беш аз 210 компютер, 22 проектор, 14 тахтаи электронӣ мавҷуд аст. Ҳамчунин, кабинетҳои компютерӣ, ташхисгоҳҳои таълимӣ-лабораторӣ, маркази таълимӣ-истеҳсолии фарматсия, маркази стоматология бо устохонаи дандонсозӣ ва маркази малакаҳои амалии ҳамширагӣ фаъоланд. Ин воситаҳо барои дарсҳои амалӣ ва методҳои таълимӣ, ки ба иштироки фаъол ва истифодаи технологияҳо такя мекунанд, истифода мегарданд. Маълум аст, ки воситаҳои электронии таълим (тахтаҳои электронӣ, компютерҳо) дар дарсҳои лексионӣ ва амалии донишҷӯён васеъ истифода мешаванд, ки ин як далели қавӣ аст, ки муассиса ба стандартҳои муосир наздик шудааст.

- Сифати таҳсил дар муассиса то чӣ андоза Шуморо қаноатманд карда метавонад?

- Солҳои охир сифати таҳсил дар муассисаи мо ба таври назаррас беҳтар шудааст. Ин натиҷаи ислоҳоти ҷиддӣ дар низоми таълим, ҷорӣ кардани стандартҳои нав, таҳияи барномаҳои таълимии модулӣ ва истифодаи методикаҳои фаъоли таълим мебошад. Мо натиҷаҳои хубро дар санҷишҳои ҷамъбастӣ, рейтинги миллӣ ва баромади хатмкунандагон ба бозори меҳнат мушоҳида менамоем. Ҳамчунин таълиму тарбияро бо арзишҳои ахлоқӣ, фарҳангӣ ва касбии табиб пайваст менамоем, ки ин ба ташаккули шахсият ва масъулияти донишҷӯён кумак мерасонад. Бештари хатмкунандагони мо имрӯз дар муассисаҳои пешрафтаи тиббии дохил ва хориҷи кишвар кор мекунанд ва таъсири мусбат ба сифати таълим медиҳанд. Дар муассиса 22 кафедра фаъолият мекунад, ки самтҳои гуногунро фаро мегиранд: аз анатомия ва физиология, терапия то фармакология, забонҳои хориҷӣ ва ғайра.

- Дар интихоби кадрҳо ва рушди омӯзгорон чӣ корҳо анҷом дода шудаанд ва чӣ нақшаҳо доред?

- Мо ният дорем, ки омӯзгорони ҷавону боистеъ-додро ҷалб намоем. Дар айни замон 146 омӯзгори муассисаро ҷавонон ташкил медиҳанд. Ҳамчунин, 54 омӯзгор дараҷаи тахассусии олӣ, 25 омӯзгор дараҷаи якум, 52 омӯзгор дараҷаи дуюм доранд. Дар оянда маъмурияти коллеҷ нақша дорад, ки такми-ли ихтисоси омӯзгоронро дар дохил ва хориҷи кишвар вусъат диҳад, ҳамзамон ҷорӣ намудани методикаҳои нави таълим ва технологияи рақамӣ ва исти-фодаи таҷҳизотҳои замонавии таълимиро зиёд кунад.

- Фаъолияти илмӣ-методии омӯзгорони муассиса дар кадом сатҳ қарор дорад?

- Фаъолияти илмӣ-методӣ дар коллеҷ хуб ба роҳ монда шудааст. Омӯзгорон дастурҳои таълимӣ-методиро таҳия мекунанд, таҷрибаи пешқадами устодони соҳибтаҷрибаву таҷ-рибаомӯзон мавриди омӯзиш қарор мегирад. Танҳо дар 6- моҳаи аввали соли 2025-ум 78 мақолаи илмӣ, методӣ ва таълимию тарбиявии омӯзгорон чоп шудаанд. Дар шашмоҳаи аввали соли 2025-ум 10 конференсияи илмӣ-назариявӣ, 5 мизи мудаввар, 4 озмуни фаннӣ, 15 дарси кушоди намунавӣ аз тарафи омӯзгорон баргузор шудаанд. Ин фаъолиятҳо на танҳо рушди илмии омӯзгоронро таъмин мекунанд, балки донишҷӯёнро низ ба фаъолияти таҳқиқотӣ ва малакаҳои илмию коммуникатсионӣ омода месозанд.

- Дар оянда барои боз ҳам беҳтар намудани сифати таҳсил ва рушди муассиса чӣ нақшаҳо доред?

- Пеш аз ҳама, бояд бинои хобгоҳи нав барои 700 нафар, ки аз 9 ошёна иборат мебошад, пурра сохта ба истифода диҳем. Ин ба фарогирии бештари донишҷӯён, махсусан аз шаҳру ноҳияҳои дурдаст мусоидат хоҳад кард. Дар баробари ин ҳадафҳо аз пурзӯр намудани заминаҳои таҷрибаомӯзӣ дар ҳамкорӣ бо муассисаҳои тандурустии шаҳру вилоят, таъмин намудани кафедраҳо ва лабораторияҳо бо аёниятҳои муосир ва реактивҳо, истифодаи технологияҳои иттилоотӣ ва электронӣ дар омӯзиш, баланд бардоштани сифати методика ва истифодаи таҷрибаҳои байналмилалӣ иборатанд. Дар солҳои наздик бунёди биноҳои нави таълимӣ, марказҳои тадқиқотӣ ва лабораторияҳои муосири илмӣ дар назар аст. Дар самти байналмилалигардонии таҳсил ният дорем, ки бо донишгоҳҳо ва муассисаҳои таҳсилоти олии хориҷӣ шартномаҳои ҳамкорӣ бандем. Ин ба донишҷӯён ва устодон имконияти иштирок дар барномаҳои табодули академӣ ва таҳсили дуҷонибаро фароҳам хоҳад овард. Ҳадафи мо расидан ба сатҳи донишгоҳҳои тиббии пешрафтаи ҷумҳурӣ мебошад.

- Барои амалӣ гаштани онҳо ба Шумо комёбиҳо хоҳонем.

-Ташаккур!

Суҳбаторо А. АБДУЛМАҶИД,

Бознашр аз рӯзномаи «Хатлон»

Дар Муассисаи давлатии таълимии Коллеҷи омӯзгории шаҳри Бохтар бо иштироки Шамъигул Шарифзода, директори муассиса, муовинони директор, мудирони кафедраҳо, омӯзгорон ва донишҷӯён таҷлили иди «Меҳргон» бо шукӯҳу шаҳомати хос баргузор гардид.

Дар оғози чорабинӣ роҳбарияти муассиса аз намоиши маҳсулоти кишоварзӣ ва ҳунарҳои дастии донишҷӯён дидан намуда, иброз гардид, ки иди Меҳргон яке аз ҷашнҳои бостонии миллати тоҷик буда, бо ташаббуси Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар даврони соҳибистиқлолӣ эҳё гардида ва имрӯз ҳамчун рамзи файзу баракат ва меҳнати созанда таҷлил мешавад.

Бояд қайд намуд, ки иди Меҳргон на танҳо ҷашни ҳосилу фаровонӣ, балки таҷассумгари арзишҳои неку инсондӯстона ва ҳамоҳангии инсон бо табиат мебошад. Бо шарофати Истиқлоли давлатӣ ва сиёсати фарҳангпарваронаи Пешвои муаззами миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон таҷлили чунин ҷашнҳои миллӣ, аз қабили Сада, Наврӯз ва Меҳргон ба ҳукми анъана даромада, саҳми назаррас дар эҳё ва таҳкими худшиносии миллӣ дорад.

Дар бахши фарҳангии чорабинӣ донишҷӯён бо қироати шеъру маърӯзаҳо ва суруду саҳнаҳои рангин рӯҳияи идонаро ғанӣ гардониданд.

10 октябри соли 2025 дар ҷаласаи навбатии Шӯрои сарони давлатҳои аъзои ИДМ, ки дар шаҳри Душанбе баргузор шуд, Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо медали бонуфузи байналмилалии «Барои хизматҳо дар рушди ҳамкориҳои башардӯстона» сарфароз гардонида шуданд.

Ин мукфотро намояндаи махсуси Президенти Федератсияи Русия оид ба ҳамкориҳои байналмилалии фарҳангӣ ва ҳамраиси Раёсати Хазинаи байнидавлатии ҳамкориҳои башардӯстона (ХБҲБ) Михаил Швидкой супорида, изҳор дошт, ки Эмомалӣ Раҳмон ҳамчун шахсияти сатҳи ҷаҳонӣ дар таҳкими дӯстӣ, фарҳанг ва ҳамкориҳои гуманитарӣ саҳми хеле назаррас доранд.

Пас аз тақдими мукофоти мазкур Сарвари маҳбуби тоҷикон Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон изҳор доштанд, ки ин ҷоиза эътирофи саҳми тамоми мардуми Тоҷикистон дар таҳкими робитаҳои фарҳангӣ ва башардӯстона дар доираи ИДМ мебошад.

Дар ҳақиқат ҳам мукофоти мазкур ҳамчун қадрдонии нақши таърихии Эмомалӣ Раҳмон дар барқарорсозии сулҳ, таҳкими ваҳдати миллӣ ва пешбурди сиёсати башардӯстона арзёбӣ мегардад. Зеро таҳти роҳбарии Сарвари маҳбуби мо Тоҷикистон аз таҳмили ҷанги шаҳрвандӣ ба сулҳу субот расид, мавқеи байналмилалии худро тақвият бахшид ва ба як кишвари ташаббускор дар масъалаҳои ҷаҳонӣ, аз ҷумла об, иқлим ва рушди устувор табдил ёфт. Бо ифтихори бузург метавон гуфт, ки ин мукофот нишонаи эҳтиром ва эътирофи байналмилалӣ аз хизматҳои таърихӣ ва инсондӯстонаи Пешвои миллат маҳсуб меёбад.

Дар ҳақиқат ҳам, мукофоти байналмилалии «Барои хизматҳо дар рушди ҳамкориҳои башардӯстона» як шаҳодати возеҳи он аст, ки талошҳои пайгирона ва сиёсати башардӯстонаи Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар сатҳи байналмилалӣ ба таври сазовор эътироф гардидааст. Ин ҷоиза на танҳо рамзи эҳтиром ба як шахсияти барҷастаи сиёсӣ, балки нишони ифтихор ва сарбаландии миллати тоҷик мебошад.

Хайринисо ХОҶАЕВА,

саромӯзгори кафедраи забон ва адабиёти тоҷик,

Коллеҷи омӯзгории шаҳри Бохтар

Ҳунар ва санъат ин нишондиҳандаи муносибати инсон ба олами бадеӣ ба ҳисоб меравад. Жанрҳои гуногуни ҳунар ба монанди санъати тасвирӣ, мусиқӣ, театр, синамо, адабиёт, рақс, ҳунари ороишиӣ- амалӣ (кулолгарӣ, кандакорӣ, дарздӯзӣ, заргарӣ, кашидадӯзӣ, наққошӣ ва гайраҳо) нишонаи онанд, ки ҳунарманд олами берунаро чӣ тавр эҳсос ва дарк карда, тасвир месозад. Ҳар як намуди ҳунар ботини ӯро тавассути ҳунараш ба атрофиён намоён мекунад ва онҳоро ба худ ҷалб месозад. Ҳунарманд, ки худ эҷодкор аст ва завқи баланди бадеӣ дорад, пайваста кӯшиш менамояд, ки дар тасвири олами зебоӣ навоварӣ дохил намояд ва маҳсули дастранҷашро аз нигоҳи худ ба мардум муаррифӣ намояд.

