НАҚШИ ЗАБОНИ ТОҶИКӢ ДАР ТАҲКИМИ ҲУВИЯТИ МИЛЛӢ

Ҳамасола 5 октябр дар Ҷумҳурии Тоҷикистон Рӯзи забони давлатӣ бо шаҳомати хосса таҷлил мегардад. Ин рӯз на фақат ба ҷашн гирифтани як унсури қонунӣ, балки ба арҷгузории яке аз қиматтарин ганҷҳои миллии мо - забони тоҷикӣ бахшида мешавад. Забони тоҷикӣ, ки ҳамчун забони расмии давлатӣ эътироф шудааст, на фақат маҳфуздорандаи мероси бойи фарҳангиву таърихии мост, балки пули устуворе ҷиҳати таҳкими ҳувияти миллӣ ва пайванди наслҳо мебошад. Ҳар сухане, ки бо ин забон гуфта мешавад, бозгӯйкунандаи таърихи пурифтихори миллат ва нишонаи равшани ваҳдату такомули пайвастаи ҷомеаи мост.

·        Забони тоҷикӣ, ки шохае аз забони форсист, решаҳои амиқи худро ба даврони пурифтихори Сомониён мерасонад. Ин давраро муҳаққиқон ҳамчун «даврони тиллоӣ» барои рушди адабиёт, фарҳанг ва илм дар таърихи тоҷикон мешиносанд. Шахсиятҳои барҷастае чун устод Рӯдакӣ, Фирдавсӣ, Ибни Сино ва соири мутафаккирони классик саҳми беназире дар ғановати ин мероси гаронбаҳо доранд. Ин мероси гаронмоя дар вуҷуди мардуми Тоҷикистон амиқан ҷой гирифтааст, зеро забон воситаи муошират, василаи ифодаи фарҳанг, тафаккури инсонӣ ва интиқоли арзишҳои ахлоқию маънавӣ аз насл ба насл мебошад.

Аз асри IX то имрӯз забони тоҷикӣ бисёр таҳаввулотро паси сар кардааст, аммо ҳамеша ҳамчун сутуни устувори ҳувияти миллии мардуми тоҷик боқӣ мондааст. Аз забони форсии классикӣ, ки дар дарбори Сомониён пешрафт намуда буд, то забони тоҷикии муосир, ин забон ҳамеша бо тағйироти иҷтимоӣ ва сиёсӣ ҳамоҳанг шудааст, вале ҷавҳари аслии худро ҳифз намуда, нишонаи пайвасти ногусастании гузашта бо имрӯз боқӣ мондааст.

Бо эълом гардидани Истиқлоли Тоҷикистон дар соли 1991, аҳамияти забони тоҷикӣ ба таври расмӣ дар қонуни асосӣ ба унвони неруи ваҳдатбахше баҳри миллат ба расмият шинохта шуд. Тасвиби Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи забони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон» аз 5 октябри соли 2009, №553 нақши марказии забони тоҷикиро дар соҳаҳои илму маориф, фарҳанг, коргузорӣ, васоити ахбори омма ва ғайра таҳким бахшид.

Забон дар ташаккули ҳувияти миллӣ ва таҳкими эҳсоси ватандӯстию хештаншиносӣ нақши калидӣ дорад. Дар Тоҷикистон, ки гуногунии этникӣ ва забонӣ ҷанбаҳои муҳими фарҳангӣ маҳсуб меёбанд, забони тоҷикӣ ҳамчун қувваи пайвандкунанда амал намуда,намояндагони гурӯҳҳои гуногунро зери чатри ҳувияти умумимиллӣ сарҷамъ месозад. Кишвар тавассути забони тоҷикӣ имкон дорад, ки мероси таърихии худро ба мардум расонад, дидгоҳи худро ба оянда муаррифӣ намояд ва тадовуми (идомаи) суннату анъанаҳои фарҳангиро ҳифз намояд.

Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон забони тоҷикиро ҳамчун ифодагари арзишҳои маънавӣ ва оинаи ибратбахши рӯзгори мо тоҷикон арзёбӣ намуда, таъкид менамоянд, ки бояд барои поку беолоиш нигоҳ доштани забони модарӣ бо ҳама имконият талош намуда, забондонии хешро пайваста такмил диҳем ва забони модарии хешро чун гавҳараки чашм ҳифз намоем.

