Лоиҳаи “Таҳсилоти касбию техникӣ ва омӯзиш дар минтақаҳои кӯҳии Ҷумҳурии Тоҷикистон” бо мақсади дастгирии рушди захираҳои инсонӣ, таъмини шуғли устувор ва тақвияти таҳсилоти касбӣ дар минтақаҳои кӯҳистон роҳандозӣ шудааст. Лоиҳа дар асоси Созишномаи қарзӣ ва грантӣ байни Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Бонки Исломии Рушд ба имзо расида, бо қарори Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 3 октябри соли 2022, №832 тасдиқ гардидааст.

Ҳадафи асосии Лоиҳа таҳкими инфрасохтор ва иқтидори кадрии муассисаҳои таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбӣ, дастгирии ҷавонон ва занон дар самти касбомӯзӣ, омӯзиши малакаҳои меҳнатии замонавӣ, такмили барномаҳои таълимӣ, тайёр намудани омӯзгорон ва рушди соҳибкорӣ мебошад. Хусусан, таваҷҷуҳи махсус ба дастгирии занону ҷавонон, шахсони имконияташон маҳдуд ва омодасозии онҳо барои ворид шудан ба бозори меҳнат равона шудааст.

Лоиҳа на танҳо ба бунёди муассисаҳои таълимӣ, хобгоҳҳо ва устохонаҳои муҷаҳҳаз бо таҷҳизоти замонавӣ нигаронида шудааст, балки дар муҳтавои худ фалсафаи навини касбомӯзиро дар бар мегирад. Мақсад он аст, ки на танҳо дониш ва малака дода шавад, балки ҷаҳонбинии касбӣ, ифтихори шахсӣ аз ҳунар, малакаҳои нарм ва қобилияти мутобиқшавӣ ба бозори ҷаҳонии меҳнат ташаккул ёбанд. Дар шароити ҷаҳонишавии иқтисод, малакаҳои касбӣ дигар маҳдуд ба доираи маҳаллӣ нестанд ва қобили интиқол ба бозори меҳнати хориҷӣ гардидаанд.

Лоиҳа, ҳамзамон, дар пайвастагӣ бо ҳадафҳои стратегии давлатӣ амалӣ мегардад. Аз ҷумла, он ба татбиқи Стратегияи миллии рушд барои давраи то соли 2030, Стратегияи миллии рушди маориф, Барномаи давлатии шуғл ва Стратегияи рушди зеҳни сунъӣ мусоидат намуда, ҳамчун воситаи асосии тавсеаи нерӯи инсонӣ дар минтақаҳои кӯҳӣ хизмат мекунад.

Дар маҷмӯъ, Лоиҳаи “Таҳсилоти касбию техникӣ ва омӯзиш дар минтақаҳои кӯҳии Ҷумҳурии Тоҷикистон” ҳамчун як иқдоми васеъмиқёс ва дорои аҳамияти миллӣ, роҳ ба сӯи эҳёи ҳунар, касбомӯзии замонавӣ ва ташаккули ҷомеаи меҳнатдӯсту рақобатпазирро месозад. Он на танҳо як барномаи рушди инфрасохтор, балки бунёди фалсафаи нави миллӣ дар заминаи касб, меҳнат, ҳунар ва шуғл ба ҳисоб меравад.

Лоиҳа, ки дар ҳамкорӣ бо Бонки Исломии Рушд ва бо саҳми молиявии Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ мегардад, ҳамчун як ташаббуси стратегии давлатӣ дар самти баланд бардоштани қобилияти рақобатии ҷавонон ва мутобиқгардонии низоми таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбӣ ба талаботи бозори меҳнати муосир мавқеи хосро ишғол мекунад. Ин Лоиҳа ҷавобгӯи ҳадафҳои дарозмуддати Стратегияи миллии рушди Ҷумҳурии Тоҷикистон то соли 2030 ва Стратегияи миллии рушди маориф мебошад.

Мақсади аслии Лоиҳа аз таҳкими иқтидори инфрасохторӣ ва барқарорсозии муҳтавои таҳсилот оғоз шуда, то ташаккули низоми миллӣ ва ҷаҳонишавии малакаҳои касбӣ мерасад. Ин ҳадаф бо таҳкими пайвандҳои сохторҳои давлатӣ, бозори меҳнат, бахши хусусӣ ва ниҳодҳои иҷтимоӣ амалӣ мегардад. Лоиҳа дар баробари сохтмони муассисаҳои таълимӣ ва таҷдиди инфрасохтор, инчунин таҳкими мазмуну муҳтавои таҳсилоти касбӣ, омодасозии мутахассисони замонавӣ ва тақвияти малакаҳои ҷаҳониро дар бар мегирад.

Аз нуқтаи назари фалсафии рушди инсонӣ, ин Лоиҳа талош дорад маърифати нави касбомӯзиро дар ҷомеа таҳким бахшад - азхудкунии касб на танҳо ҳамчун воситаи рӯзгузаронӣ, балки ҳамчун унсури муҳими рушду камолоти шахсӣ, эҳёи ҳунарҳои миллӣ ва рақобатпазирӣ дар миқёси глобалӣ мебошад. Ин равиш ҷавобгӯи воқеияти бозори меҳнат аст, ки имрӯз малакаҳоро ба унсури “содиротшаванда” табдил додааст.

Дар доираи Лоиҳа чунин вазифаҳо амалӣ карда мешаванд: таҳияи стандартҳои салоҳият, барномаҳои таълимӣ ва модулҳои таълимӣ дар панҷ соҳаи афзалиятнок: кишоварзӣ ва саноати хӯрока, меъморӣ, технологияи автоматикунонӣ, зеҳни сунъӣ ва бизнеси меҳмонхонавӣ. Ҳамзамон, таҳсилоти фосилавӣ ва барномаҳои такмили ихтисос ва бозомӯзии омӯзгорон ва устоҳои таълимӣ роҳандозӣ мегарданд. Маҳз ворид кардани омӯзиши малакаҳои нарм, барномарезӣ ва соҳибкории иҷтимоӣ ҳамчун мазмуни барномаҳои таълимӣ яке аз хусусиятҳои фарқкунандаи ин Лоиҳа мебошад.

Бо назардошти ин таҳаввулот, зарурати таҳияи Консепсияи миллии рушди таҳсилоти касбию техникӣ ва омӯзиш барои давраи то соли 2040, низоми нави миллии тахассусҳо ва таҷдиди ҳамаҷонибаи заминаи ҳуқуқии соҳа дар мадди аввал қарор дорад. Тибқи нақша, методологияи таҳқиқи бозори меҳнат ва талаботи минтақаҳо ба касбу ихтисосҳои нав таҳия мегардад, ки дар асоси он рӯйхати касбҳои ояндадори муосир барои ҳар як минтақа муайян карда мешавад.

Ҳамзамон, мониторинги инфрасохтори муассисаҳо, арзёбии муҳити таҳсил ва гузаронидани таҳқиқоту таҳлили вазъи муассисаҳои таълимӣ дар тамоми минтақаҳо, аз ҷумла шаҳри Душанбе, ВМКБ, вилоятҳои Суғду Хатлон ва шаҳру ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ бо истифода аз таҳлили SWOT амалӣ карда мешавад. Ин таҳлил бо дарназардошти вазъи воқеӣ, пояи моддию техникӣ, сифати кадрҳои омӯзгорӣ ва имкониятҳои рушди минбаъда анҷом меёбад.

Ҷузъи муҳими амалисозии Лоиҳа амалӣ кардани таҳлили мазмуни барномаҳои таълимӣ ва мутобиқсозии онҳо ба стандартҳои салоҳият ва талаботи бозори меҳнат мебошад. Барои ин, бо ҷалби ширкатҳои машваратӣ ва сохторҳои дахлдор таҳияи барномаҳои модулӣ, интихоби ихтисосҳо ва дурнамои тайёр кардани кадрҳо бо назардошти рушди соҳибкорӣ ва зеҳни сунъӣ роҳандозӣ мегардад. Дар ҳамин замина, пешниҳоди тавсияҳо барои беҳсозии имкониятҳои шуғл ва бахусус ташкили муҳити мусоиди касбомӯзӣ дар литсейҳо, коллеҷҳо, марказҳои таълимии калонсолон ва марказҳои рушди малакаҳо анҷом дода мешавад.

Ба хотири мукаммалсозии раванд, механизми алоқаи баръакс бо истифода аз таҳқиқи ташхисӣ, ташаккули тавсияҳо, такмили усулҳои омӯзиш ва рақамикунонии барномаҳои таълимӣ бо воридсозии зеҳни сунъӣ ба роҳ монда мешавад. Дар ин раванд, такмили ихтисос ва бозомӯзии омӯзгорон ва устоҳои таълимӣ низ аҳамияти стратегӣ пайдо мекунад.

Дар натиҷа, низоми таҳсилоти касбию техникӣ ва омӯзиш ҳамчун як бахши калидии рушди иҷтимоию иқтисодии кишвар эҳё мегардад. Мақоми шаҳодатнома ва ҳуҷҷатҳои тасдиқкунандаи тахассуси хатмкунандагон дар бозори меҳнат меафзояд. Хатмкунандагон дар баробари соҳибкасб гардидан, ба малакаҳои нарм, соҳибкорӣ, барномарезӣ ва қобилияти худшиносии меҳнатӣ низ мусаллаҳ мегарданд.

Ниҳоят, Лоиҳаи “Таҳсилоти касбию техникӣ ва омӯзиш дар минтақаҳои кӯҳии Ҷумҳурии Тоҷикистон”танҳо як барномаи техникии рушди муассисаҳои таълимӣ нест. Он як навъи муассири фалсафаи касбомӯзӣ, платформаи ҷаҳонишавии малакаву қобилиятҳо, модели ҳамгироии сиёсати давлатӣ бо нерӯи инсонӣ ва механизми ташаккули миллатест, ки бо малакаҳои худ ояндаи худро месозад.

Алишер ШАРИФЗОДА,

директори ГТЛ “Таҳсилоти касбию техникӣ ва омӯзиш дар минтақаҳои кӯҳии Тоҷикистон”

Таваккал МАЛИКОВ,

коршинос оид ба рушди касбии техникӣ ва омӯзиши ГТЛ “Таҳсилоти касбию техникӣ ва омӯзиш дар минтақаҳои кӯҳии Тоҷикистон”