Тавоноии ҳунар дар он зоҳир меёбад, ки вай нерӯи такон додани эҳсосот, дарки олами эстетикӣ, рафтор ва фаъолияти инсонро дорад. Ҳунар ба инсон ғояҳои бузургро эҳдо ва ҳаёташро беҳтару рангин месозад. Талабот ба маҳсули анъанавии ҳунарҳои бадеии мардумӣ дар навбати аввал нишондиҳандаи он аст, ки инсон дар он тафаккури таърихию фарҳангии халқи худро мебинад ва дарку ифтихор мекунад. Аз тарафи дигар маҳсули ҳунарҳои зебои бостонӣ барои он диққатҷалбкунандаанд, ки онҳо то ҳол бадеият ва мазмуни дар асоси қонуниятҳои эстетикии дар худ инъикоскунандаашонро гум накарда, рушду эҳё гардида истодаанд.

Гузаштаи дури таъриху тамаддун гувоҳ бар онанд, ки воситаи аз насл ба насл гузаштани ҳунарҳои бадеии мардумӣ ин, пеш аз ҳама, вуҷуд доштани мактабҳои ҳунармандӣ мебошад, аз ҷумла мактаби “Устод ва шогирд».

Дар «Консепсияи мактаби миллӣ» омадааст, ки эҳёи минбаъдаи мактабҳои ҳунарӣ ҳамчун воситаи муҳими тарбия дар шароити соҳибистиқлолии ҷумҳурӣ мақоми хоса дорад. Шогирдон бояд ворисони ҳақиқии халқу ватани худ бошанд, равшану фаҳмо бояд дарк кунанд, ки ниёгони мо офаридаанд, то ки мо баҳра барем, мо меофарем, то ки ояндагон баҳра баранд.

Имрӯз ҳунармандони зиёди шӯҳратёр дар қайди ҳаётанд, ки нозукиҳои мактабҳои анъанавии ҳунариро ҳуб медонанд. Танҳо тарғибу ташвиқи ҳунари ҳунармандон дар байни мардум, бахусус наврасону ҷавонон имконият медиҳад, ки ҳунарҳои бадеии мардумӣ дубора эҳё гардида, рушду инкишофи тоза пайдо кунад.

Яке аз ин шахсиятҳо омӯзгори Коллеҷи ҳунарҳои мардумии шаҳри Истаравшан Адҳамова Махфират Мирзорақабовна мебошад, ки ҳаёти рангину босамари хешро баҳри тарбияи насли наврас, идома додани ҳунари аҷдодӣ ва ҳиссагузорию эҳё ва рушди ҳунарҳои мардумӣ бахшида, беш аз ним аср кӯшишу заҳмат дорад, то ки меҳру муҳаббати ҳунарҳои миллиро дар дили ҷавонон ҷо созад.

Мактаби ҳунарии муахассиси кордону соҳибтаҷриба ва устои ҳунари мардумӣ Адхамова Махфират ҳанӯз аз айёми ҷавонӣ дар муҳити оила, дар канори бибиву модари ғамхораш, оғоз ёфтааст. Модаркалони ӯ дар ҳунари кашидадӯзӣ моҳир буд. Ӯ дар ҳаёти бардавоми хеш баробари тарбияи фарзандону наберагон ба онҳо ҳунари дӯзандагию буррандагӣ ва нозукиҳои гулдӯзии Истаравшанро омӯзонида, тавонистааст, ки ҳунари авлодиро ба фарзандон мерос гузорад.

Солҳои 1958-1964 набераи дӯстдоштааш Махфирати ҷавон ҳунари модаркалонро идома дода, дар як вақт ҳунари қадимаи кашидадӯзию сӯзанидӯзиро азхуд намуд. Шабҳо баъзан то субҳи содиқ сару либоси миллӣ (куртаву поҷома) ва ҷиҳози наварӯсон (зардеворӣ, борпӯш, шоҳтокпӯш ва ғайра) омода мекард. Дар тӯли фаъолияти меҳнатиаш омӯзгори собиқадор Адҳамова Махфират садҳо шогирдонро тарбия намудааст, ки онҳо дар соҳаҳои гуногуни хоҷагии халқи Ватани азизамон хизмат намуда истодаанд.

Омӯзгор дар эҳё, рушду такомул ва муаррифии ҳунарҳои зебои аҷдодӣ, хусусан санъати гулдӯзӣ, кашидадӯзӣ ва дӯхтани сӯзаниҳои миллӣ саҳми пурарзиш дорад. Маҳсули ҳунарҳои офаридаи ин ҳунарманди хушсалиқа дар чандин намоишу озмунҳои вилоятӣ, шаҳрӣ ва ҷумҳуриявӣ ба намоиш гузошта шуда, сазовори баҳои баланд, ҷоизаю сипоснома ва ифтихорномаҳо гардидааст.

Соли 2003 Адҳамова Махфират дар намоиши ҳунарҳои бадеӣ-халкӣ бахшида ба Симпозиуми байналхалқии «Оби тоза» дар шаҳри Душанбе фаъолона иштирок намуд. Соли 2004 ӯ дар намоиши ҳунарҳои мардумӣ ба ифтихори 80-солагии пойтахти азизамон ширкат варзид. Ҳамчун ҳунарманд аз Тожикистон Адҳамова Махфират соли 2011 дар намоиши санъати ороишӣ-амалии дастӣ дар шаҳри Бухорои Ҷумҳурии Узбекистон иштирок карда, бо диплом қадр гардонида шуд. Соли 2014 дар озмуни вилоятии “Ҳунарҳои зебои мардумӣ” фаъолона иштирок намуда, барои офаридани сӯзаниҳои миллӣ бо усули бухороӣ сазовори дипломи ҷои аввал ва 10 ҳазор сомонӣ мукофотпулӣ гардид. Тирамоҳи ҳамон сол дар намоишгоҳи шаҳри Москва, дар доираи чорабиниҳои форуми байнипарлумонии «Русия-Тоҷикистон» фаъолона ширкат варзида, ҳунарҳои зебои миллии тоҷикиро муаррифӣ намуд.

Адҳамова Махфират дорандаи Ифтихорномаи Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон, Раиси вилояти Суғд, Раиси шаҳри Истаравшан, сипоснома ва ифтихорномаҳои соҳавии мактабу маориф ва фарҳанг мебошад. Ӯ соли 2003 бо нишони «Аълочии маорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон», соли 2008 бо нишони «Аълочии фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон» сарфароз гардонида шуда, аъзои Иттифоқи рассомон ва ҳунармандони Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад.

Ҳунарманд ва омӯзгори собиқадор доимо дар хизмати халқ буда, ҳамчун соҳибкасб  ба синни 70 солаи худ нигоҳ накарда, дар рушду такомул ва тарғиби ҳунарҳои бадеии халқӣ, ҷалби духтарону бонувонба омӯзиши ҳунари кашидадӯзӣ, аз ҷумла сӯзанидӯзӣ саҳми арзандаи худро гузошта истодааст. Сӯзаниҳои дӯхтаи ӯ зиннатбахши толорҳои бошукӯҳ ва манзили тоҷикон буда, дар баробари қолинҳои миллӣ арзиши маънавию эстетикӣ доранд.

Дар Кумита оид ба таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон вохӯрии раиси Кумита академик Фарҳод Раҳимӣ бо намояндагони Ассотсиатсияи кумак ва ёрии Ҷопон дар Тоҷикистон Хонум Саяко Ногива ваХонум Канематсу Юи баргузор гардид.

Дар оғози вохӯрӣ академик Фарҳод Раҳимӣ меҳмононро хайрамақдам гуфта, доир ба фаъолияти Кумита, муассисаҳои зерсохтор, самтҳои афзалиятноки фаъолият ва дурнамои рушди соҳаи таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбӣ маълумоти мушахас пешниҳод намуд.

Зикр гардид, ки бо вуҷуди навтаъсис будани Кумита, бо дастгири Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон як қатор корҳои муҳим ба анҷом расидаанд, аз ҷумла таҳияи санадҳои танзимкунанда, бознигарии барномаҳои таълимӣ, афзоиши шумораи ихтисосҳои коргарӣ, таҳкими робитаҳои байналмилалӣ ва ба имзо расонидани як зумра санадҳои дуҷонибаи ҳамкорӣ бо шарикони рушд.

Зимни вохӯрӣ Фарҳод Раҳимӣ, ҳамчунин ба масъалаи рушди таҳсилоти касбӣ барои шахсони дорои имконияташон маҳдуд таваҷҷуҳи хосса зоҳир намуда, таъкид доштанд, ки Кумита дар сохтори худ дорои муассисаҳои махсуси таълимӣ барои ин гурӯҳи аҳолӣ мебошад. Аз ҷумла, Литсейи касбии махсуси маъюбон дар шаҳри Душанбе, ки филиали он дар ноҳияҳои Рӯшони ВМКБ амал мекунад. Дар онҳо ҷавонон пас аз хатми синфи 9 ба касбомӯзӣ ҷалб гардида, омӯзиши касбҳои дӯзандагӣ, қаннодӣ, таъмири телефонҳои мобилӣ ва таҷҳизоти техникӣ, пойафзолдӯзӣ ва дигар ихтисосҳои зарурӣ гузаронида мешаванд.

Таъкид гардид, ки дар вилоятҳои Суғду Хатлон то кунун чунин муассисҳо мавҷуд нестанд ва Кумита тасмим гирифтааст, ки дар он минтақаҳо низ филиалҳои Литсейи касбии махсуси маъюбони шаҳри Душанберо таъсис диҳад.

Хонум Саяко Ногива барои истиқболи гарму самимӣ изҳори сипос намуда, афзуданд, ки Ассотсиатсияи кумак ва ёрии Ҷопон дар Тоҷикистон омода аст дар самти рушди таҳсилоти касбӣ, бахусус барои ҷавонони дорои имконияташон маҳдуд бо Кумита ҳамкории зич ба роҳ монад.

Ҳамчунин, таъкид гардид, ки Ассотсиатсия лоиҳаи наверо дар ҳамкорӣ бо Агентии Ҷопон оид ба ҳамкориҳои байналмилалӣ (JICA) роҳандозӣ хоҳад кард, ки ба самти дастгирии хонандагону донишҷӯёни дорои имконоти маҳдуди ҷисмонӣ, таъмини муассисаҳо бо таҷҳизоти зарурӣ, баланд бардоштани савияи дониши омӯзгорон ва ташкили курсҳои такмили ихтисос барои кормандони дастгоҳи марказии Кумита ва омӯзгорони муассисаҳои зертобеи он равона мешавад.

Ҷонибҳо масъалаи таҳияи Ёддошти тафоҳум оид ба ҳамкорӣ байни Кумита ва Ассотсиатсия-ро баррасӣ намуда, мувофиқа карданд, ки пас аз тасдиқи он татбиқи лоиҳаҳои нави муштарак, бахусус дар самти таҳсилоти фарогири маъюбон оғоз мегардад.

Изҳори умед карда шуд, ки бо татбиқи лоиҳаҳои муштарак ва табодули таҷрибаи омӯзгорон байни Тоҷикистону Ҷопон сатҳи таҳсилоти касбӣ ва имкониятҳои шуғли ҷавонон дар кишвар боз ҳам боло хоҳад рафт.

Дар Кумита оид ба таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон вохӯрии раиси Кумита, академик Фарҳод Раҳимӣ бо намояндагони Бунёди Аврупоии Маориф (ETF), хонум Надежда Солодянкина ва Катарина Лукачова баргузор гардид.

Нахуст академик, Фарҳод Раҳимӣ доир ба фаъолияти Кумита, ва муассисаҳои зертобеи он, маълумоти мушаххас дода, аз сатҳи ҳамкориҳои муштарак бо Бунёди Аврупоии Маориф изҳори қаноатмандӣ намуд. Таъкид гардид, ки Кумита дар якҷоягӣ бо бунёди мазкур рӯзҳои 7-8 октябри соли 2025 дар меҳмонхонаи “Румӣ”-и шаҳри Душанбе “Семинари муштарак вобаста тақвияти иқтидор барои татбиқи стандартҳои миллӣ оид ба салоҳиятҳо”-ро доир намуд, ки дар он 35-нафар омӯзгорони муассисаҳои зертобеи Кумита ва кормандони дастгоҳи марказӣ иштирок намуданд.

Фарҳод Раҳимӣ таъкид намуд, ки баъд аз таъсиси Кумита нахустин иқдом ба омӯзиши ҳамаҷонибаи вазъи кунунии муассисаҳои таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбӣ равона гардид. Ҳамзамон, консепсияи фаъолияти Кумита пурра таҳия ва муайян шуда, қабул гардидани Барномаи рушди соҳаҳои таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2026-2030 аз дастовардҳои муҳим ва муваффақияти назарраси Кумита дар ин самт ба ҳисоб меравад.

Қайд гардид, ки аз аввали соли 2025 то кунун 37 муассиса аз таъмири асосӣ ва ҷорӣ бароварда шуда, бо истифода аз маблағҳои ҷудогардидаи буҷет ва дастгирии шарикони рушд харидории таҷҳизоти зарурӣ низ шуруъ шудааст. Интизор меравад, ки то охири сол як қатор муассисаҳо бо таҷҳизоти техникӣ, аёниятҳо ва озмоишгоҳҳо таъмин карда мешаванд.

Хонум Надежда Солодянкина зимни суханронӣ ба раиси Кумита барои истиқболу гарму самимӣ изҳори сипос намуд.

Надежда Солодянкина ба тақвияти ҳамкориҳои дуҷониба дар самти малакаҳои сабз, истифодаи энергияи барқароршаванда, ҷалби кормандони Кумита барои иштирок дар чорабиниҳои байналмилалӣ ҷиҳати шиносоӣ бо таҷрибаҳои пешқадами аврупоӣ, инчунин аз такмили ихтисос гузаронидани омӯзгорон изҳори умедворӣ намуд.

Ҷонибҳо дар ҷараёни вохӯрӣ ҷиҳати дарёфти роҳҳои нави густариши ҳамкорӣ дар самти ҷорӣ намудани системаҳои рақамӣ дар раванди таълим ва истифодаи самараноки имконияту зарфиятҳои мавҷудаи илмию таълимӣ изҳори умедворӣ намуданд.

Байни Кумита оид ба таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Вазорати маорифи Федератсияи Россия оид ба ҳамкорӣ дар соҳаи таҳсилоти миёнаи касбӣ, таҳсилоти иловагии касбии дахлдор ва таҳсилоти касбӣ Ёддошти тафоҳум ба имзо расид.

Ёддошти тафоҳуми мазкур имрӯз дар доираи сафари давлати Президенти Федератсяи Россия Владимир Путин ба Ҷумҳурии Тоҷикистон бо иштироки Раиси Кумита оид ба таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон акадмик Фарҳод Раҳимӣ ва вазири маорифи Федератсияи Россия Кравцов Сергей Сергеевич ба имро расид.

Ёддошти тафоҳум бо мақсади густариши ҳамкорӣ дар соҳаи таҳсилоти миёнаи касбӣ, таҳсилоти иловагии касбии дахлдор ва таҳсилоти касбӣ аз рӯйи касбу ихтисосҳои серталаб, нав ва ояндадор равона шуда, инчунин таҳкими замина барои мустаҳкам намудани муносибатҳои дӯстона ва ҳамдигарфаҳмӣ миёни мардумони ҳар ду кишвар мебошад.

Дар доираи Ёддошти тафоҳум ҷонибҳо дар таҳия ва амалӣ намудани барномаҳо, лоиҳаҳо ва чорабиниҳои муштарак бо мақсади мусоидат ба ҳамкорӣ, ҳамчунин табодули таҷриба ва маълумотҳо оид ба масъалаҳое, ки ба танзими ҳуқуқӣ ва меъёрии таҳсилоти касбӣ марбут ҳамкори менамоянд.

Ҳамзамон, дар доираи ин созишнома ҷонибҳо имкон доранд дар барномаҳои дуҷониба ва бисёрҷонибаи мубодилаи таълимгирандагон, кадрҳои омӯзгории соҳаи таҳсилоти миёнаи касбӣ, таҳсилоти иловагии касбии дахлдор ва таҳсилоти касбӣ, гузаронидани таҳқиқотҳои илмӣ бо шарикони хориҷӣ ва созмонҳои байналмилалӣ оид ба масъалаҳои таҳсилоти миёнаи касбӣ, инчунин баргузор намудани чорабиниҳои муштарак (олимпиадаҳо, форумҳо, симпозиумҳо, конфронсҳо, семинарҳо, мастер-классҳо, намоишгоҳҳо ва дигар чорабиниҳо дар асоси қонунгузории амалкунандаи давлатҳои тарафҳо), ки дар онҳо масъалаҳои таҳсилоти миёнаи касбӣ мавриди баррасӣ қарор мегиранд.

Пас аз маросими имзову табодули санадҳо Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва Президенти Федератсияи Русия муҳтарам Владимир Путин нишасти матбуотӣ ороста, зимнан аз натиҷаҳои мулоқоти музокироти давлатии сатҳи олӣ изҳори қаноат намуданд.

Сарвари давлати мо муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар оғози нишаст, аз ҷумла изҳор доштанд, ки “гуфтугӯи мо дар фазои ҳамдигарфаҳмӣ сатҳи баланди муносибатҳо миёни Тоҷикистону Русияро таъкид менамояд”.

Муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз натиҷаҳои музокироти давлатии сатҳи олӣ батафсил иттилоъ дода, аз ҷумла аз аҳамияти тавофуқоти доир ба рушди ҳамкории гуногунҷанба барои афзунсозии минбаъдаи ҳаҷми тиҷорату сармоягузорӣ, татбиқи лоиҳаҳои муштарак, бунёди корхонаҳои истеҳсолӣ, ифтитоҳи парки саноатӣ, коркарди маҳсулоти кишоварзӣ, истихроҷ ва коркарди маъданҳо, ҳамёрӣ дар бахшҳои рақамисозӣ ва истифода аз зеҳни сунъӣ, тақвияти ҳамкорӣ дар бахшҳои фарҳангию гуманитарӣ, аз ҷумла маорифу тандурустӣ, сиёсати ҷавонону варзиш ва сайёҳӣ, омодасозии кадрҳои ҷавон ва ҳамчунин дар соҳаҳои амнияту мудофиаро таъкид намуданд.

Зимнан ба муҳтарам Владимир Путин ҷиҳати зиёд намудани квотаҳои таҳсилоти олӣ барои донишҷӯёни тоҷик, бунёди 5 мактаби русӣ ва Маркази кӯдакони болаёқат дар Тоҷикистон, кумак дар омодасозии омӯзгорони забони русӣ, таъмини китобҳои дарсии русӣ ва сохтмони Театри русии драма ба номи Маяковский дар шаҳри Душанбе арзи сипос карда шуд.

Ба ҷараёни ҳамкории миёни мақомоти ҳифзи ҳуқуқ, хадамоти махсус ва ниҳодҳои дифоии ду кишвар, аз ҷумла дар самти муқовимат бо терроризму ифротгароӣ, гардиши ғайриқонунии аслиҳа ва маводи мухаддир, баҳои баланд дода шуд.

Муносибати наздики Тоҷикистону Русия доир ба ҳамкорӣ дар чаҳорчӯби созмонҳои байналмилаливу минтақавӣ таъкид гардид.

Сарвари давлати мо муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон изҳори бовар намуданд, ки санадҳои имзошуда ва дигар тавофуқоти дар доираи сафар ҳосилшуда ба рушди минбаъдаи ҳамкории гуногунҷанбаи ду кишвар такони нав мебахшанд.

Муҳтарам Владимир Путин зимни ироаи изҳороти матбуотӣ ба Сарвари давлати мо муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон барои даъват ва пазироиву меҳмоннавозии самимӣ арзи сипос намуда, ба натиҷаҳои мулоқоту музокироти сатҳи олӣ баҳои баланд доданд.

Пас аз мулоқоту музокироти сатҳи олӣ маросими имзои санадҳои дуҷониба баргузор шуд, ки зимни он 16 санади нави ҳамкории байнидавлатию байниҳукуматӣ ва миёни сохторҳои гуногуни Тоҷикистону Русия имзо ва табодул карда шуданд.

Зери Изҳороти муштараки Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Президенти Федератсияи Русия дар бораи таъмиқи муносибатҳои шарики стратегӣ ва ҳампаймонии Тоҷикистону Русия сарони ду давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва муҳтарам Владимир Путин имзо гузоштанд.

15 санади дигар инҳоянд:

— Нақшаи чорабиниҳо оид ба афзоиши ҳаҷми савдои мутақобила миёни Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Федератсияи Русия барои солҳои 2025-2030;

— Созишномаи сармоягузорӣ миёни Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Консорсуми гурӯҳи ширкатҳои БТК оид ба амалисозии лоиҳаи ташкили кластери саноати сабуки гурӯҳи ширкатҳои БТК дар Ҷумҳурии Тоҷикистон;

— Созишнома миёни Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Федератсияи Русия дар бораи мақоми ҳуқуқии намояндагиҳои мақомоти салоҳиятдор оид ба масъалаҳои корҳои дохилӣ ва муҳоҷират дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Федератсияи Русия;

— Созишнома миёни Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҳукумати Федератсияи Русия дар бораи муоинаи тиббии шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон барои ворид шудан ба ҳудуди Федератсияи Русия бо мақсади амалӣ намудани фаъолияти меҳнатӣ;

— Протокол дар бораи ворид намудани тағйирот ба Созишнома миёни Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҳукумати Федератсияи Русия оид ба ҷалби муташаккилонаи шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон барои амалӣ намудани фаъолияти меҳнатии муваққатӣ дар ҳудуди Федератсияи Русия аз 17 апрели соли 2019;

— Созишнома дар бораи ҳамкорӣ миёни Гвардияи миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Хадамоти федералии қӯшунҳои Гвардияи миллии Федератсияи Русия;

— Созишнома миёни Кумитаи давлатии идораи замин ва геодезии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Хадамоти федералии бақайдгирии давлатӣ, кадастр ва харитасозии Федератсияи Русия оид ба ҳамкорӣ бо мақсадҳои рушд ва ғанӣ гардонидани Геопортали инфрасохтори маълумоти фазоии давлатҳои иштирокчии Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил;

— Харитаи роҳ оид ба ҳамкориҳо дар самти нақлиёт барои солҳои 2025-2030 миёни Вазорати нақлиёти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Вазорати нақлиёти Федератсияи Русия;

— Ёдошти тафоҳум дар самти мубориза бар зидди вабо миёни Вазорати тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Хадамоти федеролии назорат оид ба  ҳифзи ҳуқуқи истеъмолкунандагон ва некуаҳволии инсони Федератсияи Русия;

— Ёддошти тафоҳум миёни Кумита оид ба таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Вазорати маорифи Федератсияи Русия оид ба ҳамкорӣ дар соҳаи таҳсилоти миёнаи касбӣ, таълими касбии дахлдори иловагӣ ва таълими касбӣ;

— Харитаи роҳ миёни Вазорати саноат ва технологияҳои нави Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Корпоратсияи давлатии энергияи атомии Росатом оид ба татбиқи санҷиши пешазлоиҳавии радиатсионӣ ва тадқиқоти партовгоҳи Деҳмой дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ва таҳияи асосҳои молиявии иқтисодии безараргардонии он;

— Ёддошти тафоҳум миёни Хадамоти назорати давлатии тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Хадамоти федералии назорат дар соҳаи тандурустии Федератсияи Русия;

— Ёддошти тафоҳум миёни Хадамоти алоқаи назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Хадамоти федералии назорати алоқа, технологияҳои иттилоотӣ ва коммуникатсияи оммавии Федератсияи Русия оид ба масъалаҳои истифодаи спектри радиобасомад, муқовимат ба паҳншавии иттилоот ва (ё) захираҳои иттилоотии ғайриқонунӣ дар шабакаи интернет, муқовимат ба зангҳои қаллобӣ ҳангоми расонидани хизматрасониҳои алоқа;

— Созишномаи сармоягузорӣ миёни Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, КВД Коргоҳи мошинасозии назди Вазорати саноат ва технологияҳои нави Ҷумҳурии Тоҷикистон ва шахси ҳуқуқии ваколатдори Федератсияи Русия оид ба таъсиси Парки саноатии Тоҷикистон ва Русия.

— Созишномаи ҳамкорӣ миёни Агентии хизмати давлатии назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Академияи русиягии хоҷагии халқ ва хизмати давлатии назди Президенти Федератсияи Русия.

Музокироти сатҳи олӣ миёни Тоҷикистону Русия сипас дар мулоқоти васеъ бо иштироки ҳайатҳои расмии ду кишвар идома ёфт.

“Русия барои Тоҷикистон яке аз шарикони асосии сиёсию иқтисодӣ мебошад”, - изҳор доштанд дар оғози музокирот Сарвари давлати мо муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон.

Дар идома муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон зикр намуданд, ки “мо дар соҳаҳои тиҷоративу иқтисодӣ ва фарҳангию гуманитарӣ, ҳамчунин, дар бахши амният ҳамкории наздик дорем”.

Бо ёдоварӣ аз ҷаласаи чанде пеш баргузоршудаи Комиссияи муштараки байниҳукуматӣ оид ба ҳамкории тиҷоратию иқтисодӣ, Сарвари давлати мо муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон таъкид намуданд, ки бисёр масъалаҳо дар доираи кори ин комиссия ҳалли худро меёбанд.

Таъкид гардид, ки санадҳои имрӯз имзошаванда низ ба рушди ҳамкории барои ҳарду кишвар судбахш такони нав мебахшанд.

Гуфтушунидҳои сатҳи олии Тоҷикистону Русия доираи васеи масоил аз соҳаҳои энергетика, бахшҳои гуногуни саноат, сармоягузорӣ, нақлиёт, кишоварзӣ ва иқтисоди рақамӣ то илму маориф ва амнияту мудофиаро фаро гирифтанд.

Дар ин замина ба омода намудани кадрҳо ва мутахассисони дараҷаи баланди соҳаҳои гуногун ва ҳамчунин, ба муҳоҷирати меҳнатӣ ва густариши робитаҳои байниминтақавӣ таваҷҷуҳ зоҳир карда шуд.

Имконоти тавсеаи ҳамкориҳои сармоягузорӣ дар бахшҳои истихроҷи маъдан ва саноати коркард, бахусус коркарди маҳсулоти кишоварзӣ, саноати сабуку хӯрокворӣ ва тавлиди масолеҳи сохтмонӣ мавриди таваҷҷуҳ қарор дошт.

Густариши долонҳои нақлиётӣ ва логистикӣ, таъмини устувории шабакаҳои боркашонӣ, рушди ҳамкорӣ дар самти иқтисодиёти рақамӣ ва татбиқи технологияҳои нав дар мадди назар қарор гирифт.

Ҳамоҳангӣ ва ҳамкории зичи мақомоти ҳифзи ҳуқуқу мудофиа ва хадамоти махсуси ду кишвар дар самти таъмини амният, аз ҷумла мубориза бо терроризм, ифротгароӣ ва идеологияи радикалӣ, мубориза бо қочоқи маводи мухаддир, таҳдидҳои киберӣ ва дигар шаклҳои ҷинояткории фаромарзӣ бо қаноатмандӣ таъкид гардид.

Изҳори бовар карда шуд, ки густариши шарикии стратегӣ ва ҳампаймонии Тоҷикистону Русия ба нафъи мардумони ҳарду кишвар ва таҳкими сулҳу суботи дарозмуддат дар минтақа хизмат хоҳад кард.

НУРИ ДОНИШ РОҲИ ОЯНДАРО РАВШАН МЕСОЗАД

Пешаи омӯзгорӣ яке аз қадимтарин касбу шуғлҳои башарият аст, ки аз замони пайдоиши хатт, китоб ва аввалин мактабҳо ба ҷомеа хидмат мекунад. Омӯзгорон ҳамеша миёни наслҳои гузашта ва оянда робита барқарор намуда, арзишҳои маънавӣ, фарҳангӣ ва илмиро интиқол додаанд. Агар давлату миллате омӯзгор надошта бошад ё ҷойгоҳи омӯзгорро қадр накунад, ояндаи он давлат зери хатар мемонад. Аз ҳамин ҷиҳат, нақши омӯзгор дар ҷомеа ҳамеша бузург ва сарнавиштсоз будааст.

Омӯзгор шахсияти ҷавонро на танҳо бо дониш, балки бо ҷаҳонбинӣ, ахлоқ ва арзишҳои маънавӣ муҷаҳҳаз месозад. Ӯ наслҳоро ба зиндагии фаъол, масъулиятшиносӣ ва эҳтиром ба қонунҳои иҷтимоӣ роҳнамоӣ мекунад. Бузургтарин мутафаккирони ҷаҳон ҳамеша ба нақши омӯзгор бо эҳтироми хос нигаристаанд. Онҳо дар суханони пурҳикмати худ заҳмати муаллимро на танҳо ҳамчун касбу кори одӣ, балки ҳамчун рисолати муқаддас тасвир намудаанд.

Ян Амос Коменский (1592–1670), ки ӯро «падари педагогикаи умумиҷаҳонӣ» мешиносанд, менавишт: «Касби омӯзгорӣ бузургтарин зери офтоб аст». Ин ҷумла баёнгари он аст, ки ҳеҷ касбу коре ба андозаи омӯзгорӣ ба тақдири башар таъсиргузор нест. Зеро муаллим на танҳо дониш меомӯзонад, балки инсонро меофарад, ҷаҳонбинии ӯро шакл медиҳад ва роҳи зиндагиро равшан месозад.

Педагоги маъруф К.Д. Ушинский (1823–1870), яке аз асосгузорони илми педагогикаи муосир, таъкид мекард, ки муаллим ҳалқаи зинда миёни гузашта ва оянда мебошад. Яъне, ҳар омӯзгор арзишҳои таърихӣ, фарҳангӣ ва ахлоқиро аз гузашта гирифта, онҳоро ба ҷавонон месупорад, то ҷомеа бо такя ба ин ганҷинаи маънавӣ ба сӯи фардои рушан қадам гузорад. Ба андешаи Ушинский, муаллим бо ҳақиқат ва некӣ ҷомеаро пеш мебарад, зеро бе инсофу виҷдони омӯзгор наметавон пойдории маънавии миллатро таъмин кард.

Агар аз сари таърих назар андозем, мебинем, ки ҳар даврае, ки ба омӯзгор арҷ гузошта шуд, ҳамон замон миллат ба авҷи маърифат ва тамаддун расид. Ва баръакс, ҳар вақте, ки омӯзгор аз арҷу эҳтиром дур монд, ҷомеа ба ҷаҳолат ва таназзул рӯ овард. Ин ҳама андешаҳо нишон медиҳанд, ки омӯзгор — созандаи фардо ва меъмори пешрафти миллат аст.

Нақши иҷтимоии омӯзгор дар ҳар давраи таърихӣ тағйир ёфтааст. Агар дар даврони қадим ӯ ҳамчун мураббии шахсӣ ё «усто» дар назди хонадони ашрофон фаъолият мекард, дар давраи миёна мақоми омӯзгор бо дини ислом ва фаъолияти мадрасаҳо васеъ гардид. Дар давраи нав ва навтарин, омӯзгор мақоми давлатӣ пайдо кард ва ба ҳайси шахсияти калидии сиёсати маориф ва фарҳанг шинохта шуд.

Имрӯз омӯзгор дигар танҳо шахсе нест, ки дар паси мизу тахта меистад ва дарс мегӯяд. Вай ба ҳайси як шахсияти пурнуфузи ҷамъиятӣ ва фарҳангӣ амал мекунад, ки метавонад ба равандҳои сиёсӣ, иҷтимоӣ ва маънавии ҷомеа таъсири амиқ расонад. Ҳар қадами ӯ, ҳар калимаи гуфтааш ва ҳар тарзи рафтораш мисли донаҳои пурқиматеанд, ки дар замири шогирдон сабзонида мешаванд ва дер ё зуд мева медиҳанд.

Аввалан, омӯзгор катализатори пешрафти ҷомеа аст. Ӯ ҷавононро бо донишҳои замонавӣ, технологияи муосир ва ҷаҳонбинии пешқадам мусаллаҳ месозад. Дар дасти муаллим китобу қалам на танҳо василаи таълим, балки асбоби пешбурди ҷомеа ба сӯи тараққӣ мебошад.

Сониян, омӯзгор пайвандгари ҳақиқии наслҳо аст. Ӯ таҷрибаи гузашта, арзишҳои таърихӣ ва донишҳои падару бобоёнро ба ҷавонон мерос медиҳад. Агар ин занҷир канда шавад, ҷомеа решаҳои худро аз даст медиҳад ва роҳ ба оянда торик мегардад. Аз сӯи дигар, омӯзгор аккумулятор ва интиқолдиҳандаи фарҳанг мебошад. Ӯ арзишҳои ахлоқӣ, илмӣ ва маънавиро дар худ ҷамъ мекунад ва мисли як ганҷинаи зинда онҳоро ба насли оянда месупорад.

Нақши дигари омӯзгор арзёбӣ ва танзимгари фарҳанг будани ӯст. Муаллим таҷрибаи ҷамъиятро таҳлил мекунад, аз миёни ҳодисаҳо ва андешаҳо танҳо он чизеро интихоб менамояд, ки барои ташаккули шахсияти солиму созанда муҳим аст.

Ҳамзамон, омӯзгор намояндаи ҷавонон дар ҷомеа мебошад. Бо донишу таҷрибаи равонӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангии худ ӯ метавонад эҳтиёҷоти насли ҷавонро дуруст бифаҳмад ва онро ба ҷомеа расонад.

Ниҳоят, нақши аз ҳама пурмуҳим ва таъсирбахши омӯзгор — шаклдиҳандаи ҷаҳонбинии маънавӣ будани ӯст. Муаллим на танҳо хондану навиштан меомӯзонад, балки ба дили ҷавонон арзишҳои инсонгароӣ, адолат, поквиҷдонӣ ва эҳтиром ба дигаронро ҷо мекунад. Бо ҳамин роҳ ӯ на танҳо донишманд, балки инсони комил ба ҷомеа ҳадя менамояд.

Дар фарҳанги тоҷик низ ба омӯзгор ҷойгоҳи баланд дода шудааст. Садриддин Айнӣ таъкид дошт: «Маориф чароғи зеҳн ва рӯҳи инсон аст ва бе он миллат наметавонад зинда бимонад». Мирзо Турсунзода менавишт: «Муаллим рӯҳи кӯдакро бо муҳаббат парвариш мекунад». Лоиқ Шералӣ бо таассуф гуфтааст: «Касе, ки омӯзгорро фаромӯш кунад, решаи зиндагии худро мебурад». Бобоҷон Ғафуров низ бо далели таърихӣ ишора кардааст: «Миллате, ки омӯзгорро қадр мекунад, ояндаи худро таъмин месозад».

Дар Тоҷикистон таҳти роҳбарии Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, ба соҳаи маориф таваҷҷуҳи хос зоҳир мегардад. Давлат барои фаъолияти омӯзгорон шароити мусоид фароҳам меорад ва мақоми иҷтимоии онҳо баланд бардошта мешавад. Истиқрори Рӯзи омӯзгор дар ҳафтаи аввали моҳи октябр нишони эҳтиром ва арҷгузорӣ ба заҳмати муаллимон мебошад.

Нақши омӯзгор танҳо ба синфхона маҳдуд намешавад. Ӯ бо ташаккули арзишҳои баробарӣ, адолат ва инсондӯстӣ ҷомеаро ба сӯи демократия ва озодӣ мебарад. Нелсон Мандела гуфта буд: «Маориф пурқувваттарин силоҳест, ки бо он метавон ҷаҳонро дигар кард». Шамсиддин Шоҳин низ таъкид карда буд: «Ҷомеа бе дониш монанди боғест бе об». Ин андешаҳо нишон медиҳанд, ки омӯзгор пешбарандаи воқеии ҷомеа ва сармояи маънавии миллат аст.

Омӯзгор виҷдон, шараф ва зеҳни ҷомеа мебошад. Ӯ шахсияти ояндаро тарбия мекунад, робитаи гузашта ва ояндаро таъмин месозад ва ҷомеаро ба сӯи пешрафт роҳнамоӣ мекунад. Ба қавли Садриддин Айнӣ: «Аз тарбия ва худтакмилёбӣ беҳтар чизе нест».

Ҷомеае, ки омӯзгоронро эҳтиром мекунад, ба асл дар ояндаи худ сармоягузорӣ менамояд. Муаллимон ҳамеша ҳамчун сутуни асосӣ ва такягоҳи ҷомеа боқӣ мемонанд, ки бар онҳо ҷомеаи устувор ва шукуфон бунёд меёбад.

Муҳаббат ХОЛОВА,

мудири шуьбаи таьлими

Литсейи касбии техникии шаҳри Ҳисор

Дар Осиёи Марказӣ шаҳри бостонии Истаравшан бо косибию ҳунармандии воло ва савдову тиҷорат маъруфу машҳур гардидааст. Ба хотири эҳёи анъанаҳои пурарзиши таърихӣ, тарғиби фарҳангу тамаддуни қадимаи халқи тоҷик бо ташаббус ва дастгирии Пешвои муаззами миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон моҳи сентябри соли 2002 ҷашни 2500 солагии Истаравшан бо шукуҳу шаҳомати хосса таҷлил гардид.

Ҳадафи ин ҷашни фархунда муттаҳид намудани халқҳо таҳкими Ваҳдати миллӣ ва баланд бардоштани обрӯю нуфузи миллати сарбаланди тоҷик дар арсаи байналхалқӣ буда, ҳисси ватандӯстию худшиносии сокинони Тоҷикистони соҳибистиқлолро боло бурд.

Коллеҷи ҳунарҳои мардумии шаҳри Истаравшан муассисаи таълимии давлатӣ буда, дар рушду эҳёи ҳунарҳои халқӣ ва тарғибу муаррифии санъати ороиши амалии дастӣ, аз ҷумла ҳунари волои зардӯзӣ саҳми шоиста дорад. Ҳунари зардӯзӣ дар бостоншаҳр дар баробари санъати гулдӯзиву сӯзанидӯзӣ ва читгарӣ таърихи бою рангин дорад.

Дар гузашта сару либоси навхонадорон, куртаву ҷома, тӯппӣ, рӯймолу поҷома ва дигар ашёи рӯзгор устокорона зардӯзӣ карда мешуданд. Ин санъати волои миллӣ дар шаҳрҳои қадимаи Самарқанду Бухоро, Истаравшану Панҷакент, Хуҷанду Ҳисор ривоҷу равнақ ёфта буд. Зардӯзони моҳир миёни мардум обрӯю шӯҳрати беандоза доранд, зеро дастранҷи онҳо аз дигар намуди ҳунарҳои зебои аҷдодӣ бо нафосату назокат ва тарҳу ҷилои дӯхт фарқ мекунад.

Санъати зардӯзӣ дар шаҳри Истаравшан мактаби хоси худро дошта, асосан сабку услуби заминдӯзӣ ва гулдӯзӣ истифода бурда мешаванд. Дар маҳсулоти зардӯзишуда истифодаи риштаҳои заррин ҷолиб буда, таваҷҷӯҳи сайёҳонни хориҷиро ба худ ҷалб мекунад. Дастгирии фарҳанги миллӣ аз ҷониби давлату Ҳукумати Тоҷикистон зардӯзони истаравшаниро рӯҳбаланд карда, иштироки фаъолонаи кулли ҳунарварон ва устоҳои халқиро дар озмуну намоишҳои сатҳи ҷумҳуриявию вилоятӣ ва шаҳрӣ таъмин намуд.

Ҳунармандони асилу чирадасти Истаравшан имрӯз ҳунари зардӯзиро боз ҳам рушду такомул дода, намуду навъҳои пурмазмуну нафиси ин санъати волоро бо нақшҳои классикии ислимӣ ва наботӣ офарида пешниҳод намудаанд,ки аз ҷониби фарҳангшиносон баҳои баланд гирифтааст.

Бо сарварии устод Хоҷаев Насриддин муассисаи давлатии таълимии Коллеҷи ҳунарҳои мардумии шаҳри Истаравшан- чун кохи ҳунарҳои зебо дар самти рушду эҳё ва тарuибу муаррифии санъати ороиши амалии дастӣ ва ҳунарҳои бадеии халқӣ фаъолияти пурсамар дорад. Зардӯзони коллеҷи мо бо нафосату шукӯҳи бадеӣ ин ҳунари миллиро боз ҳам рушду такомул дода, нақшҳои наву зебо ва дилписанду пурҷило меофаранд.

Таваҷҷӯҳи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ба рушду эҳёи ҳунарҳои мардумӣ, ки он ҷузъи фарҳанги миллист, дар саҳифаҳои таърихи навини Ватани азизамон - Тоҷикистони соҳибистиқлол бо хатҳои заррин сабт хоҳад шуд.

Дилфуза ДОДОЕВА,

омӯзгори Коллеҷи ҳунарҳои мардумии шаҳри Истаравшан

Забони мо дар зарфи таъриху тамаддуни беш аз шашҳазорсолаи миллатӣ тоҷик роҳи хуршеду фарозеро тай намуда, сарнавишти пурҳаводис ва ҷахони маънавии тоҳиконро бо тамоми обу ранг ва дарахту ҷиллои худ инъикос кардааст ва барои худшиносиву худогоҳии миллии халқи тоҷик накши барҷаста бозидааст.

Бо забони тоҷикӣ, ки аз ҷумлаии қадимтарин ва гуворотарину зеботарин забонҳои дунё ба ҳисоб меравад.Таърихи бостони ва фарҳангу тамаддуни камназири миллате иншо гардидаст, ба ҷахониён аз ҳикмати зиндагӣ ва ахлоқи ҳамидаи инсони сабакҳои мондагору омӯзанда додааст ва ин рисолати хешро то имрӯз идома додаистодааст. Дар баробари ин, як нуқтаи муҳимро таъкид менамоям. Рушди бесобиқаи ҷаҳони муосир, махсусан пешрафти техника ва техналогияҳо ба ҳамаи самтҳои зиндагӣ ва фаъолияти одамон таъсири рӯзафзун гузошта истодааст.