Дар ҷаҳони муосир, ки бо равандҳои ҷаҳонишавӣ рӯ ба рӯ ҳастем, забонҳо бо далели ҳамкории густурда бо фарҳангу забонҳои дигар, пайваста дар ҳоли таҳаввул қарор доранд. Барои Тоҷикистон ҳифзи забони тоҷикӣ дар шароити таъсири забонҳои хориҷӣ, махсусан русӣ, туркӣ ва арабӣ, ки асосан ба эҳтиёҷоти рушди иқтисодӣ ва интегратсияи ҷаҳонӣ марбутанд, як чолиши хеле муҳим ба ҳисоб меравад.

Гарчанде ҷаҳонишавӣ имкониятҳои зиёдеро барои табодул ва омӯзиши забонҳо фароҳам меорад, ҳамчунин хатарҳои зиёде ба ҳамроҳ дорад. Вале Тоҷикистон дар ҳифзу эҳёи забони худ аз тариқи сиёсатҳои мубтакирона, ки истифода аз забони тоҷикиро дар ҳама бахшҳои ҷомеа тарвиҷ медиҳад, фаъол буда, истфодаи чандзабониро ба унвони абзоре баҳри ҳамкориҳои байналмилалӣ ташвиқ мекунад.

Соҳаи маориф яке аз соҳаҳои асосӣ мебошад, ки забони тоҷикӣ дар он нақши муҳим дорад. Бо тарвиҷи истифодаи забони тоҷикӣ дар муассисаҳои таълимӣ ва донишгоҳҳо, Тоҷикистон кӯшиш мекунад, ки насли ҷавон бо решаҳои фарҳангии худ пайванди ногусастанӣ дошта бошад. Забони тоҷикӣ ҳамчун воситае амал мекунад, ки донишҷӯён метавонанд бо истифода аз он мероси фарҳангии бойи минтақаи худро кашф намоянд ва дар рушду тавсеаи илму фарҳанги кишвар мусоидат намоянд.

Дар солҳои охир кӯшишҳо барои пешрафти забони тоҷикӣ дар соҳаҳои гуногуни илмӣ афзудаанд. Ҳарчанд пешгомии забони русӣ ҳанӯз ҳам дар бисёр соҳаҳои илмӣ ба назар мерасад, вале давлату ҳукумат тадбирҳоеро барои рушди осори илмӣ ба забони тоҷикӣ амалӣ кардааст, ки на танҳо эътибори забонро баланд мебардоранд, балки ба табодули дониш дар ҷомеаи илмии кишвар низ кӯмак мекунад.

Ҳифз ва рушди забони тоҷикӣ барои нигоҳ доштани мероси фарҳангӣ ва афкори миллӣ аҳамияти муҳим дорад. Давлат дар тарғиби сиёсати забонӣ, ки истифодаи забони тоҷикӣ дар ҳама соҳаҳои ҳаёти ҷамъиятиро пеш мебарад, нақши фаъол дорад. Ибтикороти фарҳангӣ, ба монанди ҷашнвораҳои адабӣ, мусобиқаҳои шеърхонӣ, сабқатҳои забонӣ ва ғайра ҷойгоҳи забонро дар ҳаёти рӯзмарра қавӣ месозанд.

Ҳамон тавре ки Тоҷикистон ҳамчун давлати мустақил ба рушди худ идома медиҳад, забони тоҷикӣ низ чун арзишмандтарин сарвати он боқӣ мемонад. Забони тоҷикӣ воситаи муҳими иртибот бо гузашта, баёнкунандаи ҳувияти имрӯза ва тасвиргари оянда мебошад ва барои мо-тоҷикон чун рамзи ифтихори миллӣ, ваҳдат ва устуворӣ аҳамияти беназир дорад. Гиромидошти забони тоҷикӣ ба маънои эҳтиром ба миллат, таърих ва фарҳанги ҳазорсолаи ниёгони худ аст.

Файзов Шарифхон, сардори шуъбаи робитаҳои байналмилалӣ ва робита бо ҷомеаи Кумита оид ба таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон