ҶОЙГОҲИ ПАРЧАМ ДАР ТАРБИЯИ ВАТАНДӮСТИИ ҶАВОНОН: ТАҲЛИЛИ ПЕДАГОГӢ ВА ИҶТИМОӢ

Парчами миллӣ дар низоми тарбиявӣ ва иҷтимоии Тоҷикистон мақоми хоса дошта, ҳамчун яке аз муҳимтарин рамзҳои давлатдорӣ дар ташаккули ҷаҳонбинии ҷавонон, бедор намудани ҳисси ватандӯстӣ ва таҳкими худшиносии миллӣ нақши бунёдӣ мебозад.

Дар шароите, ки ҷаҳонишавӣ арзишҳои гуногунро дар зеҳни насли нав ба ҳам омехта карда, ҳувияти миллӣ бояд бештар аз ҳарвақта ҳифз ва тақвият ёбад, парчам ба унсури таъсирбахши мафкуравӣ табдил ёфтааст. Тарбияи ватандӯстӣ танҳо омӯзонидани маълумоти таърихӣ ё қонунӣ набуда, равандест, ки тавассути таҷриба, эҳсос ва омӯхтани рамзҳо, аз ҷумла Парчами давлатӣ дар зеҳни ҷавон нақш мебандад. Аз ин рӯ, ҷойгоҳи парчам дар ташаккули ҷавони соҳибмаърифат, масъулиятшинос ва ватанпарвар аз ҳамон аввалин марҳилаҳои таълим оғоз мегардад.

Парчам ҳамчун ифодагари ҳувияти миллӣ ба ҷавонон таълим медиҳад, ки ҳар як миллат дорои рамзҳо, таърих, арзишҳо ва масъулиятҳои муштарак аст. Се ранги парчам — сурх, сафед ва сабз вазну маънои рамзии муайян доранд, ки фаҳмиши дурусти онҳо барои тарбияи насли ҷавон аҳамияти хоса дорад. Ҷавон вақте медонад, ки ранги сурх ба ҷасорат, шуҷоат ва мубориза барои истиқлолият ишора мекунад, ранги сафед рамзи сулҳу покӣ ва субот буда, сабз рамзи ободкорӣ ва ҳаёти нав мебошад, ӯ дарк мекунад, ки парчам танҳо як матоъ набуда, тафсири рамзии гузашта, ҳозира ва ояндаи миллат аст. Ин дарк дар ҷавонон ҳисси масъулиятро таҳким мебахшад, зеро онҳо мефаҳманд, ки насли имрӯз бояд арзишҳои дар ин рамз таҷассумёфтаро идома диҳанд.

Дар раванди таълим парчам ҳамчун як василаи педагогӣ истифода мешавад. Дар мактабҳо, литсейҳо, коллеҷҳо ва донишгоҳҳо чорабиниҳои марбут ба Рӯзи Парчами миллӣ, дарсҳои махсуси фаҳмондадиҳӣ, соатҳои тарбиявию дарсҳои кураторӣ, ҳамоишҳои илмӣ-маърифатӣ ва барномаҳои фарҳангӣ баргузор мегарданд. Ин чорабиниҳо танҳо хусусияти расмӣ надошта, ба зеҳни насли ҷавон таъсири равонӣ мерасонанд ва онҳо ҳис мекунанд, ки як ҷузъи ҷомеаи воҳиданд, ки бо рамзҳои муштарак муттаҳид аст.

Аз нуқтаи назари педагогӣ, ин таҷриба ба ташаккули эҳсоси ватандӯстӣ, ифтихори миллӣ ва иртиботи эмотсионалии ҷавонон бо давлат ва ҷомеа мусоидат мекунад. Муҳим он аст, ки ҷавонон парчамро на аз рӯи маҷбурӣ, балки аз рӯи дарк ва эҳсос эҳтиром кунанд. Тарбияи дуруст ин масъаларо бо роҳи мулоҳизавӣ, фаҳмондадиҳӣ ва таҷрибаи амалӣ ҳалли муассир мебахшад.

Ҷомеа низ дар ин раванд нақши калидӣ дорад. Парафшонии парчам дар кӯчаҳо, донишгоҳҳо, муассисаҳои давлатӣ ва майдонҳои варзишӣ ба ҷавонон паёми равшан медиҳад, ки ин рамз дар зиндагии ҳаррӯзаи мардум ҷойгоҳи табиӣ дорад. Ҳар вақт, ки парчам дар маросимҳои давлатӣ, мусобиқаҳои варзишӣ ё вохӯриҳои байналмилалӣ парафшон мешавад, дар дили ҷавонон ҳисси ифтихор ва муҳаббат ба Ватан бедор мегардад.

Таҳлилҳои иҷтимоӣ собит мекунанд, ки рамзҳои миллӣ мисли парчам тавассути истифодаи такрории доимӣ дар муҳити ҷамъиятӣ ба омили устувори худшиносии миллӣ мубаддал мешаванд. Ҷавононе, ки худро дар зери парчам муттаҳид мебинанд, камтар ба равандҳои бегонапазирӣ, фарҳанги бегонагароӣ ё гуруҳҳои иртиҷоӣ гирифтор мегардад.

Парчам дар муҳити имрӯз, ки шабакаҳои иҷтимоӣ ва фарҳанги бегона босуръат рушд доранд, нақши боз ҳам муҳимтар дорад. Ҷавон метавонад дар ҷаҳони рақамӣ ба садҳо арзиши гуногун рӯ ба рӯ шавад, вале парчам ҳамчун рамзи миллӣ метавонад дар ӯ эҳсоси устувори худшиносии миллӣ эҷод кунад ва ӯро аз парокандашавии арзишӣ ҳифз намояд. Омӯзгорон, падару модарон ва масъулини самти тарбия вазифадоранд, ки маърифати дурусти рамзҳои миллиро бо фаҳмонидани арзиши воқеӣ, таърихи пайдоиш ва нақши онҳо дар давлатсозӣ дар миёни ҷавонон паҳн кунанд.

Тарбияи ватандӯстӣ танҳо дар соҳаҳои таълимӣ маҳдуд намемонад. Ҷавонон парчамро дар варзиш, фарҳанг, волонтёрии ҷамъиятӣ, мусобиқаҳои маҳаллӣ ва ҷумҳуриявӣ ҳамчун рамзи руҳбаландию ҳавасмандкунанда эҳсос мекунанд. Варзишгари ҷавоне, ки парчами кишварро дар мусобиқаҳои байналмилалӣ мебардорад, бо ифтихор на танҳо номи худро, балки номи миллаташро муҳофизат мекунад. Ин эҳсос ба садҳо ҳазор ҷавони дигар низ таъсир мегузорад ва онҳо бо дидани ин лаҳзаҳо ҳис мекунанд, ки парчам рамзи қувват, дастоварди ҷамъият ва имкониятҳои бетамоми миллат аст.

Дар маҷмӯъ, ҷойгоҳи Парчами миллӣ дар тарбияи ватандӯстии ҷавонон наметавонад сарфи назар гардад. Он ба ҷавонон меомӯзад, ки давлат танҳо аз қонунҳо иборат набуда, он, пеш аз ҳама, иттиҳоди мардум аст, ки зери як парчам ҷамъ омада, мақсадҳои муштарак доранд.

Парафшонии парчам ҷараёни аввалиндараҷаи бедорсозии ҳисси ватандӯстӣ мебошад. Он ҷавононро ба ҳифзи арзишҳои миллӣ, масъулият, рушд ва кори созанда талқин мекунад. Парчам рамзи орзуҳо, заҳматҳо, фидокорӣ ва умеди ҳар шаҳрванди Тоҷикистон мебошад. Аз ин рӯ, таълими ватандӯстии ҷавон бе омӯзиши амиқи рамзҳои миллӣ, хусусан Парчами давлатӣ, комил шуда наметавонад. Ҷавоне, ки дар зери парчами парафшон буданро мефаҳмад, шаҳрвандест, ки ба Ватан, миллат ва ояндаи худ меҳр дорад.

Ҷамила ДАВЛАТЗОДА,

директори Литсейи касбии техникии ноҳияи Шаҳринав,

доктори илмҳои педагогӣ