Муссалам аст ки чунин пешрави бо рушди забон робитаи қавӣ дошта, ба ташаккулёбӣ ва ғановатманд гардидани таркиби луғавии он мусоидат менамоянд. Табиист,ки баён мафҳумҳои нави дар марҳалаи кунунии ҳаёти башар ва фарҳанги ҷахони муосир ба вуҷуд омада калимаву истилоҳоти тоза эҷод ва мувофиқро тақозо мекнад.Дар ин ҳолат ба мо таърихи пурғановати забони тоҷикӣ,ва усулҳои бунёдии калимасозии забонамон ёри расонида метавонад.Барои ҳалли ин масъалаҳо олимони забоншиноси мо бояд ба омӯзиши ҳамҷонибаи таҳқиқи таърихии забон баргардону нашр кардани осори оламшумури давраи классикӣ аз устод Рӯдакӣ то устод Айнӣ ва муайану дақиқ сохтани усулҳои калимасозии забони точикӣ аҳамияти аввалин дараҷа диҳанд. Дигар ин ки дар болоравии сатҳи забон донии аҳли ҷомеа ва пойдориву рушди забонамон луғатномаҳо нақши бузург доранд. Мо ифтихор дорем, ки осори ҷовидонаи ба забони ноби тоҷикӣ таълиф намудаи гузаштагони мо ганҷинаи фарҳангу тамаддуни умумибашариро бо беҳтарин намунаҳои илмию адабӣ ва ахлоқииву маънавӣ ғани гардонида аст. Ҳамчунин моҳияи сарфарозии ҳар як фарди миллат аст, ки имрӯз забони давлатии тоҷикон аз манбаҳои баланди созмонҳои бонуфузи байналмилалӣ садо медихад. Тавассути пайгирона амалӣ намудани сиёсати давлатии забон арзишхои забонӣ ва кудрати вокеии забони тоҷикӣ дар таърихи навини точикон дар тафаккури ҷомеа ва зиндагиву фаъолияти ҳаррӯзаи шаҳрвандон вусъати бесобиқа пайдо кардаанд. Бо дарназардошти аҳамият ва зарурати эҳтирому арҷгузорӣ ба забони модарӣ ва бузургиву нерӯи вокеии он ман борҳо таъкид намудаам, ки забони модарӣ хишти нахустини пойдевори кохи миллат ва яке аз рукнҳои асосии давлатдории миллӣ мебошад. Аз ин лиҳоз барои ҳар як фард донистани забони модарӣ маънои эҳтиром гузоштан ба миллат, Модар, Ватан, давлати соҳибихтиёр ва воситаи пайванд бо рисолати тамаддунсозию фарҳангсолории халқамон мебошад. Забони модариамонро мо бояд пок нигоҳ дорем, зеро аз ниёгонамон мерос мондааст.

Рафоат НАЗАРОВА,

ассистенти кафедраи забони англисии

Коллеҷи тиббии ҷумҳуриявӣ

Рӯзҳои 9 -10 октябри соли 2025 пойтахти Тоҷикистон, шаҳри Душанбе мизбони ду ҳамоиши сатҳи олӣ мегардад: Саммити “Осиёи Марказӣ- Русия” ва ҷаласаи Шӯрои сарони давлатҳои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил. Ин воқеаҳои бузург на танҳо барои кишварҳои иштирокдор, балки барои тамоми ҷомеаи ҷаҳонӣ аҳамияти ҷиддӣ доранд, зеро онҳо ояндаи ҳамгироии минтақавӣ ва рушди шарикии стратегиро муайян мекунанд.

Баргузории чунин нишастҳо дар Тоҷикистон, пеш аз ҳама, аз сиёсати хирадмандона ва мутавозини хориҷии кишвар шаҳодат медиҳад, ки ба ҳамкорӣ бо шарикони стратегӣ, таъмини суботи минтақа ва ҳифзи манфиатҳои миллии худ равона шудааст. Ин формати ҳамкорӣ солҳои охир ба минбари муҳими муҳокимаи масоили муҳими сиёсӣ, иқтисодӣ ва амниятӣ байни кишварҳои Осиёи Марказӣ ва Федератсияи Русия табдил ёфтааст.

Ҳадафи асосии саммитро метавон чунин арзёбӣ намуд: -таҳкими дӯстӣ ва ҳамсоягии нек; -рушди иқтисод ва сармоягузорӣ; -густариши робитаҳои фарҳангӣ ва илмӣ; -ҳифзи амният ва мубориза бо хатарҳои муосир. Дар саммити мазкур дар назар аст,ки роҳбарони давлатҳо ба масъалаи интегратсияи иқтисодӣ таваҷҷуҳи хоса зоҳир менамоянд. Аз ҷумла, зарурати тавсеаи ҳамкорӣ дар соҳаҳои энергетика, нақлиёту логистика, технологияҳои рақамӣ ва амнияти озуқаворӣ баррасӣ хоҳад шуд.

Масоили муҳими баррасишаванда: 1. Энергетика ва нақлиёт – истифодаи захираҳои бузурги энергетикии минтақа ва беҳбуд бахшидани шабакаҳои инфрасохторӣ барои содироти барқ ва мол. 2. Амният ва муқовимат ба таҳдидҳо – ҳамоҳангсозии қувваҳо дар мубориза бо терроризм, экстремизм, қочоқи маводи мухаддир ва киберҷинояткорӣ. 3. Маориф ва фарҳанг – татбиқи барномаҳои муштараки илмӣ, густариши табодули донишҷӯён, таҳкими омӯзиши забон ва фарҳанги кишварҳо. 4. Экология ва тағйирёбии иқлим – ҳамкорӣ дар ҳалли мушкилоти обӣ ва муҳофизати муҳити зист, ки барои тамоми минтақа аҳамияти ҳаётӣ доранд. Ҷаласаи Шӯрои сарони давлатҳои Иттиҳоди давлатҳои Мустақил дар паҳлуи саммит, Душанбе боз як минбари муҳими ҳамгироиро мизбонӣ менамояд. Ин иттиҳод, ки соли 1991 таъсис ёфтааст, ҳанӯз ҳам нақши калидӣ дар ҳамгироии кишварҳои пасошӯравӣ мебозад. Дар ҷаласаи навбатӣ масъалаҳои зерин мавриди баррасӣ қарор гирифтанашон дар назар аст: -ҳамоҳангсозии сиёсати иқтисодӣ ва дастгирии бозори ягонаи кишварҳои ИДМ; -таҳкими ҳамкориҳои низомиву амниятӣ; -ҳамкорӣ дар соҳаи тандурустӣ, маориф ва илм; -густариши муносибатҳои фарҳангӣ ва инсондӯстона. Ба ғайр аз ин, роҳбарони давлатҳо бар зарурати таҷдид ва мутобиқсозии фаъолияти ИДМ ба шароити нави ҷаҳонӣ табодули афкор менамоянд. Нақши Тоҷикистон ҳамчун кишвари мизбони баргузории ҳамзамони ду ҳамоиши сатҳи олӣ дар Душанбе нишон медиҳад, ки Тоҷикистон ба як минбари муътамади дипломатӣ табдил ёфтааст. Ин воқеаҳо барои кишвар чанд паём доранд: Эътирофи нақши Тоҷикистон дар сиёсати минтақавӣ ва ҷаҳонӣ; -тақвияти нуфузи байналмилалӣ ва эътимоди шарикон; -имкониятҳои нави иқтисодӣ барои ҷалби сармоя ва рушди ҳамкориҳои тиҷоратӣ; -ташаккули симои Тоҷикистон ҳамчун кишвари сулҳҷӯ ва ҷонибдори муколама. Хулоса, ҳам саммити “Осиёи Марказӣ- Русия” ва ҳам ҷаласаи Шӯрои сарони давлатҳои Иттиҳоди давлатҳои Мустақил дар Душанбе марҳилаи наве дар ҳамгироии минтақавӣ ва байналмилалӣ мегардад. Ин ду рӯйдоди муҳими сатҳи байналмилалӣ нишон медиҳад, ки роҳбарони кишварҳои иштирокдор ба он назаранд, ки : субот, пешрафт ва амнияти ҳар як давлат танҳо дар доираи ҳамгироӣ ва ҳамкории густурда имконпазир аст. Тоҷикистон бо мизбонии ин ҳамоишҳо бори дигар собит намуд, ки сиёсати хориҷии фаъол, мутавозин ва ҳамгироёна метавонад ҳам ба манфиатҳои миллӣ ва ҳам ба рушди минтақа хидмат намояд.

Хоҷазода Давронҷон Қурбоналӣ,

директори Коллеҷи техникию омӯзгории ноҳияи Рӯдакӣ,

номзади илҳои иқтисодӣ, дотсент

Дар асоси дастуру ҳидоятои Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо мақсади таҷлили 35-солагии Истиқлоли давлатӣ ва ҷиҳати ҳарчӣ бештар ба касбомӯзӣ фаро гирифтани ҷовонон бо дастгирии Ҳукумати ҷумурӣ ва дар ҳамкорӣ бо шарикони рушд дар ҷамоати деҳоти Вранги ноҳияи Ишкошим санги асоси Литсейи касбии техники гузошта шуда, корҳои сохтмонӣ оғоз гардид.

Дар чорабинии мазкур раиси Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон Мирзонабот Алишер Худобердӣ, сардори Раёсати таҳсилоти ибтидоии касбии Кумита оид ба тасилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбии назди Ҳукумати Ҷумурии Тоҷикистон Қурбонзода Файзиддин Мурод ва директори Ташкилоти байналмилалии Агроаксияи Олмон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон хонум Бланка Робертс иштирок ва суханронӣ намуданд.

Дар ин замина, раиси вилоят ва намояндаи Кумита сокинони ҷамоатро бо Рӯзи забони давлатӣ ва Рӯзи омӯзгорон табрик намуда, оғози корҳои сохтмонии литсейи мазкурро туҳфаи арзанда, ҷиҳати ҳарчӣ бештар ба касбомӯзӣ фаро гирифтани ҷовонони минтақа унвон карданд.

Бояд қайд намуд, ки Литсейи касбии техникӣ дар ҷамоати деҳоти Вранги ноҳияи Ишкошим дар доираи ҳамкориҳои мутақобилан судманди Кумита оид ба таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ташкилоти байналмилалии Агроаксияи Олмон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ба нақша гирифта шудааст.

Литсйи мазкур аз се ошёна иборат буда, дар синфхона, утохонаи таълимӣ истеҳсолӣ, маркази ҳунарҳои миллӣ ва муосир, хобгоҳ ба нақша гирифта шуда, корҳои сохтмонӣ аз ҷониби ҶДММ «Муҳандисони ояндасоз» ба роҳ монда шуда, ба маблағи умумии 11 млн. 042 ҳазору 823 сомонӣ дар мудати 1 сол сохта ва ба истифода дода мешавад.

Сокинони ҷамоати деҳоти Вранги ноҳияи Ишкошим аз оғози корҳои сохтмонии муассисаи мазкур изори хушнӯдӣ намуда, миннатдории худро ба Ҳукумати Ҷумурии Тоҷикистон, хоса ба Пешвои муаззами миллат мутарам Эмомалӣ Рамон баён намуданд.

Дар фарҷом, директори Ташкилоти байналмилалии Агроаксияи Олмон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон хонум Бланка Робертс аз номи Раиси Кумита оид ба таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон академик Фарҳод Раҳимӣ бо Сипоснома қадрдонӣ гардид.

Дар шароити ҷаҳони муосир, ки раванди геополитикӣ бо суръат тағйир меёбад, муносибатҳои байнидавлатӣ аз шаклҳои анъанавии дипломатӣ гузашта, ба сатҳи нави ҳамкории минтақавию стратегӣ мерасанд. Кишварҳое, ки тавони идоракунии муколама, миёнаравӣ ва ҳамоҳангсозии манфиатҳои гуногунро доранд, дар сиёсати байналмилалӣ мақоми махсус касб менамоянд. Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки дар маркази Осиёи Марказӣ ҷойгир аст ва бо ҳама давлатҳои асосии минтақа робитаҳои дӯстона ва ҳамкоронаи мутавозинро нигоҳ медорад, имрӯз ҳамчун яке аз чунин давлатҳо шинохта шудааст.

Баргузории ду ҳамоиши бузурги байналмилалӣ — Саммити «Осиёи Марказӣ — Русия» ва ҷаласаи Шурои сарони давлатҳои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил 9-10 октябри соли 2025 дар шаҳри Душанбе далели равшани ин гуфтаҳо аст. Ин ду чорабинӣ, ки бо иштироки сарони давлатҳои Осиёи Марказӣ ва роҳбарони кишварҳои аъзои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил, аз ҷумла Президенти Федератсияи Русия Владимир Путин баргузор мегарданд, Тоҷикистонро дар маркази таваҷҷуҳи сиёсию дипломатии минтақа ва ҷаҳони муосир қарор медиҳанд.

Душанбе қаблан низ борҳо мизбони нишастҳои сатҳи баланди байналмилалӣ гардидааст. Баргузории чандин конфронсу саммитҳои муҳими Созмони Милали Муттаҳид оид ба об ва иқлим, ҷаласаҳои Созмони ҳамкории Шанхай, ҳамоишҳои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил ва дигар чорабиниҳои сатҳи олӣ нишон медиҳанд, ки Тоҷикистон дар арсаи байналмилалӣ ба ҳайси давлати устувор, эътимодбахш ва дорои сиёсати хориҷии хирадмандона шинохта шудааст.

Агар ба таърихи ташаккули сиёсати хориҷии Тоҷикистон назар афканем, мебинем, ки аз ибтидои истиқлолият то имрӯз сиёсати давлатии он бар пояи сулҳ, муколама ва ҳамкорӣ бунёд ёфтааст. Ҳанӯз дар солҳои аввали соҳибистиқлолӣ, ки мамлакат баъди ҷанги шаҳрвандӣ ба оромӣ рӯ овард, Роҳбари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон сиёсати «дарҳои боз» ва ҳамзистии сулҳомезро ҳамчун принсипи асосии муносибатҳои хориҷӣ муқаррар намуданд. Маҳз ҳамин сиёсати мутавозин боис гардид, ки Тоҷикистон имрӯз на танҳо дар минтақа, балки дар арсаи васеи байналмилалӣ ҳамчун ҷонибдори сулҳ ва субот шинохта шудааст.

Давоми солҳои соҳибистиқлолӣ Ҷумҳурии Тоҷикистон ба иштирокчии фаъоли ташаббусҳои муҳими минтақавӣ ва ҷаҳонӣ табдил ёфт. Иштироки Тоҷикистон дар Созмони Милали Муттаҳид, Созмони амният ва ҳамкорӣ дар Аврупо (САҲА), Созмони ҳамкории Шанхай (СҲШ), Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил (ИДМ), Созмони ҳамкории иқтисодӣ (СҲИ) ва якчанд ниҳоди байналмилалии дигар на танҳо мавқеи Тоҷикистонро таҳким бахшид, балки онро ба иштирокдори фаъол дар муҳити сиёсию иқтисодии минтақа табдил дод.

Ҷумҳурии Тоҷикистон дар доираи ин ҳамкорӣ ҳамеша мавқеи созанда ва миёнаравона доштааст. Таҷрибаи давлат дар барқарорсозии сулҳ, ҳалли мусолиматомези низоъҳо ва тарғиби арзишҳои ҳамзистии осоишта ҳамчун намунаи нодири сиёсати хирадмандонаи миллӣ эътироф карда шудааст. Аз ин рӯ, интихоби Душанбе ҳамчун макони баргузории ду чорабинии муҳими моҳи октябр тасодуфӣ нест, балки он бар пояи таҷриба, эътибор ва нуфузи байналмилалии мамлакат асос ёфтааст.

Саммити «Осиёи Марказӣ – Русия» шакли нави ҳамкорист, ки барои таҳкими робитаҳои сиёсӣ, иқтисодӣ ва амниятӣ байни давлатҳои минтақа ва Федератсияи Русия заминаи воқеӣ фароҳам меорад. Дар шароити тағйирёбии вазъи ҷаҳонӣ ва зиёдшавии рақобат барои захираҳои табиӣ ва роҳҳои транзитӣ кишварҳои Осиёи Марказӣ ба ҳамкории наздик бо ҳамдигар ва бо шарики стратегие, чун Русия ниёз доранд. Тоҷикистон, ки бо ҳама кишварҳои минтақа робитаҳои устувор дорад, метавонад дар байни онҳо нақши пули пайвасткунандаро бозад.

Аз сӯи дигар, ҷаласаи навбатии Шурои сарони давлатҳои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил дар Душанбе низ аҳамияти сиёсиву таърихии бузург дорад. Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил, ки пас аз пошхӯрии Иттиҳоди Шуравӣ таъсис ёфт, имрӯз ҳамоно яке аз платформаҳои муҳими ҳамгироии давлатҳои пасошӯравӣ ба шумор меравад. Тоҷикистон аз рӯзҳои аввали узвият дар Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил ҳамеша ҷонибдори таҳкими робитаҳо, ҳамгироии иқтисодӣ, густариши ҳамкории фарҳангӣ ва ҳамоҳангсозии сиёсати амниятӣ будааст. Ҳамин нақш ва мавқеи фаъоли Тоҷикистон дар Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил боис гардид, ки Душанбе мизбони ҷаласаи сарони ин иттиҳод гардад. Зеро Тоҷикистон дар даҳсолаи охир бо пешниҳоди як силсила ташаббусҳои муҳим, аз ҷумла дар самти мубориза бо терроризму экстремизм, гардиши ғайриқонунии маводи мухаддир ва таъмини амнияти сарҳадҳо нақши фаъолеро дар сиёсати амниятии Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил бозидааст. Ҳамчунин Тоҷикистон дар татбиқи барномаҳои фарҳангию гуманитарии иттиҳод, аз қабили «Пойтахти фарҳангии ИДМ» саҳми назаррас дорад.

Мизбонии чунин ҳамоишҳо барои Тоҷикистон на танҳо ифтихор, балки масъулияти бузург аст. Ин чорабиниҳо имкон медиҳанд, ки мамлакат дар сатҳи баланд тавони ташкилотӣ, фарҳанги дипломатӣ ва сиёсати мутавозини худро намоиш диҳад. Бо назардошти таҷрибаи муваффақи баргузории чорабиниҳои сатҳи ҷаҳонӣ, аз ҷумла Конфронси дуюми байналмилалӣ оид ба об (2022), саммитҳои Созмони ҳамкории Шанхай ва ҳамоишҳои Созмони Амният ва Ҳамкорӣ дар Аврупо Тоҷикистон собит кардааст, ки қодир аст ҳар гуна ҷаласаи сатҳи олӣ ва бо иштироки сарони давлатҳоро дар сатҳи шоиста баргузор намояд.

Ба ҳамин тариқ, интихоб шудани Душанбе ҳамчун макони баргузории Саммити «Осиёи Марказӣ – Русия» ва ҷаласаи Шурои сарони давлатҳои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил дар соли 2025 аз як ҷониб, натиҷаи мантиқии сиёсати хориҷии мутавозин ва созандаи мамлакат аст ва аз ҷониби дигар, далели возеҳи эътирофи байналмилалӣ ва афзоиши нақши Тоҷикистон дар муҳити геополитикии минтақа ба шумор меравад.

Бояд гуфт, ки давлатҳои Осиёи Марказӣ ва Русияро риштаҳои таърихӣ, фарҳангӣ, иқтисодӣ ва амниятӣ бо ҳам мепайванданд. Тақдири муштараки таърихӣ, шабакаҳои инфрасохтории муттаҳид, робитаҳои иқтисодию иҷтимоӣ ва арзишҳои тамаддунӣ шароити хос ба вуҷуд овардаанд, ки дар он ҳамкории мутақобили судманд барои тамоми минтақа аҳамияти ҳаётӣ дорад. Дар ин замина ташаккули платформаи “Осиёи Марказӣ – Русия” ҳамчун шакли нави муколамаи сиёсӣ ва иқтисодӣ падидаи муҳими замони муосир аст.

Тоҷикистон аз оғози таъсиси ин шакли ҳамкорӣ онро яке аз роҳҳои муассири таъмини субот ва пешрафти минтақа меҳисобад. Зеро сиёсати хориҷии мамлакат бар пояи эҷоди муҳити эътимод, ҳамзистии осоишта ва рушди ҳамгироии созанда устувор гардидааст. Саммити навбатии ин қолаб, ки дар Душанбе баргузор мегардад, аҳамияти хос пайдо мекунад, зеро дар он давраи нави муносибатҳои Русия ва давлатҳои Осиёи Марказӣ дар замони пас аз пандемия, тағйироти иқлим ва рақобатҳои геополитикӣ муҳокима хоҳад шуд.

Дар доираи ин саммит масъалаҳои калидӣ, шуруъ аз амнияти энергетикӣ ва озуқаворӣ то ҳамкорӣ дар соҳаи нақлиёт, илм, технология ва мубориза бо хатарҳои муосир баррасӣ мегарданд. Бо назардошти мавқеи ҷуғрофии Тоҷикистон, ки дар маркази роҳҳои транзитии минтақа воқеъ аст, мамлакат метавонад байни бозорҳои Осиёи Марказӣ ва Федератсияи Русия нақши муҳими “пули логистикӣ” бозад. Дар ҳамин замина, пешниҳоди Тоҷикистон оид ба рушди роҳҳои нави нақлиётӣ, аз ҷумла лоиҳаи роҳи оҳани “Чин – Қирғизистон – Тоҷикистон – Узбекистон” ва густариши шабакаи энергетикии минтақавӣ бо пуштибонии Русия метавонад барои ҳама кишварҳои иштирокдор фоидаи стратегӣ дошта бошад.

Саммити “Осиёи Марказӣ – Русия” инчунин имконияти муҳими муколамаи сиёсӣ ва ҳамоҳангсозии мавқеъҳоро дар масоили амниятӣ ба вуҷуд меорад. Тағйирёбии вазъ дар Афғонистон, афзоиши таҳдидҳои терроризм, қочоқи маводи мухаддир ва муҳоҷирати ғайриқонунӣ аз қабили масъалаҳое мебошанд, ки наметавонанд берун аз таваҷҷуҳи кишварҳои минтақа қарор гиранд. Тоҷикистон, ки давоми зиёда аз 30 сол сарҳади тӯлонӣ ва ҳассос бо Афғонистонро ҳифз менамояд, таҷрибаи беназир дар соҳаи таъмини амният ва мубориза бо таҳдидҳои фаромиллӣ дорад. Ин таҷриба, бешубҳа, метавонад дар сатҳи саммити мазкур ҳамчун асоси ҳамкории муштарак пешниҳод гардад.

Аз нигоҳи сиёсати ҷаҳонӣ ташаккули қолаби “Осиёи Марказӣ – Русия”, дар воқеъ, таҷассумгари марҳилаи нави ҳамкории стратегии пасошуравист. Он нишон медиҳад, ки давлатҳои минтақа дигар танҳо ҳамчун объекти сиёсати қудратҳои бузург нестанд, балки ба сифати субъекти мустақили сиёсати ҷаҳонӣ вориди амал мешаванд. Тоҷикистон бо сиёсати хирадмандонаи худ дар ин раванд нақши муҳими миёнаравӣ дорад. Сиёсати мутавозин ва диди стратегӣ, ки аз ҷониби Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон тарҳрезӣ шудааст, имкон медиҳад, ки Душанбе ҳам бо Русия, ҳам бо Чин ва ҳам бо кишварҳои Ғарб робитаҳои мутавозин ва судмандро нигоҳ дорад.

Ҷаласаи Шурои сарони кишварҳои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил низ аз нигоҳи таърихӣ ва сиёсӣ аҳамияти кам надорад. Давоми се даҳсола Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил ҳамчун фазои ҳамкории сиёсӣ, иқтисодӣ ва фарҳангӣ хизмат кардааст. Бо вуҷуди тағйироти сиёсӣ ва равандҳои ҷаҳонӣ Иттиҳод тавонист дар муҳити пасошуравӣ ҳадди ақалл як сатҳи ҳамоҳангсозии манфиатҳои давлатҳоро нигоҳ дорад. Барои Тоҷикистон ин иттиҳод ҳамеша минбари муҳим барои ҳимоя ва пешбурди манфиатҳои миллӣ будааст.

Дар муҳити имрӯза, ки ҷаҳон ба бисёрқутбият мегузарад, Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил метавонад ҳамчун шакли нарми ҳамгироии минтақавӣ нақши нав бозад. Тоҷикистон дар ин раванд ҷонибдори таҳкими робитаҳои иқтисодӣ, ҳамоҳангсозии сиёсати амниятӣ ва рушди барномаҳои илмӣ ва фарҳангӣ мебошад. Бо пешниҳоди Тоҷикистон, солҳои охир дар доираи Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил якчанд барномаҳои илмӣ-фарҳангӣ амалӣ гардида, ба ҳамбастагии мардумон ва рушди андешаҳои муштараки фарҳангӣ мусоидат карданд.

Бояд таъкид намуд, ки баргузории ҳамзамони ду чорабинии бузург дар Душанбе рамзи ҳамоҳангсозии сиёсати минтақа бо ҳадафҳои стратегӣ мебошад. Ин падида нишон медиҳад, ки Тоҷикистон тавони онро дорад, ки на танҳо мизбони расмии чорабиниҳо бошад, балки ҳамчун майдони муколамаи воқеӣ ва ҳамбастагии сиёсӣ амал кунад. Маҳз чунин муҳит барои таҳкими дипломатияи бисёрҷониба ва рушди ҳамкории иқтисодии муосир зарур аст.

Ҳамзамон баргузории ин нишастҳо дар Душанбе паёми возеҳ ба ҷомеаи ҷаҳонӣ мебошад: минтақаи Осиёи Марказӣ дорои иқтидори бузурги ҳамгироӣ ва суботи дохилӣ аст, ки бо роҳбарии давлатҳои масъул ва сиёсати хирадмандона метавонад ба шакли нави ҳамкории минтақавӣ табдил ёбад.

Аз нигоҳи иқтисодӣ чунин ҳамоишҳо барои ҷалби сармояи хориҷӣ, тавсеаи савдо, рушди соҳаҳои энергетика ва нақлиёт аҳамияти бузург доранд. Тоҷикистон, ки дорои захираҳои фаровони обӣ ва энергетикӣ мебошад, метавонад бо пешниҳоди барномаҳои муштарак дар соҳаи энергетикаи «сабз» ва иқтисоди «сабз» дар таъмини рушди устувори минтақа саҳм гузорад. Пешниҳодҳои қаблии мамлакат дар ин самт, ки аз минбарҳои Созмони Милали Муттаҳид садо доданд, имрӯз дар сиёсати минтақавӣ мавқеи ҷиддӣ пайдо кардаанд.

Аз ҷиҳати сиёсӣ ва амниятӣ Душанбе давоми ду даҳсола ба маркази муҳими дипломатияи сулҳ табдил ёфтааст. Баргузории нишастҳои Созмони ҳамкории Шанхай, Созмони Амният ва Ҳамкорӣ дар Аврупо, Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил ва дигар форумҳои байналмилалӣ собит месозад, ки Тоҷикистон имрӯз дорои сатҳи баланди дипломатияи касбӣ ва таҷрибаи ташкили чорабиниҳои сатҳи ҷаҳонӣ мебошад.

Маҳз ҳамин омилҳо боис гардиданд, ки ҷомеаи байналмилалӣ Тоҷикистонро ҳамчун шарики боэътимод ва давлате, ки сиёсати хориҷии устувор ва мутавозинро пеш мебарад, қабул намояд. Барои Душанбе мизбонии нишастҳои сатҳи баланд на танҳо рамзи обрӯ, балки имконияти воқеии таҳкими мавқеи дипломатӣ, афзоиши нуфуз ва пешниҳоди ташаббусҳои нави минтақавию байналмилалӣ мебошад.

Баргузории ду чорабинии сатҳи баланд дар Душанбе на танҳо рамзи эътимод ба Тоҷикистон аст, балки нишонаи барҷастаи рушди дипломатияи минтақавӣ ва иқтидори ташкилии мамлакат мебошад. Он нишон медиҳад, ки Тоҷикистон тавони онро дорад, ки дар шароити ҷаҳони бисёрқутбӣ ва рақобати сиёсӣ ҳамчун майдони ҳамоҳангсозии манфиатҳои давлатҳо ва таҳкими ҳамгироии минтақаӣ амал намояд.

Таҳлили стратегӣ нишон медиҳад, ки чунин чорабиниҳо барои давлатҳои минтақа имконияти фароҳам овардани робитаҳои судманд, ҳамоҳангсозии сиёсати амниятию иқтисодӣ ва таҳкими ҳамкорӣ дар соҳаҳои энергетика, нақлиёт ва технологияҳои муосир мебошанд. Тоҷикистон бо мавқеи географӣ ва сиёсати хирадмандонааш метавонад нақши миёнарави эътимодбахш ва пайвасткунандаи минтақавиро бозад, ки ин барои субот ва рушди устувори кишварҳои Осиёи Марказӣ аҳамияти ҳаётӣ дорад.

Аз нигоҳи дипломатӣ баргузории чунин нишастҳо нишон медиҳад, ки Тоҷикистон қобилияти модератсия ва роҳбарии ҳамоҳангсозии сиёсатҳои минтақавиро дорад, ки ин ҳамчунин имконияти тақвияти мавқеи мамлакат дар арсаи байналмилалӣ мебошад. Ин чорабиниҳо барои рушди робитаҳо бо шарикони стратегии ҷаҳон ва ҷалби сармояи хориҷӣ шароити мусоид фароҳам меоранд.

Мувофиқи таҳлилҳои илмӣ, интихоб шудани Душанбе ҳамчун мизбон дар сатҳи байналмилалӣ ба якчанд омил вобаста аст: сиёсати хориҷии устувор ва мутавозин, таҷрибаи муваффақи ташкилотчигӣ, сатҳи амнияти дохилӣ ва пойгоҳи инфрасохтории муосир, ки имконият медиҳад чорабинӣ бо иштироки сарони давлатҳо ва ҳайатҳои баландпояи дипломатӣ ба таври комил баргузор гардад. Ин омилҳо барои рушди нуфузи дипломатии Тоҷикистон ва эътимоди шарикони минтақавию байналмилалӣ заминаи боэътимод мегузоранд.

Дурнамои рушди ҳамкорӣ дар оянда низ бар асоси натиҷаҳои ин нишастҳо мусоид ба назар мерасад. Тоҷикистон метавонад ҳамчун платформаи стратегии ҳамгироӣ ва ҳамоҳангсозии сиёсати минтақаӣ барои таҳкими субот, рушди иқтисод ва ташаккули муносибатҳои фарҳангӣ хизмат намояд. Ҳамзамон мамлакат метавонад пешниҳодҳои мушаххас барои рушди инфрасохтор, энергетика, нақлиёт ва технологияҳои навро дар сатҳи минтақавӣ ба роҳ монад, ки ин ба рушди иқтисодии минтақа ва тавсеаи ҳамкории байналмилалӣ мусоидат хоҳад кард.

Баргузории ин нишастҳо низ барои Тоҷикистон имконияти арзишманд барои муаррифии сиёсати хориҷии мутавозин ва мустақил мебошад. Он нишон медиҳад, ки мамлакат метавонад ҳамзамон бо кишварҳои шарик муносибат дошта бошад, дар ҳифзи манфиатҳои миллӣ фаъолият намояд ва дар таҳкими ҳамгироии минтақавӣ саҳми назаррас гузорад.

Ҳамин тавр, аз нигоҳи илмӣ ва таҳлилӣ баргузории чунин ҳамоишҳо барои рушди дипломатияи бисёрҷониба ва ҳамгироии минтақавӣ аҳамияти стратегӣ дорад. Тоҷикистон бо пешниҳоди ташаббусҳо ва роҳҳои амалии ҳамкорӣ метавонад ҳамчун намунаи давлате бо сиёсати хориҷии устувор ва ҳамкории созанда дар минтақа шинохта шавад.

Дар ниҳоят, метавон хулоса кард, ки нишастҳои сатҳи баланд дар Душанбе рамзи тавоноӣ ва иқтидори дипломатии Тоҷикистон мебошанд. Онҳо нишон медиҳанд, ки мамлакат метавонад ҳамчун миёнарав ва пайвасткунандаи манфиатҳои давлатҳои минтақа ва ҷаҳонӣ амал кунад. Ин қадамҳо на танҳо мавқеи Тоҷикистонро дар Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил ва минтақа тақвият мебахшанд, балки ба таҳкими амният, иқтисод ва ҳамгироии фарҳангӣ дар Осиёи Марказӣ низ мусоидат мекунанд.

Бо назардошти таҷриба ва ҳадафҳои стратегии мамлакат метавон мутмаин буд, ки Тоҷикистон дар оянда низ метавонад ҳамчун майдони муассири ҳамоҳангсозӣ ва рушди ҳамкории минтақавӣ нақши муассир ва созанда бозад. Ин раванд боиси афзоиши нуфуз ва эътимоди байналмилалӣ, тақвияти ҳамгироии иқтисодию сиёсӣ ва таҳкими суботи минтақавӣ хоҳад шуд.

Фарҳод РАҲИМӢ,
раиси Кумита оид ба таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, академики Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон